Phan Thế Hải - Tướng lĩnh ở Campuchia nhiều như… sao trên trời!

Tình hình biên giới giữa Thái Lan và Campuchia tiếp tục diễn biến phức tạp khi các cuộc đụng độ vũ trang bước sang ngày thứ 19. Điều này đã thu hút dư luận hướng về xứ Chùa Tháp.

The Nation cho biết, Thái Lan khẳng định họ vẫn đang giữ ưu thế về kiểm soát địa bàn và lựa chọn mục tiêu tác chiến. Còn Cam thì cầu cứu các đồng minh can thiệp.

Xung đột biên giới Thái Lan - Campuchia không liên tục nhưng căng thẳng kéo dài nhiều năm và thỉnh thoảng leo thang thành xung đột vũ trang cục bộ hoặc lớn hơn. Năm 2025 là giai đoạn bùng nổ dữ dội nhất trong khoảng gần hai thập niên qua. Điều đáng nói là trong các cuộc đối đầu, Campuchia là nước sở hữu lực lượng tướng lĩnh đông đảo nhưng lại là nước chịu lép vế.

Trong cuộc xung đột biên giới năm 2022, một cảnh tượng phi lý đã diễn ra khi binh lính tiền tuyến được trang bị kém, trong khi 12 vị tướng ở sở chỉ huy hậu phương tranh cãi về việc ai sẽ nhận công lao, dẫn trực tiếp đến sự sụp đổ nhanh chóng của quân đội.

Thái Lan sở hữu đội quân hiện đại 360.000 người, được trang bị vũ khí tiên tiến bao gồm máy bay chiến đấu F-16 và JAS-39 Gripen, và lực lượng không quân của nước này thuộc hàng mạnh nhất Đông Nam Á. Ngược lại, quân đội Campuchia tụt hậu xa so với Thái Lan cả về trang thiết bị và huấn luyện. Duy nhất mỗi số lượng tướng lĩnh là không chịu thua bất cứ nước nào.

Bắt đầu từ cuộc cải tổ quân đội năm 2003, Campuchia bổ sung thêm 876 chuẩn tướng cùng một lúc. Trước thềm cuộc tổng tuyển cử năm 2018, trong nỗ lực củng cố sự ủng hộ và giành được sự tín nhiệm của người dân, thêm 456 sĩ quan cấp bậc trung tá đã được "thăng cấp" lên tướng. Sao gạch không còn là thước đo năng lực sĩ quan mà là chế độ bảo trợ – ban phát khi cần lấy phiếu ủng hộ. Thậm chí một thiếu tướng đã được thăng cấp khi mới chỉ 19 tuổi - một tốc độ thăng tiến thần tốc.

Uy tín của các tướng lĩnh đã bị suy giảm sau mỗi đợt "phân bổ" thăng chức khổng lồ này. Tiền đâu ra để duy trì một đội ngũ tướng lĩnh hùng hậu như vậy? Theo dữ liệu từ Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm, chi tiêu quân sự của Campuchia chiếm hơn 2,2 % GDP, đạt mức đáng kinh ngạc 650 triệu USD Mỹ chỉ riêng trong năm 2021. Tuy nhiên, khoản tiền khổng lồ này vẫn chưa được chuyển hóa hoàn toàn thành hiệu quả chiến đấu cho quân đội.

Phần lớn các tòa nhà của quân đội đã được chuyển đổi thành những biệt thự sang trọng với hồ bơi và vườn tược ở ngoại ô Phnom Penh, và chủ nhân của những biệt thự này không ai khác ngoài các sĩ quan quân đội cấp cao. Trong khi đó, doanh trại của nhiều binh lính bình thường lại xuống cấp trầm trọng, thậm chí một số là những túp lều tạm bợ được dựng lên từ tôn lượn sóng.

Khoảng cách lương còn rõ rệt hơn. Một người lính bình thường phục vụ trong một đơn vị cơ sở chỉ kiếm được hơn 200 USD/tháng, dưới mức thu nhập trung bình của người Việt. Trong khi đó, một vị tướng bốn sao có quyền lực có thể kiếm được từ 3.000 đến 5.000 USD. Sự tương phản rõ rệt này giống như một bức tường vô hình được dựng lên trong quân đội.

Số lượng tướng lĩnh quá nhiều đã ảnh hưởng tiêu cực trực tiếp đến hiệu quả chiến đấu của quân đội Campuchia. Thứ nhất, nó làm sai lệch chuỗi chỉ huy thông thường. Một đơn vị cấp sư đoàn với hàng chục tướng lĩnh dẫn đến sự phân tán chỉ huy, ra quyết định thiếu hiệu quả, thậm chí là tình trạng các tướng lĩnh cản trở nhau.

Các hành động quân sự của Campuchia thường bị chi phối bởi những cân nhắc chính trị trong nước mạnh mẽ. Đối với nhà lãnh đạo hiện tại Hun Manet, việc áp dụng lập trường cứng rắn về vấn đề biên giới là một công cụ hiệu quả để củng cố quyền lực, tập hợp tình cảm dân tộc trong nước và chuyển hướng sự chú ý chính trị. Quân đội, cùng với đội ngũ tướng lĩnh đông đảo, chủ yếu chịu trách nhiệm đảm bảo ổn định chính trị nội bộ, chứ không phải đối phó với các mối đe dọa chiến tranh từ bên ngoài.

Chức danh tướng lĩnh về bản chất là một công cụ chính trị được sử dụng để liên kết các lợi ích và đảm bảo lòng trung thành. Giá trị chỉ huy quân sự của nó đã bị suy giảm đáng kể. Các tướng lĩnh Campuchia phần lớn được thăng chức không phải nhờ thành tích quân sự, mà nhờ các mối quan hệ chính trị và thâm niên. Hai nữ tướng năm sao mới được thăng cấp gần đây, với cầu vai sáng loáng, cũng là những cựu binh đã mài dũa kỹ năng trong thời bình. Nhìn sang nước láng giềng Thái Lan, Campuchia không giành được lợi thế nào trong một số cuộc xung đột biên giới, thậm chí còn bị bẽ mặt.

Kiểu quân hàm “đại trà” này, ngoài vẻ bề ngoài, có lẽ chỉ có giá trị phô trương khi đối mặt với chiến đấu thực sự. Hệ thống chỉ huy hoàn toàn hỗn loạn, hiệu quả thấp đến mức chậm như rùa bò, và mất rất nhiều thời gian để ban hành một mệnh lệnh; phần lớn ngân sách quốc phòng chảy vào túi các tướng lĩnh, khiến việc huấn luyện binh lính và nâng cấp trang thiết bị bị bỏ quên.

Hiện tượng “tướng lĩnh khắp nơi” trong quân đội Campuchia là kết quả của sự pha trộn hỗn loạn giữa lịch sử, kinh tế và chính trị. Tình hình tài chính đất nước eo hẹp, không đủ khả năng mua vũ khí hiện đại và trả lương cao. Chính phủ đã nghĩ ra một chiêu: Phong hàm sao gạch như một hình thức trấn an tinh thần. Đó là một cách tiết kiệm chi phí để giữ cho binh lính hài lòng, và kết quả là số lượng tướng lĩnh nhiều như sao trên trời.

Phe phái chính trị cũng tham gia vào cuộc vui. Họ cần quân đội bảo vệ nên đã thăng chức cho các sĩ quan cấp cao để giữ lòng trung thành. Hệ thống lạm dụng tràn lan các cấp bậc quân sự này không chỉ lãng phí nguồn lực quốc gia mà còn làm suy yếu nghiêm trọng hiệu quả chiến đấu của quân đội. Khi một đại đội có nhiều tướng lĩnh, các chỉ huy đại đội và trung đội không biết nên nghe theo ai, dẫn đến sự hỗn loạn trong hệ thống chỉ huy. Nhiệm vụ của quân đội là bảo vệ đất nước, chứ không phải là con bài chính trị cho cấp trên.

Quân đội Campuchia hiện có 3.700 tướng lĩnh và hơn 100.000 binh lính! Trung bình, một tướng chỉ huy vài ba chục binh sĩ. Khi quân đội quốc gia có tướng tá nhiều hơn binh lính, cơ cấu chỉ huy hỗn loạn và hiệu quả chiến đấu thấp. Điều này giải thích vì sao họ khó có thể bảo vệ đất nước và chống lại sự xâm lược của ngoại quốc! Các tướng lĩnh với những cầu vai sáng loáng hầu hết không đủ năng lực chỉ huy quân sự cơ bản nhất. Khi chiến tranh nổ ra, những tướng lĩnh này có thể mang lại gì cho đất nước? Sự hỗn loạn và thất bại là những gì mà người dân đang nhìn thấy!

(Tổng hợp từ các nguồn)

PHAN THẾ HẢI 25.12.2025