Nguyễn Hồng Lam - Bom nước ở miền Trung: Câu chuyện viết sau mùa mưa lũ

Dân miền Trung, ai cũng nơm nớp và thuộc lòng “Ông tha mà bà không tha/ Làm thêm trận lụt hăm ba tháng mười”. Theo lịch, 23/10 âm lịch rơi vào ngày 12/12/2025.

Không như lo lắng, vẫn mưa nhưng không lớn. Trận lụt “bà thêm” đã không xảy ra. Nhưng nguyên nhân ám ảnh - trận lũ 19/11, cách đây đúng 1 tháng - thì vẫn còn chưa dứt.

BOM NƯỚC

Hồ thủy điện sông Ba Hạ chỉ là công trình cuối cùng của cả một hệ thống thủy điện – thủy lợi trên sông Ba, chảy từ Kon Tum xuống. Nó không phải là hồ lớn, chỉ 394,70 triệu m3, so với hồ thủy lợi Sông Cái Ninh Thuận, loại trung bình, là 270 triệu m3. Nhưng hồ sông Ba Hạ lại là trạm cuối nhận nước đổ về từ một lưu vực rất dài.

Lâm Nguyễn – Người Việt thương nhau

 

Sau chuyến đi gởi tiền cho bà con vùng lũ lụt Phú Yên, trong lòng mình dấy lên nỗi xúc động khôn tả. Thấy rằng dân mình thương dân mình lắm.

Khi xin tiền để cứu giúp đồng bào vùng thiên tai, mình đã ngạc nhiên vô cùng. Ngoài những người mình quen biết ngoài đời hoặc chỉ kết bạn trên Facebook, có anh chị, em ở Hà Nội, Sài Gòn, ở nước ngoài dù hoàn toàn không quen biết mình cũng vẫn gởi tiền. Có vài người gởi xong còn hỏi mình rằng chị đang sống ở đâu.

Mình nghĩ có lẽ do sự thôi thúc phải làm cái gì đó để san sẻ với bà con khiến họ đã vượt qua mọi nỗi nghi ngại mà gởi gắm cho một người xa lạ. Rồi điều khiến mình cảm động là lòng nhân của những bạn trẻ, còn rất trẻ.

Võ Xuân Sơn – Nỗi đau

 

Một trong các thắc mắc mà mấy anh em chúng tôi cứ hỏi nhau hoài, là làm sao có thể tính được thiệt hại vật chất trong vụ lũ lụt vừa qua ở những nơi chúng tôi đến, tại Khánh Hòa, tại Phú Yên ?

Mất sạch. Có lẽ đó là khái niệm chung nhất của bà con ở những vùng lũ lụt nặng. Nhưng mất sạch theo quan niệm chung, là mất những cái “động sản”, còn những thứ thuộc về “bất động sản” thì đâu có mất đi đâu. Nhưng không. Truyền thông đưa tin, nơi có 7 cái trang trại nuôi heo bò gà vịt đã bị biến thành một dòng sông. Ngay cả bất động sản cũng bị lũ cuốn trôi luôn.

Mất sạch ở đây cần được hiểu rằng, có gì mất nấy. Có ít mất ít, có nhiều mất nhiều. Có càng nhiều mất lại càng nhiều. Sau lũ, ai cũng trắng tay, ai cũng bắt đầu lại với hai bàn tay trắng… bệch. Cứu trợ bao nhiêu cho đủ, đền bù bao nhiêu cho đủ. Tiền tỉ mang ra đó, cũng chỉ như muối bỏ biển, chẳng thấm tháp vào đâu. Cái gì cũng phải mua lại, từ cây kim, sợi chỉ, đến xoong nồi, chén dĩa, đũa muỗng…

Võ Xuân Sơn - 16.100 m3 mỗi giây là bao nhiêu ?

Chúng ta nghe nói thủy điện sông Ba Hạ xả lũ với tốc độ 16.100m3/giây. Nhưng chúng ta chưa thể tưởng tượng được như vậy có nghĩa là sao. Một số người dân Phú Yên nói với tôi, thực tế họ xả lũ còn hơn bấy nhiêu nhiều. Nhưng thôi, chúng ta tạm tin con số công bố chính thức.

Theo Wikipedia, cầu Đà Rằng tại Phú Yên bắc qua sông Ba có chiều dài 1.128 m, bao gồm cả phần bắc trên đất liền hai đầu cầu. Nhưng thôi, cứ cho là lòng sông Ba tại Phú Yên rộng như vậy đi. Con số 16.100 m3 nước sẽ là một khối nước rộng theo chiều ngang của toàn bộ lòng sông Ba và hai bên bờ, bằng với chiều dài cầu Đà Rằng. 

Nếu chiều cao của khối nước này là 2 m, thì chiều dài của nó sẽ là 7,13 m. Tức là, cứ 1 giây thủy điện sông Ba Hạ xả lũ, sẽ có một khối nước dàn hết chiều ngang sông Ba (thêm cả phần đất hai đầu câu Đà Rằng), cao 2 mét, dài 7,13 m.

Võ Khánh Tuyên - Cần trợ giúp, hãy... né nhân viên y tế

Bạn xem trụ sở Trạm Y tế nằm ở Thành phố Tuy Hòa tỉnh Phú Yên cũ có hoành tráng và vững chãi hay không?

Vậy mà nhân viên y tế ở đây lòng "chật" lắm. Chật hơn những con người chân chất ở vùng rốn lũ bi thương, sẵn sàng nhường những khoảng không gian chật chội trên gác để cứu người.

Một sản phụ vừa sinh con 25 ngày tuổi, bị nước lụt dâng ngập trong cơn thiên tai ngày 20/11 vừa rồi, để con trong trong chiếc nôi tre, đưa đến Trạm Y tế khang trang nhờ trú tạm. Nhưng nhân viên y tế trực ở Trạm đã từ chối, viện ra nhiều lý do để xua đuổi.

Nguyễn Thị Thanh Thủy - Một người mãi không nhận được quà cứu trợ

Người đàn ông lớn tuổi ấy khựng lại trước xe của tụi mình khi mọi người đang tranh nhau nhận quà. Từ xa, mình đã thấy ông chạy tới gấp gáp, nhưng khi tiến gần, ông đứng yên, đôi mắt thất vọng như đã quen với nỗi thất bại.

Một cô lớn tuổi khác vẫy ông: “Đi lên đây nhanh, đang phát bên này nữa!” Ánh mắt ông vụt sáng, và ông chạy tất tả, tràn đầy hy vọng. Nhưng rồi, ông lại trở về tay trắng, ánh mắt thẫn thờ, tuyệt vọng như lúc nãy.

Mình chạy ra xe, lấy cho ông một phần quà đã để riêng – 15 phần dành cho những người lớn tuổi không thể chen chân. “Ông ơi, ông ơi!” – mình chạy theo gọi. Ông nhận quà, ánh mắt bừng lên niềm vui thật sự, nụ cười lấp đầy cả khuôn mặt già nua.

Lê Anh Đủ - Đêm bà Điểu ôm xác chồng trong cơn nước lũ

 

Con đường vào thôn Phú Mỹ (xã Hòa Đồng cũ của Phú Yên, nay là xã Hòa Thịnh) tối 26/11 đặc quánh mùi bùn.

Hai bên đường là những đống vật dụng gia đình chất cao như núi. Tivi, tủ lạnh, chiếu, mền nệm, quạt máy… nằm lẫn lộn dưới lớp bùn còn ướt. Đồ gỗ trương nước. Bao tải rách. Nhựa vỡ. Những thứ hôm nào còn được cất kỹ trong nhà, trong tủ giờ nằm chỏng chơ ngoài mé đường.

Mỗi khúc cua lại hiện ra một đống rác mới, cao ngang ngực người. Không khí của một vùng quê vừa trải qua cú quật mạnh của lũ lụt vẫn còn nguyên trên từng căn nhà, từng bức tường, từng mái hiên.

Johnny Trí Nguyễn - Thờ ơ

 

Từ khi tôi trở về nước tới nay đã hơn 20 năm.

Không năm nào tôi không nghe bà con kêu gọi cứu trợ miền Trung.

Năm nào cũng lũ.

Năm nào cũng ngập.

Năm nào cũng cảnh nhà cửa cuốn trôi, người dân mất mát, và cả nước lại gom tiền gom mì gói để gửi ra.

Nhưng năm nay… thật sự quá kinh khủng.

Võ Khánh Tuyên - Con bò sữa

 

Sau khi bão lụt hoành hành và gây thiệt hại nghiêm trọng tại các tỉnh miền Trung, Bộ Chính Trị giao Hà Nội hỗ trợ Gia Lai; TPHCM hỗ trợ Khánh Hòa; Hải Phòng hỗ trợ Đăk Lăk; Quảng Ninh hỗ trợ Lâm Đồng.

Với nhiệm vụ chi viện trực tiếp lương thực, thực phẩm, quần áo, thuốc men và cán bộ y tế cho người dân vùng lũ.

Daklak (thực chất là vùng Phú Yên cũ) thiệt hại nặng nhứt thì giao cho Hải Phòng lo, còn Khánh Hòa nhẹ hơn là phần của TPHCM.

Nguyễn Hoàng Ngân - Thủy điện Sông Ba Hạ điều tiết lũ bất hợp lý : Kiến nghị khởi tố!

 

Thủy điện Sông Ba Hạ và nhiều thủy điện khác ở miền Trung không có dung tích phòng lũ riêng như các thủy điện lớn ở miền Bắc, nhưng nó có dung tích điều tiết lũ.

Thủy điện Sông Ba Hạ có các mực nước để điều tiết lũ như sau:

1. MỰC NƯỚC THẤP NHẤT ĐÓN LŨ ở cao độ 102 m

Khi có dự báo mưa bão gây nguy hiểm, chủ tịch UBND tỉnh có quyền và có trách nhiệm ra lệnh đưa mực nước hồ từ 103 m xuống 102 m để có thêm 40 triệu m3 dung tích điều tiết lũ.

Đinh Thùy Phương Thảo - Trả lời cho câu hỏi "Tại sao người dân không di dời khi biết xả lũ lớn?"

 

Tôi xin kể trường hợp của nhà mình, tại sao mẹ vẫn ở một mình ở nhà đó, mặc dù ba đứa con đều nhà cao tầng, nhất là tôi ở gần nhất, cách mẹ chỉ 3 km.

Căn nhà mẹ đã ở 40 năm, trải qua biết bao mùa bão lũ, ngay cả lũ lịch sử 1993, nhà lúc chưa xây cất lại nhưng nước chỉ tới đầu gối. Nên nghe tin có lũ, mặc dù cảnh báo lớn nhưng vẫn nghĩ trụ được (Tôi nghĩ đa phần những người dân khác trong tình huống này đều nghĩ thế lúc bắt đầu xả lũ, vì đa phần người nông dân cực khổ làm ra hạt lúa nuôi con bò, đâu phải cứ nói bỏ mặc nhà mà đi là đi như thế đâu).

Địa thế nhà mẹ tôi ở cuối xóm, cao hơn đường nên khi nhà chưa bị gì hết thì nước trước đường đi và ruộng đã ngập lênh láng rồi (Tôi nhớ năm 93 nước lũ rút rồi mà ra trước nhà nhìn người ta chèo ghe). Từ nhà mẹ ra nhà tôi có hai đoạn trũng nước chảy xiết, nên chỉ cần nước vừa lên là đã cấm băng qua và cũng không ai dám đi nữa. Cả một xóm Tây bị cô lập trong đó.

Lưu Nhi Dũ - Thủy điện đâu thể vô can!

Khi lũ các tỉnh Nam Trung bộ vừa xảy ra, tui có viết một bài thông tin về cơn lũ lịch sử này. Chỉ là thông tin đơn thuần, thời sự nhưng một số người không quen biết nhảy vô còm linh tinh này nọ và thiếu hiểu biết.

Họ quên mất, chính Thủ tướng có công điện về khắc phục hậu quả bão lũ. Yêu cầu: “Phối hợp với các cơ quan, địa phương đánh giá chính xác nguyên nhân ngập lụt và rà soát việc quản lý, vận hành hồ đập thủy lợi, thủy điện để bảo đảm quản lý an toàn, vận hành chủ động, hiệu quả”.

Đặc điểm nổi bật nhất trong đợt lũ lụt kinh hoàng vừa qua là bất ngờ, quá bất ngờ đối với người dân và cả chính quyền địa phương.

Mai Quốc Ân -Tội ác

Ông Tạ Anh Tuấn, Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Lắk nói các hồ thủy điện trên sông Ba không có khả năng chống lũ, và sẽ kiến nghị Thủ tướng về quy trình vận hành hồ chứa trên sông Ba.

Tôi đọc đi đọc lại ý kiến này. Càng đọc càng thấy kinh sợ những kẻ đã thiết kế, phê duyệt những thủy điện biết “ăn” người.

Có 5 hồ thủy điện trên sông Ba gồm thủy điện Sông Ba Hạ, thủy điện Sông Hinh, thủy điện Krông H’Năng, thủy điện Ayun Hạ, thủy điện An Khê – Ka Nak. Trong đó, Đại biểu Quốc hội Huỳnh Thành - Phó trưởng đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Gia Lai đã phát biểu rằng thủy điện An Khê – Ka Nak là một “công trình sai lầm thế kỷ”.

Nguyễn Thông - Vài gạch đầu dòng (1)

 

Suốt mấy tháng rồi, từ Bắc chí Nam, cả ở thủ đô, và nhất là miền Trung (Trung Trung Bộ, Nam Trung Bộ) thiên tai, tai họa dồn dập. Thiệt hại to bằng giời, nhà tan cửa nát, người chết không kể xiết. Đau khổ tột cùng. 

Dĩ nhiên dân gánh chịu nhiều nhất, nặng nhất.

Kẻ thường dân này không mê tín, không tin vào chuyện năm Thìn năm Tỵ cho lắm, nhưng rõ ràng trời đất đã đổi thay, vận động theo hướng xấu, ngày càng u ám. Có hăng hái bước vào kỷ nguyên mới mấy chăng nữa, cứ chứng kiến thực trạng vậy, càng nguội lửa.