Affichage des articles dont le libellé est Khoa học. Afficher tous les articles
Affichage des articles dont le libellé est Khoa học. Afficher tous les articles

lundi 1 décembre 2025

Lê Học Lãnh Vân – Khi hồ thủy điện xả nước (2)

 

Dòng sông và sự cân bằng sinh môi dọc bờ sông

Nước từ cao chảy xuống thấp tạo thành sông.

Các quy luật về thủy động học (dòng chảy), về sức bền vật liệu (của đất, đá), về lực hấp dẫn vạn vật (ảnh hưởng tới thủy triều) ... qua hàng ngàn năm, thậm chí hàng triệu năm, dần dần định hình con sông ấy, định hình lòng sông và hai bờ sông.

Trên đường sông đi, hệ sinh vật hai bên bờ sông cũng thích nghi với dòng sông cùng con nước rong, nước ròng của sông. Thí dụ, ở nơi cao hơn mức triều cao là cây giỏi chịu hạn, có rễ sâu hút nước. Ở nơi ngập thường xuyên, giữa hai mức triều cao và triều thấp, là những cây thân mềm, có mô khí. Ở dưới mức triều thấp là các cây thủy sinh, lá mỏng, mềm, lớp vỏ cutin mỏng...

mercredi 26 novembre 2025

Lưu Nhi Dũ - Thủy điện đâu thể vô can!


Khi lũ các tỉnh Nam Trung bộ vừa xảy ra, tui có viết một bài thông tin về cơn lũ lịch sử này. Chỉ là thông tin đơn thuần, thời sự nhưng một số người không quen biết nhảy vô còm linh tinh này nọ và thiếu hiểu biết.

Họ quên mất, chính Thủ tướng có công điện về khắc phục hậu quả bão lũ. Yêu cầu: “Phối hợp với các cơ quan, địa phương đánh giá chính xác nguyên nhân ngập lụt và rà soát việc quản lý, vận hành hồ đập thủy lợi, thủy điện để bảo đảm quản lý an toàn, vận hành chủ động, hiệu quả”.

Đặc điểm nổi bật nhất trong đợt lũ lụt kinh hoàng vừa qua là bất ngờ, quá bất ngờ đối với người dân và cả chính quyền địa phương.

mardi 25 novembre 2025

Mai Bá Kiếm - Mỗi lần ngập lụt, lại nhớ cảnh báo của GSTS Lê Huy Bá

 

Theo suy nghĩ của tôi, giáo sư tiến sĩ Lê Huy Bá là nhà khoa học về môi trường rất thắng tính khi phản biện các dự án công trình lớn có tác động xấu.

Ông từng phản biện "Dự án lấn biển Cần Giờ nạo vét cát pha bùn và lấp bằng cát sạch" để thành bãi biển nước trong như bãi sau Vũng Tàu, bởi vì phù sa sông Soài Rạp sẽ "bùn hóa" cát sạch sau vài năm.

Trên Tuổi Trẻ, ông từng  yêu cầu dừng dự án "Vệ sinh môi trường thành phố - Lưu vực Nhiêu Lộc Thị Nghè" vì không khả thi. Do lượng nước thải lớn từ đầu nguồn thải liên tục ra sông Sài Gòn như dự án này sẽ gây những tác hại hết sức nghiêm trọng, làm giảm khả năng tự làm sạch của sông Sài Gòn. Theo ông trong một thời gian ngắn, dự án này sẽ biến sông Sài Gòn thành một “Thị Vải” thứ hai.

vendredi 14 novembre 2025

Nguyễn Hồng Vũ - Phản biện thông tin về thuốc chống ung thư của Nga

 

Theo bài báo trên VnExpress, Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) khẳng định thuốc điều trị ung thư Pembroria do Nga sản xuất “được cấp phép lưu hành rộng rãi tại Việt Nam”, chứ không phải để “thử nghiệm lâm sàng”. Điều này, có nghĩa là thuốc sẽ được sử dụng với mục đích thương mại.

Tuy nhiên, có nhiều điểm trong bài viết cần được làm rõ để đảm bảo tính chính xác khoa học và minh bạch thông tin.

1. “Đã hoàn tất nghiên cứu lâm sàng”?

Bài viết trích lời đại diện Cục Quản lý Dược rằng “thuốc Pembroria đã hoàn tất các nghiên cứu lâm sàng”.

dimanche 2 novembre 2025

TS Đào Thị Diến - Ngô Đình Nhu và công lao đặc biệt đối với sự sống còn của châu bản triều Nguyễn

 

(Tạp chí Xưa và Nay, số 444 tháng 2 năm 2014)

Ông Ngô Đình Nhu sinh ngày 7-10-1910 tại xã Phước Qua, tổng Cự Chánh, huyện Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên trong một gia đình quan lại theo đạo Thiên Chúa.

Là con trai của Ngô Đình Khả, Thượng thư Bộ Lễ dưới triều vua Thành Thái,sau những năm tháng học tập dưới sự dạy dỗ của cha và hội giáo ở Huế, Ngô Đình Nhu sang Paris theo học tại các trường Đại học Văn khoa và Ngôn ngữ phương Đông.

Ông thi đỗ vào trường Cổ tự học Quốc gia vào năm 1935 và tốt nghiệp năm 1938 với luận văn về lịch sử Việt Nam lần đầu tiên được bảo vệ tại Pháp có nhan đề Phong tục và tập quán của người Bắc Kỳ từ thế kỷ thứ 17 đến thế kỷ thứ 18 theo các du khách và các nhà truyền giáo (Moeurs et coutumes des Tonkinois aux XVIlè et XVIIlè siecles d’apres les voyageurs et missionaires).

samedi 25 octobre 2025

Nguyễn Văn Tuấn - Tập san khoa học lá cải

 

Nhìn qua những bài báo khoa học của nhiều ứng viên giáo sư/phó giáo sư (chỉ trong ngành y) mấy năm qua, tôi giựt mình nhận ra rằng đa số được công bố trên những tập san được coi là « đáng ngờ » (questionable journals) hay « fringe journals ». Đây là một xu hướng rất rất đáng ngại cho y học Việt Nam.

Tôi nghe các bạn hỏi : Thế nào là tập san đáng ngờ ?

Đó là những tập san không được người trong chuyên ngành đánh giá cao, và người làm khoa học tử tế không muốn công bố.

mardi 21 octobre 2025

Mai Quốc Ấn – Cảm hoài

 

Vậy là hành lang pháp lý và hướng dẫn cụ thể về ưu đãi, hỗ trợ khoa học công nghệ đã hiện ra.

Vì Chính phủ ban hành Nghị định số 267/2025/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn một số điều của Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo về chương trình, nhiệm vụ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo và một số quy định về thúc đẩy hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Có những người đã mất 25 năm (từ khi có Luật Khoa học công nghệ năm 2000) mày mò tìm kiếm theo hướng sáng chế. Hành trình ấy có cả ngàn người có ý tưởng, có tầm nhìn, có khả năng nghiên cứu đã thất bại và chi chừng 250 người thành công (số liệu 2020).

samedi 11 octobre 2025

Nguyễn Văn Tuấn - Từ xì-căng-đan bên Nam Hàn, nhìn lại vấn đề tác giả bài báo khoa học và giải pháp

 

Giới khoa học Việt Nam đang bàn tán một vụ việc mà một bác sĩ đứng tên đồng tác giả với thân mẫu em ấy. Nhưng đây là hiện tượng không mới.

Năm 2018-2019, một scandal bên Nam Hàn gây chấn động trong thế giới khoa học : Một số giáo sư ghi tên con em mình vào bài báo khoa học để giúp cho họ thăng tiến trong sự nghiệp.

■ Xì căng đan bên Nam Hàn : "Tình Cha ấm áp như vầng thái dương"

Câu chuyện chỉ được thế giới khoa học biết đến qua 2 bài báo trên tập san Nature năm 2018-2019 [1-2]. Bài báo nêu lên một hiện tượng mà theo đó một số giáo sư Nam Hàn ghi tên con của họ như là đồng tác giả những bài báo khoa học.

jeudi 9 octobre 2025

Bích Hậu - Đứa con của một ông lão bán thịt

 

Omar M. Yaghi sinh năm 1965 tại Jordan. Vì vậy ông vừa được coi là nhà khoa học nhận giải Nobel đầu tiên người Jordan, dù có quốc tịch Mỹ.

Cuộc đời của ông đầy thăng trầm. Gia đình ông buộc phải từ quê nhà ở Palestine qua Jordan tị nạn.

Họ sống trong điều kiện vô cùng khó khăn giữa sa mạc. Gia đình có chín người con và cả cha mẹ là 11 người. Tất cả cùng chen chúc trong một căn phòng - chính xác là nửa căn phòng thôi, vì nửa còn lại được dùng để nuôi bò. Họ không có điện và có rất ít nước sạch. Họ chỉ có thể lấy nước mỗi lần sau 2 tuần trong bốn giờ. Nếu không dự trữ đủ nước cho hai tuần, họ phải tìm cách khác, rất khó khăn.

lundi 6 octobre 2025

Võ Khánh Tuyên – Con tài năng hay mẹ giỏi ?

 

Hồi mấy chục năm trước, ở TPHCM có "hiện tượng lạ" : Nhiều học sinh con em của các cán bộ Y tế Thành phố này không hiểu sao không thành sinh viên của trường đại học Y Dược TPHCM (trực thuộc Bộ Y tế, tuyển sinh toàn quốc). Trường này vốn là thứ xịn.

Khi đó, với sự tham mưu của Y tế Thành phố, một trường Y khoa nằm dưới quyền của Ủy ban nhân dân Thành phố ra đời, đào tạo bác sĩ đa khoa dù mang tên gọi là : Trung Tâm Đào tạo bồi dưỡng cán bộ Y tế TPHCM. Chức năng đề ra là đào tạo bác sĩ gia đình

Mấy bác sĩ tốt nghiệp ở Trung tâm này, sau có thể "tráng men" ở Đại học Y Dược TPHCM với Chuyên khoa 1, 2 ... Rồi vào làm các bệnh viện.

mercredi 17 septembre 2025

Nguyễn Văn Tuấn - Nghịch lý tiến sĩ và năng lực khoa học

 

Việt Nam có quần thể lớn về khoa học: Mỗi năm cả nước có thêm khoảng 1.500–2.000 tiến sĩ, chừng 15.000 thạc sĩ/cao học.  Số giáo sư và phó giáo sư là trên 30.000 người.

Tuy nhiên, thành quả khoa học thì còn hạn chế:

  Công bố quốc tế (2023, WoS): ~17.000 bài, thấp hơn nhiều so với Thái Lan (~40.000), Mã Lai (~50.000), và rất xa Nam Hàn (>80.000) hay Nhật Bản (>100.000).

mardi 22 juillet 2025

Thái Hạo - Khi một con tàu bị lật úp chỉ trong 10 giây

 

Không cần kiến thức vật lý và toán học gì cao siêu, chỉ nhìn hình ảnh này thôi cũng thấy con tàu rất có vấn đề.

Hãy hình dung, khi bạn ném bất cứ vật nổi gì xuống nước, thì phần nặng hơn sẽ tự động chìm xuống, phần nhẹ hơn sẽ nổi lên, đó là quy luật. Cho dù bạn có cố dùng tay để xoay nó lại, thì nếu phần nặng là lớn hơn đáng kể, nó vẫn sẽ tự “trở mình lại” để giữ trạng thái cân bằng như cũ.

Một con tàu thì tất nhiên là phần nặng hơn phải ở phần đáy tàu (trọng tâm thấp), nếu ngược lại thì nó sẽ bị lật úp dễ dàng. Trọng tâm càng cao càng dễ lật. Nếu cao quá thì không cần gió hay sóng gì cả, nó sẽ tự động lật ngay. Còn nếu trọng tâm của tàu nằm ở vị trí cao hơn tiêu chuẩn cho phép, thì chỉ cần một cơn gió hoặc sóng đánh ngang, nó sẽ lật và úp sấp xuống ngay. Việc tàu Vịnh Xanh 58 bị “lật úp chỉ trong 10 giây' (theo Vietnamnet), lại càng cho thấy nó bất ổn như thế nào.

samedi 19 juillet 2025

Nguyễn Hồng Vũ - Ngộ độc khí thải ô tô khi đang chạy, có đáng để hoang mang ?

 

“Sau khi di chuyển khoảng 1 tiếng, cả hai bé đều có dấu hiệu bất thường. Bé H. biểu hiện co giật, mắt trợn, tay chân co cứng và mất ý thức ; trong khi bé P. cũng xuất hiện biểu hiện lơ mơ, mắt trợn ngược, co cứng tay. Bố mẹ của hai bé cũng có biểu hiện tương tự, choáng váng, đau đầu nhẹ…

Tại khoa Cấp cứu, Bệnh viện Sản Nhi Ninh Bình, hai bệnh nhi được chẩn đoán, theo dõi viêm phổi hít/Ngộ độc khí thải ô tô và xử trí: thở oxy, truyền dịch, kháng sinh, theo dõi sát các dấu hiệu sinh tồn.”

Đây là thông tin tràn ngập các mặt báo trong những ngày gần đây làm dư luận xôn xao và không ít người hoang mang khi đang sử dụng xe ô tô chạy xăng ! Vậy thực sự ngồi trong ô tô chạy xăng có còn an toàn hay không ?

mardi 15 juillet 2025

Nguyễn Văn Tuấn – « Bom Nữ » Dương Nguyệt Ánh

 

Hôm qua, tôi đọc được một bài thú vị trên tờ New York Times viết về chị Dương Nguyệt Ánh [1]. Được Thời báo Nữu Ước viết một bài dài là đủ biết chị ấy quan trọng ra sao. Thấy bài hay nên tôi dịch sang tiếng Việt và chia sẻ cùng các bạn.

Chị Dương Nguyệt Ánh (nay đã 65 tuổi) là người sáng chế ra bom BLU-118/B được dùng trong cuộc chiến chống Al Qaeda ở A Phú Hãn / Afghanistan. Tôi lược dịch dưới đây để chia sẻ cùng các bạn.

Theo bài báo mô tả, chị ấy xuất thân từ một gia đình trung lưu ở Sài Gòn, thuộc dòng dõi Dương Khuê ở Hà Đông (1839-1902) [2]. Tháng 4/1975, chị và gia đình xin tị nạn ở Mỹ. Ở Mỹ, chị học giỏi, và sau khi tốt nghiệp, được bổ nhiệm làm trong một trung tâm nghiên cứu vũ khí của Hải quân. Sau này chị lãnh đạo một nhóm chuyên chế tạo bom, và chị nổi tiếng với loại bom BLU. Đây là loại bom tiền thân của bom GBU-57 mới được dùng ở Ba Tư / Iran.

mardi 17 juin 2025

Kiều Thị An Giang - Iran : Con đường đi tới sụp đổ

 

(Viết cho những ai tưởng Iran chỉ là nơi bán thảm, rồi ngỡ ngàng khi thấy họ có nhà khoa học hạt nhân nhiều hơn cả tiệm phở ở Berlin)

Ngày xửa ngày xưa, khoảng hơn hai ngàn năm trước, có một xứ sở mang tên Ba Tư. Không chỉ hùng mạnh mà còn thơm lừng mùi nước hoa đàn hương trộn với quyền lực.

Đế chế của họ trải dài từ Ấn Độ sang tận Hy Lạp, dân chúng mặc áo vạt chéo, nói năng tao nhã và gửi thư nhanh hơn cả bồ câu tình yêu. Họ có triết học, kiến trúc, và đặc biệt là một thứ gọi là “khoan dung tôn giáo” - khái niệm mà sau này nhiều nước vẫn chưa học được.

Rồi mọi chuyện bắt đầu rối tung khi Alexander Đại đế xuất hiện như soái ca đạp cửa vào Persepolis. Ông ta đốt luôn cung điện cho… ấm, rồi rút lui để lại một mớ di sản tan tành. Nhưng người Iran không vì thế mà tuyệt chủng văn hóa, họ đổi đế chế, đổi tôn giáo, nhưng vẫn giữ nguyên cái chất Ba Tư: duy mỹ, thơ ca, và thích làm lớn chuyện theo cách cực kỳ lãng mạn.

jeudi 12 juin 2025

Mai Quốc Ấn – Vay ưu đãi khoa học công nghệ ở đâu ?

Hiện nay ngân sách nhà nước đã bố trí 51.000 tỉ đồng cho khoa học công nghệ và các hoạt động cho vay ưu đãi không còn là “chỉ thấy trên tivi”.

Số 51.000 tỉ mà chia cho 34 tỉnh thành sau sáp nhập là trung bình 1.500 tỉ/tỉnh thành. Nhưng có sáp nhập hay không thì số ngân sách cho khoa này cũng đã bố trí rồi. Nên vay khoa học công nghệ để giữ các nguồn lực nhờ ưu đãi.

Ví dụ nhiều doanh nghiệp hiện nay đang vay ngắn hạn hàng năm là 6-8 %/năm thì vay ngắn hạn khoa học công nghệ chỉ từ 1,2-2,16 %/năm. Lãi vay trung và dài hạn của khoa học công nghệ sẽ trong mức 4-4,4 %/năm (cố định, không thả nổi lãi suất) so với mức từ 9 % đến trên 10 %/năm và thậm chí có thể thả nổi lãi suất trên 15 %/năm hay cao hơn.

lundi 9 juin 2025

Tiểu Vũ – Câu chuyện nghệ sĩ làm viện phó

Trong một xã hội ngày càng chú trọng đến hình ảnh và hiệu ứng truyền thông, việc nhiều cá nhân nổi tiếng được bổ nhiệm vào vị trí lãnh đạo các viện nghiên cứu, trung tâm văn hóa phát triển đã không còn là điều hiếm hoi.

Nhưng khi danh hiệu đến quá dễ dàng, còn năng lực và chuyên môn chỉ được nhắc đến như điều tùy nghi, câu hỏi đặt ra là : Liệu danh vị còn giữ được trọng lượng thực chất ? Và sự nghiêm túc của một tổ chức khoa học xã hội liệu có thể đứng vững trên nền tảng của những cái tên chủ yếu được biết đến qua truyền hình và giải trí ?

Hai ví dụ gần đây đủ để minh họa cho xu hướng này. Cuối năm 2024, diễn viên-người mẫu Phi Thanh Vân được bổ nhiệm làm Phó Viện trưởng Viện Văn hóa, Thương hiệu truyền thống và Phát triển nguồn nhân lực, trực thuộc Hiệp hội Làng nghề Việt Nam. Đây là lần thứ ba cô đảm nhiệm một chức vụ tương tự tại các viện hoặc trung tâm xã hội hóa liên quan đến văn hóa, nghệ thuật và sức khỏe cộng đồng.

dimanche 1 juin 2025

Lê Diễn Đức - Giá như Musk đừng lao vào cuộc chơi chính trị

 

Không ai có thể phủ nhận được tài năng xuất chúng đóng góp cho sự phát triển của nhân loại của Elon Musk.

Giá như ông chỉ nên giữ quan điểm và lập trường chính trị của mình như một doanh nhân nổi tiếng và có tầm ảnh hưởng rộng lớn. Nhưng thật đáng tiếc, ông dấn thân và bỏ tiền bạc vào cuộc chơi chính trị, mà một con người như ông không thể không biết, đó là một lĩnh vực đầy dối trá, xảo quyệt, bẩn thỉu và vô cùng rủi ro. 

Những tuyên bố sai lệch của ông về cuộc chiến Ukraina-Nga cho thấy ông đứng về phía ông Trump và tỏ thái độ mềm mỏng với Nga, kẻ xâm lược, tàn phá, giết người trên đất nước Ukraina, cho thấy có gì đó bất ổn về lương tâm và đạo đức.

samedi 31 mai 2025

Mai Quốc Ấn – Gỡ trùng vây bất công


Hơn mười năm trước, tôi ra Hà Nội và tìm Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng để chia sẻ về nỗi trăn trở của mình trước thời cuộc.

Khi ấy, có thể nói rằng làm một mô hình kinh tế minh bạch tại Việt Nam không khác gì “khiêu vũ giữa bầy sói”.

Anh Sĩ Dũng cười độ lượng khi tôi nói về những chằng chịt kinh tế mang màu sắc thân hữu của “con anh Sáu, cháu bác Ba, người nhà cô Tám”. Có lẽ chàng trai tuổi ba mươi là tôi khi ấy (lẫn bây giờ) vẫn còn khờ dại tin rằng nền tảng phát triển một quốc gia phải đến từ sự minh bạch thay vì tập trung vào các “nắm đấm thép” kinh tế nhà nước hay sự phụ thuộc “đại bàng FDI”.

jeudi 29 mai 2025

Mai Quốc Ấn – « Anh nghĩ gì về ông Tô Lâm ? »


Tôi hỏi Dũng Gàn, một nhà khoa học có sáng chế tự thân, có doanh nghiệp khoa học công nghệ.

Đây là câu hỏi cho người có sáng chế, có công nghệ đúng với chiến lược quốc gia, với luật liên quan khoa học công nghệ lẫn với Nghị quyết trung ương Đảng số 57 về khoa học công nghệ.

Đúng người, đúng việc nhưng mười mấy năm qua Dũng Gàn chỉ nghe, chỉ nhìn quyền lợi khoa học công nghệ mà nhà nước công bố qua cuộc họp và trên… tivi.