KD - Mặt trận Tiểu khu Darlac 10/3/1975

Nguyễn Ngọc Chính : Tôi nhận được email của Nguyễn Văn Hoa, người bạn đồng môn trường Trung học Ban Mê Thuột ngày xưa. Anh Hoa có viết một câu thật cảm động: “Hôm nay, một tuần sau ngày giỗ 50 năm thị xã Ban Mê Thuột và tỉnh Darlac gục ngã, tôi vừa khóc vừa đọc lại bài "Mặt trận Tiểu khu Darlac 10/3/1975" do một người ký tên tắt KD trích lại.  Xin được chia xẻ với quý đồng môn Ban Mê Thuột ”.

Xin đăng lại nguyên văn những dòng dưới đây của tác giả KD để gửi đển các thân hữu và đồng môn “hồi ức” một ngày tang tóc của xứ “Buồn Muôn Thuở” 50 năm về trước. Những hình ảnh đi kèm do NNC sưu tầm trên mạng.

Từ 9 giờ 30 sáng ngày 10 tháng 3 năm 1975, các mũi tiến quân của Cộng quân từ hướng bắc và hướng tây bắc đã hoàn toàn tràn ngập trung tâm thành phố và tập trung nỗ lực tấn công Bộ Chỉ Huy Tiểu Khu nằm trên đại lộ Thống Nhất.

Trần Hoài Thư - Quán đợi hoàng hôn

Lời tác giả: Truyện ngắn này được viết từ Quán La Souris Blanche, ngã tư đường Y Jút và Ama Trang Long (Ban Mê Thuột)

Khi lên thị trấn miền núi này vào một ngày cuối năm, tôi đã mang theo hình bóng cô độc in trên những con đường rét run hơi lạnh.

Đây là một thị trấn lạ.  Những vách nhà gỗ thông, những bức tường vôi còn hoen ố bụi bùn đỏ, những người Thượng hay Kinh, những con đường phượng khô hay những con đường thiếu ánh nắng, tất cả như mờ đi trong đôi mắt mỏi. Và bụi đỏ, lớp lớp phủ đầy trời đất và những khóm hoa sứ trắng nõn như những bông tuyết. Tôi đã có mặt, một thân, một bóng, cô độc trùng trùng.

Võ Như Quốc - Những ngày cuối cùng ở Ban Mê Thuột

Rạng sáng ngày 10 tháng Ba, đạn pháo bắt đầu nổ. Trong phòng, một vài thương bệnh binh thức giấc bật dậy xầm xì: “Việt Cộng pháo kích!”. Hình như tiếng pháo đâu hướng cầu 14, trại Mai Hắc Đế, hay trung tâm huấn luyện sư đoàn gì đó.

Ở xứ cao nguyên này, chuyện Việt Cộng pháo kích không còn là lạ. Một vài anh thương binh nặng tiếp tục ngã lưng tìm giấc ngủ. Tôi đếm xem lần này Việt Cộng pháo bao nhiêu trái để sáng mai ra câu lạc bộ uống café có “số liệu” tán dóc.

Pháo vẫn nổ, tiếng pháo ngày càng nghe gần và dồn dập hơn, tôi không còn đếm nổi nữa, linh cảm đây là điều bất thường. Ngoài sân, y tá, lính cơ hữu của Quân Y Viện lăng xăng chạy tới lui. Trong phòng, không còn một ai có thể yên tâm nằm tiếp, mọi người tụ tập ngoài sân theo từng nhóm nghe ngóng tình hình. Tiếng súng cá nhân bắt đầu nổ đủ mọi hướng, tiếng AK nghe rõ mồn một.

Nguyễn Ngọc Chính - 10.3.1975, khởi đầu từ Ban Mê Thuột

Ông bà ta thường nói: “Vạn sự khởi đầu nan” để diễn tả sự phức tạp và khó khăn trong việc bắt đầu một công việc, một dự án hoặc một cuộc sống mới. Bài viết này không những mang hàm ý đó mà còn ở một quy mô lớn hơn, có tầm ảnh hưởng đến cả một đời người, lại còn mang ý nghĩa đến đời con, đời cháu.

Trong chiến tranh Việt Nam, ngày 10/3/1975 Ban Mê Thuột thường được mệnh danh là “sự khởi đầu của một kết thúc”. Tất cả được bắt đầu từ xứ “Buồn Muôn Thuở”, một cái tên đầy thi vị nhưng cũng đầy bi thương dẫn đến sự sụp đổ ngày 30/4/1975 tại Sài Gòn.

Đó cũng là “cột mốc đổi đời” hiểu theo cả hai nghĩa đối với người Việt. Với người (tạm gọi là “lạc quan”) đó là ngày “thống nhất đất nước”. Còn đối với “người bi quan” thì đó lại là “xuất phát điểm” của cuộc “di tản chiến thuật” từ một đất nước bị tàn phá bởi chiến tranh sang những vùng đất mới.

Uyên Vũ –Ban Mê Thuột thất thủ ngày 10 tháng Ba, Việt Nam Cộng Hòa bắt đầu sụp đổ

Đúng 50 năm trước, ngày 10/3/1975, Ban Mê Thuột thất thủ, khởi đầu cho sự sụp đổ của Việt Nam Cộng Hòa.

Những ngày tháng đó, tôi đang học lớp 9, đã ý thức được hoàn toàn sự khủng khiếp và tang thương của chiến tranh, đã biết lo âu vì tương lai... Nhưng cùng với đám bạn học, chúng tôi vẫn đùa cợt để giảm nỗi căng thẳng đang đè nặng trên từng gia đình.

Ngày 28/3/1975 hai anh em tôi cùng với đoàn người chạy loạn từ Bảo Lộc đi ngược lên hướng Đà Lạt, vì Quốc lộ 20 về hướng Sài Gòn đã bị cắt đứt ngay Định Quán, để tìm đường về Sài Gòn.

Nguyễn Đình Bổn - Ký ức tháng Ba

Một ngày tuổi 14

nắng đỏ biển đỏ máu

xà lan trôi giạt ngột ngạt

bà con đà nẵng điên loạn chạy giặc cập bờ

máy bay bỏ bom dọc quốc lộ

Bông Lau - Nghĩa trang của Sư đoàn 23 Bộ binh

 

Coi xong đoạn phim nghĩa trang của Sư đoàn 23 Bộ binh Việt Nam Cộng Hòa ở Ban Mê Thuột bị bỏ hoang phế.

Có ngôi mộ nằm bên cái chuồng gà của dân, có những ngôi mộ nằm dưới những bao tải phân bón, mà cảm thấy ngao ngán.

Mình có hai cảm nghĩ như sau:

Dương Công Quan - Nhà văn Trần Hoài Thư đã từ giã bạn bè

Hai ngày trước huynh trưởng Lê Hoàng Viện khóa 5/68 Thủ Đức, tức nhà văn Lê Cần Thơ từ bên Houston báo tin cho biết là sau khi chị Nguyễn Ngọc Yến mất thì nhà văn Trần Hoài Thư ngã bệnh nặng lắm sợ không qua khỏi.

Theo bác sĩ thì quỹ thời gian dành cho anh Trần Hoài Thư vài ngày nữa thôi là cạn kiệt. Dẫu biết là như thế nhưng tôi vẫn thầm hy vọng và cầu nguyện, dù tia hy vọng vô cùng mỏng manh. Những lời cầu nguyện đó không được đáp ứng nên sáng nay nghe tin anh Trần Hoài Thư đã đi theo chị Yến rồi. Tôi bàng hoàng không tin là anh đã đi nhanh như thế nên tôi đã hỏi anh Lê Hoàng Viện để xác nhận lại. Sự thực vẫn là sự thực dù không muốn tin. Buồn ơi là buồn !

Nhớ đến anh thì không thể không nhớ đến lần đầu tôi gặp anh ngoài đời cách đây 53 năm tại Quân Y Viện Ban Mê Thuột trong thời chinh chiến. Năm 1971 tôi bị thương được đưa về đây điều trị. Giường bên cạnh là một trung úy của sư đoàn 23 với cặp kính cận dày cộm có sợi dây thun buộc phía sau. Đó là trung úy Trần Quí Sách tức nhà văn Trần Hoài Thư. Thế là hai người quen nhau.

Bông Lau - Khởi đầu của cuộc sụp đổ

Mấy hôm nay kiếm thì giờ để nghiền ngẫm cuốn sách có cái tựa rất dài “Chuẩn Tướng Phạm Duy Tất và Sự Thật Cuộc Triệt Thoái Quân Đoàn II”. Ngồi nằm đâu cũng kè kè cuốn này bên cạnh. Chỉ trừ lúc khi tắm.

Mua cuốn này lâu lắm rồi nhưng khi đó chê vì mới đọc mấy trang đầu thấy người viết hơi bị cảm tính. Giờ đọc thử lại và sâu hơn thì thấy hay. Người viết sử khách quan là không được lồng tình cảm hỉ nộ ái ố của mình vào bài viết vì điều đó sẽ lèo lái sự cảm nhận của người đọc làm nội dung của bài mất đi sự chính xác.

Đọc cuốn Sự Thật Cuộc Triệt Thoái Quân Đoàn II mà nếu bỏ ra ngoài các từ ngữ ai oán trách móc mỉa mai tức giận, thì sách có giá trị cao bởi các chi tiết quý báu thu thập của tác giả vốn là một sĩ quan cao cấp làm việc gần với Tướng Phạm Văn Phú, Chỉ Huy Trưởng của Quân Đoàn 2 Việt Nam Cộng Hòa.

Lưu Trọng Văn - Đâu là sự thật ở Đắc Lắc ?

Cảm giác buồn, rất buồn khi đang đêm một loạt sĩ quan an ninh ở huyện Cư Kuin bị giết hại. Tất cả còn quá trẻ.

Kèm với nỗi buồn, rất buồn ấy là nỗi đau: Đắc Lắc, vùng đất trù phú tươi đẹp của Đất nước, nơi Đất lành chim đậu hội tụ 44 dân tộc anh em lại một lần nữa máu đổ.

Chưa có nguồn tin, bài báo, thông báo chính thức nào về sự việc và sự thật xảy ra đêm 11.06 bi ai ấy. Chỉ có con số người bị giết, bị thương và người bị bắt, người ra đầu thú. Các con số lạnh lùng chỉ nói tính vô cùng nghiêm trọng của sự cố, nhưng không nói được cái lõi của sự thật.

Lê Nguyễn - Nhân bi kịch ở Darlac, nhắc lại đôi điều "ôn cố tri tân"

 

Tôi muốn gọi những  biến động vừa xảy ra ở Daklak (xưa viết là Darlac) là một bi kịch. Bi kịch trong mối quan hệ giữa những tộc người đã chung sống với nhau hàng ngàn năm qua, từ khi “nước sông không phạm nước giếng” đến những năm dài chan hòa cuộc sống, và gần đây là những trận đụng độ kinh hoàng.

Lịch sử ghi chép rằng cho đến thời các chúa Nguyễn, nơi sinh sống của các tộc người trên Tây Nguyên ngày nay vẫn được gọi là “nước”. Năm 1751, đời chúa Võ vương Nguyễn Phúc Khoát, (trích) “Thủy Xá, Hỏa Xá vào cống. Hai nước ở phía trên nước Nam Bàn (khi Lê Thánh Tông đánh được Chiêm Thành, dòng dõi nước ấy làm vua nước Nam Bàn, cắt cho đất từ núi Thạch Bi về phía Tây), thôn lạc có hơn năm chục, giữa có núi Bà Nam rất cao, vua Thủy Xá ở phía Đông núi, vua Hỏa Xá ở phía Tây núi.

Buổi quốc sơ, vì cớ họ giáp giới với Phú Yên, cứ 5 năm một lần sai người đến các nước ấy cho quà (áo gấm, mũ, nồi đồng, chảo sắt và chén đĩa bằng sứ). Vua hai nước ấy nhận được vật cho, tức thì sắm sửa phẩm vật địa phương (kỳ nam, sáp ong, nhung hươu, mật gấu, voi đực) để hiến. Tới đây, sai sứ sang cống. Chúa hậu tứ rồi cho về” (hết trích) (Đại Nam thực lục – Tập một – NXB Giáo Dục 2002, trang 157).

Dương Quốc Chính - Thông tin mới về vụ đột kích ở Đắk Lắk

 

Vụ Đắk Lắk có lẽ rút kinh nghiệm vụ Đồng Tâm nên phía Bộ Công an đưa tin rất hạn chế, ở mức tối thiểu. Báo chí cũng được cảnh báo là đưa tin có kiểm chứng, đồng nghĩa với việc chỉ dẫn từ một nguồn Bộ Công an. Vì thế, dường như tin từ Facebook đang chiếm sóng và tất nhiên là loạn xạ.

Tin trong ảnh mình lấy từ một nguồn thứ cấp, đăng lại tin từ báo Công an, nhưng nguồn gốc đã xóa, không tìm thấy được nữa. Cũng không thấy có báo nào to to đăng tin này.

Theo nguồn này thì có khoảng hơn 50 người tụ tập từ một chòi rẫy để ăn uống, sau đó mới đi đến hai trụ sở UBND xã để đột kích. Thông tin này có vẻ khớp với đoạn video cho thấy số người tương tự, mặc đồ rằn ri, ở trong một căn nhà như cái kho (có thể là chòi rẫy?). Một người, trông như chỉ huy có khuôn mặt trùng khớp với một đối tượng bị bắt mặc áo đỏ. Trong đoạn video này, họ nói tiếng dân tộc, mình nghe được mỗi một từ Campuchia, nên ban đầu tưởng cái kho đó ở Cam. Nhưng có lẽ không phải.

Phạm Đình Trọng - Tiếng súng Cư Kuin, Đak Lak

 

1.   Đất nước thanh bình mà trong một đêm yên tĩnh rạng sáng 11 tháng Sáu năm 2023, hàng chục người dân da đen cháy vì quanh năm trần lưng phát rẫy, làm nương bỗng tập hợp thành hai nhóm mang súng đạn cùng lúc lao vào tấn công trụ sở công an hai xã trong huyện Cư Kuin, tỉnh Đak Lak.

Họ giết chết chín người gồm bốn sĩ quan công an, hai cán bộ xã và ba người dân, bắn bị thương hai sĩ quan công an khác là sự việc vô cùng nghiêm trọng.

Nửa đêm khuya khoắt, ba người dân chết ở chỗ nổ súng tấn công chính quyền, chắc chắn không phải dân làm rẫy, chỉ có thể là nhân viên làm việc ở trụ sở công quyền bị tấn công. Nếu vậy, chín người chết đều là viên chức nhà nước.

Mai Quốc Ấn - Có một phe mang tên phe xúi !

 

THIẾU CÔNG CỤ ĐỂ “ĐO” ĐỜI SỐNG CỦA DÂN SAU GIẢI TỎA, TÁI ĐỊNH CƯ

Giải tỏa, thu hồi đất, đưa dân đến khu tái định cư mới luôn là vấn đề nóng ở các địa phương. Một phần vì dân không đồng tình với áp giá đền bù đất, tài sản... một phần nơi ở mới không đảm bảo đủ các điều kiện tối thiểu. Nhất là thiếu đất sản xuất...

Tại dự án hồ thủy lợi Krông Pách thượng (xã Cư San, huyện M'Đrắk, tỉnh Đắk Lắk), hiện còn 100 trong tổng số hơn 700 hộ dân vẫn trong tình trạng "mắc kẹt" ở khu vực lòng hồ. Để không tiếp tục chậm tiến độ, địa phương đã chuẩn bị cả phương án... cưỡng chế vào cuối tháng Sáu này.

Đây là dự án thủy lợi của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đầu tư xây dựng, với tổng vốn hơn 4.400 tỉ đồng, đã chậm tiến độ hơn 10 năm. Hơn 700 hộ dân vùng lòng hồ Krông Pách thượng đã đợi chờ hơn một thập kỷ để di dời về nơi ở mới.

Đặng Sơn Duân - Tôi có một cái tên !

 

Vốn không định nói gì về sự kiện ở Đắk Lắk, vì cho đến nay vẫn có quá nhiều điều mà tôi không biết đối với một sự việc chấn động như thế này.

Thông tin chính thức không có nhiều, điều này cũng dễ hiểu vì vụ việc vẫn đang trong quá trình điều tra. Chính vì sự phức tạp và nhạy cảm của vụ việc mà Bộ Công an trong các thông cáo luôn nhấn mạnh sự cần thiết phải kiểm chứng.

Nhưng thật ngán ngẩm khi chứng kiến đầy rẫy những lời bình luận, kêu gào sặc mùi sô vanh của một đám đông, mà phần lớn là những người trẻ. Ngoài ra còn là hàng loạt thông tin, hình ảnh lẽ ra nằm trong vòng điều tra không biết từ đâu lọt ra bên ngoài theo con đường phi chính thống. Nên cũng mạn phép nêu ra vài ý kiến!

Huy Đức - Không chỉ (những) người Thượng (sử dụng bạo lực) có lỗi

 

Bạo loạn có tổ chức, có vũ trang, lên tới hàng trăm người mà khi xảy ra vẫn để bị bất ngờ là một thất bại về an ninh, tình báo. Đặc biệt, là thất bại của, cái mà chúng ta thường nghe, “thế trận an ninh nhân dân”.

Tuy nhiên, nếu coi sự kiện này là lý do phình thêm bộ máy an ninh thì lại có nguy cơ thất bại nữa.

Khi bạo lực đang được sử dụng thì sử dụng bạo lực để tạm thời chấm dứt nó là khó tránh. Nhưng bài học muôn thuở ở bất cứ đâu, bạo lực (đơn thuần) chỉ nuôi dưỡng thêm bạo lực. “Ngã” ở đâu thì phải đứng dậy ở đó; đánh mất dân thì phải nỗ lực lấy lại từ dân.

Dương Quốc Chính - Xung đột sắc tộc ở Tây Nguyên

 

Tây Nguyên nguyên là hai nước Thủy Xá và Hỏa Xá, đến thời Minh Mạng vẫn chỉ là thuộc quốc của Đại Nam. Có lẽ chúa rồi vua Nguyễn cũng không định xâm lược và sáp nhập.

Khi Pháp chiếm Đông Dương thì vùng này mới được nhập vào An Nam (Trung Kỳ), vì người Pháp mới tận dụng được lợi thế về đất đai và tài nguyên ở đây, các đồn điền cafe, cao su… mới chỉ có từ khi người Pháp xâm lược. Có nghĩa là đây là vùng đất cuối cùng được nhập vào Việt Nam.

Đến giai đoạn Quốc gia Việt Nam, vùng này được quy chế tự trị dành riêng cho Hoàng gia, gọi là Hoàng triều cương thổ. Các lãnh đạo địa phương chỉ thần phục Quốc trưởng Bảo Đại. Đến thời Việt Nam Cộng Hòa, ông Diệm thống nhất quốc gia nên xóa bỏ Hoàng triều cương thổ, nhập vào Việt Nam Cộng Hòa.

Bông Lau - Quân Wagner làm trừ bị

 

Khi tổ chức lính đánh thuê Wagner tuyên bố chiến thắng ở thị trấn Bakhmut tuần qua, rồi thay thế bằng lính bộ binh Nga có tên là “Cộng Hòa Nhân Dân Donetsk”. Các đồng chí Bò Đỏ cuồng Vladimir Putin hân hoan zui mừng vì Bakhmut đã “thất thủ”.

Khi quân sư gạt mo của Vladimir Putin là Valery Zorkin, Chủ Tịch Tòa Án Hiến Pháp Nga dùng bản đồ của thế kỷ 17 để chứng minh Ukraine là do Liên Xô tạo dựng nên, thì các Bò Đỏ rầm rập líu lo tụng niệm Ukraine là của Liên Bang Nga.

Cùng trong thời gian này Hoa Kỳ chỉ có 13 tiểu bang thuộc địa chư hầu của Anh Quốc, phần còn lại là của Tây Ban Nha, Pháp, và người Da Đỏ. Dĩ nhiên Alaska khi ấy là của Liên Xô, đến mà đòi đi nè. Việt Nam ở thế kỷ 17 cũng chỉ một dúm chút xíu, một phần phía bắc là của Trung Hoa, phía nam của người Khmer và Chàm. Nhớ mà trả đất cho người ta, nghe chưa Bò Đỏ.

Nguyễn Thạch - Mỗi độ tháng Tư về !

 

tháng tư.

ra chợ mua bông.

một bó cho chồng một bó cho cha.

đường bay gãy gánh sơn hà.

áo người thiếu phụ viền tà đợi trông.

Nguyễn Ngọc Chính - 1975 Black April Countdown

 

“Tháng Tư Đen” khởi đầu từ ngày 10/03/1975 tại thị trấn Ban Mê Thuột trên vùng Cao nguyên Trung phần. Thành phố còn được gọi là “Buồn Muôn Thuở”, “Buồn Mà Thương" hay thậm chí là “Bụi Mù Trời” đã được quân đội Miền Bắc chọn làm chiến trường “lãnh ấn tiên phong” dẫn đến trang lịch sử cuối cùng của hai nền Đệ Nhất và Đệ Nhị Cộng Hòa tại Miền Nam.

Ban Mê Thuột chỉ là một thị trấn nhỏ bé, với diện tích khoảng 370 km², dân số 300.000 người, nơi đặt bản doanh của Sư đoàn 23 bộ binh bị thất thủ và tạo một “chấn động domino’”, phá vỡ hệ thống phòng thủ của quân đội Việt Nam Cộng Hòa!

Gia đình tôi rời Đà Lạt năm 1963 để đến vùng cao nguyên đất đỏ bazan chỉ vì công vụ của bố. Tôi bắt đầu học năm Đệ Tứ tại trường Trung học Ban Mê Thuột, một ngôi trường khiêm tốn, học sinh người Kinh và Thượng ngồi chung lớp theo đúng như bản hiệu đoàn ca “Kinh Thượng Kết Đoàn”.