Lê Quốc Quân - 400 năm Quốc ngữ

Hôm nay là đúng 400 năm ngày giỗ ông tổ của chữ Quốc ngữ, Cha Francisco de Pina. Ngài là một tu sĩ Dòng Tên sinh năm 1585 tại Bồ Đào Nha, và đã dành 8 năm quan trọng nhất của cuộc đời mình ở Việt Nam (1617-1625).

Ngài qua đời vào ngày 15-12-1625 khi vừa tròn 40 tuổi, trong một hoàn cảnh vô cùng xúc động. Ngài chết đuối khi đang cứu người. Chiếc áo dòng của Ngài bị bị vướng vào chiếc thuyền thúng và bị đắm tại biển Cửa Đại, Quảng Nam.

Cha Francisco de Pina là nhà truyền giáo phương Tây đầu tiên có thể nói tiếng Việt một cách lưu loát và truyền giáo mà không cần thông dịch. Đây là điều chưa từng có trước đó.

Cù Mai Công - "Có một Sài Gòn tử tế, từ tâm"

Đó là tựa tập sách của tác giả Lê Văn Nuôi, một nhà báo từng là tổng biên tập báo Khăn Quàng Đỏ, Tuổi Trẻ. Khiến tôi thoạt nghĩ có lẽ cũng na ná vô số tập sách, bài báo, câu chuyện về tánh khí người Sài Gòn xưa nay: Phóng khoáng, bao dung, chia sẻ, tử tế và từ tâm…

Suy nghĩ ban đầu ấy có vẻ không đúng khi mở từng tập sách chưa tới 300 trang, tôi thật sự đã bị hút theo từng trang sách của một chàng trai tuổi mới lớn, đôi mươi ở quận 4 thập niên 1970, 1980… Vùng đất một thời mang danh “đất dữ”.

Thuở ấy, chàng trai ấy ở với cha mẹ trên đường Tôn Đản, khúc gần đường Tôn Thất Thuyết - trung tâm “đất dữ” quận 4.

Thanh Hằng - Ai mới là người chống Đảng?

Nỗi buồn chiến tranh (NBCT) của Bảo Ninh được nhà nước vinh danh trong “50 tác phẩm văn học, nghệ thuật biểu diễn Việt Nam tiêu biểu, xuất sắc sau ngày đất nước thống nhất (1975-2025).

Bộ Văn hóa Thể thao Du lịch (VHTTDL) chủ trì xét giải. Việc lựa chọn do một Hội đồng gồm các nhà văn, nhà thơ, nhà phê bình lý luận hàng đầu “cầm cân nẩy mực”.

Đây không phải lần đầu tác phẩm này nhận giải. 30 năm trước, NBCT từng nhận giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam (năm 1991) cùng nhiều giải thưởng quốc tế. Lần này, đích thân Phó Thủ tướng Chính phủ Mai Văn Chính và Thứ trưởng Bộ VHTTDL Trịnh Thị Thủy trao giải cho nhà văn Bảo Ninh.

Dương Quốc Chính - Cần chứng minh

Mình đọc đơn của ông Phan Trung Can này mà buồn cười mãi. Nó thể hiện não trạng ngây ngô, khi bắt ông nhà văn đi chứng minh sự kiện trong tiểu thuyết là có thật! Mình rất mong Bộ Quốc phòng vào cuộc, rồi từ đó mở rộng điều tra các vấn đề khác trong lịch sử chứ không chỉ trong tiểu thuyết.

Ví dụ như truy tìm thân nhân của anh Lê Văn Tám. Phải chăng anh này không cha không mẹ, anh em, bạn bè đồng chí? Lê Văn Tám là ai? Rồi phải có thực nghiệm hay chứng minh khoa học về hành vi tự thiêu mà chạy được đi đốt kho xăng...

Ngoài ra cũng cần xác minh khoa học, có thể bằng thực nghiệm, việc ôm hòn gạch nung để ngủ thì mỗi đêm tỉnh dậy mấy lần để nung lại?

Nguyễn Văn Tuấn - Chúng ta đi mang theo … lịch sử

 

Lái xe trên những con đường rộng lớn ở Little Saigon (thủ đô người Việt ở Mỹ), bỗng nhiên thấy tấm biển xanh hiện ra trước mắt : “Đại lộ Trần Hưng Đạo”. Dấu bằng trắc tiếng Việt đầy đủ, rõ ràng, không hề bị lược bỏ hay phiên âm sai lệch.

Tim tôi như khựng lại một nhịp lâu. Ngạc nhiên xen lẫn một cảm giác ấm áp lạ lùng lan tỏa trong lòng. Giữa vô vàn những Brookhurst, Magnolia, Hazard quen quen mà xa xôi. Tên của vị anh hùng dân tộc đã từng ba lần đánh tan quân Nguyên lại hiện lên một cách bình dị đến nao lòng.

Chỉ cách đó không xa tôi lại bắt gặp “Hai Bà Trưng Way”. Vẫn đúng chính tả, vẫn có dấu đàng hoàng, vẫn giữ nguyên vẻ trang nghiêm của hai nữ tướng đầu tiên trong lịch sử Việt Nam. Giống như những hạt giống lịch sử được gieo trồng trên đất khách, âm thầm nảy mầm qua bao năm tháng. Tự hào đột nhiên dâng trào trong lòng.

Lê Học Lãnh Vân - Về một câu nói của nhà văn Bảo Ninh

Ngày 06/12/2025, trả lời phóng viên Phương Chi của Báo và Phát thanh, Truyền hình Nghệ An hỏi về tác phẩm Nỗi Buồn Chiến Tranh, nhà văn Bảo Ninh nói:

“Chúng ta không chọn chiến tranh, mà đủ loại kẻ thù xâm lược đã nhắm vào đất nước ta để gây chiến và xâm lăng.

Cho nên phần đông người Việt mình thuộc các thế hệ đã trải qua thời thanh niên trong những năm từ Cách mạng 1945 cho tới năm 1990 khi chiến tranh biên giới kết thúc, đã chọn dâng hiến tuổi trẻ của mình và cả đời mình cho công cuộc đấu tranh giành và bảo vệ nền độc lập tự do của Tổ Quốc”.

Nguyễn Ngọc Chu - "Luật Hồi Tỵ" và "cân bằng nhân sự đại diện"

 

1. Luật Hồi Tỵ

Luật Hồi Tỵ quy định cấm quan lại làm việc tại chính quê hương của mình, hoặc nơi có quan hệ thân thuộc sâu (họ hàng, thông gia…). Mục tiêu của luật Hồi Tỵ là tránh tư lợi – bè phái – nâng đỡ họ hàng – bao che địa phương.

Luật Hồi Tỵ xuất hiện từ thời phong kiến, nhưng mức độ áp dụng thay đổi theo từng triều đại. Bắt đầu từ thời Lê sơ (1428–1527) Luật Hồi Tỵ được áp dụng mạnh mẽ. Hồng Đức luật có quy định: Quan không được làm ở quê mình; Không được làm ở huyện/quận có họ hàng gần.

Thời Nhà Nguyễn (1802–1945), Luật Hồi Tỵ được áp dụng cực kỳ chặt chẽ, đầy đủ nhất trong các triều đại. “Gia Long luật”, “Minh Mệnh cải cách 1831–1832” quy định:

Phạm Thành Nhân - "AI" đang viết lại lịch sử

Có thể vài ngày qua, bạn đã gặp đâu đó mấy hình ảnh này kèm câu chuyện về vị nữ bác sĩ đã đặt nền móng cho xe cứu thương hiện đại.

Đúng rồi, Nhân cũng đã đọc và còn được bạn bè gởi cho đọc. Và bạn biết gì không, đó là một câu chuyện do AI bịa đặt hoàn toàn ở cả nội dung lẫn hình ảnh, dựa trên một nhân vật có thật.

Nếu bạn biết về bác sĩ Marie Elizabeth Zakrzewska, bạn có thể sẽ tin câu chuyện bịa đặt ấy, và điều đó quả thực tai hại, vì bác sĩ Maria chẳng liên quan gì đến xe cứu thương cả. Lịch sử về chiếc xe cứu thương đã có từ rất lâu trước khi bác sĩ Marie chào đời, và sự nghiệp của bà chủ yếu liên quan đến việc nâng cao vai trò, vị trí của bác sĩ nữ trong hệ thống y khoa.

Lê Xuân Nghĩa - Nếu đúng sao phải sợ?

Từ ngày các nền tảng mạng xã hội có tính năng dịch ngôn ngữ ngày càng hoàn chỉnh thì tôi có cơ hội tìm hiểu, tham khảo được nhiều thêm thực trạng xã hội, chính trị ở nhiều các quốc gia trên thế giới.

Và tôi thấy:

- Hầu như tuyệt đại đa số các quốc gia trên thế giới, nhất là các quốc gia phát triển, giàu có, văn minh thì đều không có khái niệm “chống lật sử” và không có phong trào “yêu sử”. Ở đó, ai thích tìm hiểu, nghiên cứu thì cứ việc; ai thích đánh giá, nhận định ra sao thì cứ tự nhiên. Bởi đó chỉ là quan điểm, ý kiến, cảm xúc cá nhân mà không  làm thay đổi bản chất và sự thật lịch sử.

Lưu Nhi Dũ - Lịch sử là lịch sử, chân lý là chân lý

Dạo này uýnh nhau dữ dội quá, ý nói trên mạng. Mấy phe Nga/Pu - Ukraina, Trump và phản Trump… nhiều phe phái đục nhau chí chóe. Lật cả các cụ Lê Văn Duyệt, Phan Thanh Giản... săm soi rồi hô hoán lật sử này nọ.

Thậm chí Nỗi buồn cũng đem ra uýnh nhau tùm lum, tranh nhau ai buồn hơn ai, ai phản động, ai chính nghĩa... Lịch sử, văn chương lộn tùng phèo - “xáo trộn văn chương với chả cá” (Nguyễn Vỹ)!

Té ra chân lý là “cái lý có chân”. Thiệt! Nhưng cái gì của cốt lõi của mọi giá trị là nhân bản và văn minh thì vĩnh cửu.

Phúc Lai – Nỗi buồn chiến tranh

 

Tôi sinh ra trong hòa bình, chỉ biết đến cuộc chiến tranh 20 năm qua hình ảnh đoàn xe tiến từ phía nam thành phố qua phố Huế nhà mình. Sau đó vài năm là ông cậu cùng các thanh niên trong phố đào hố trên vỉa hè. Lại một cuộc chiến nữa đang đến. Tháng Hai năm Bảy chín.

Lớn lên, tôi ra trường rồi công tác trong lực lượng vũ trang một thời gian. Chẳng thể gọi là lính được, mình chỉ là một thứ cán bộ quèn, vớ vẩn nào đó. Người ta bảo : Một ngày là lính, trọn đời là lính. Ừ, đó là việc của họ. Nếu bây giờ còn trong lực lượng, có khi là đại tá, thiếu tướng rồi chứ chẳng chơi, cũng hơn ba chục năm rồi còn gì.

Tôi biết đến chiến tranh như vậy, chỉ thông qua văn học và phim ảnh. Erich Maria Remarque. Bạn hãy thử tìm “Ba người bạn” và đọc nó đi. Chiến tranh đó. Kiểu chiến tranh không có tiếng súng, nhưng chết chóc vẫn rất gần. Ernest Hemingway. Bạn hãy thấm sự đau khổ tột cùng của Frederic Henry khi mất cả vợ lẫn con trai, dù họ đã cố chạy trốn khỏi chiến tranh.

Trương Nhân Tuấn - Làm gì có "giải phóng" mà nói tới chuyện "chiến sĩ giải phóng" ?

 

Giải phóng có nghĩa là "làm cho được tự do, cho thoát khỏi tình trạng bị nô dịch, chiếm đóng".

Chiến sĩ giải phóng là người chiến binh tham gia vào một cuộc tranh đấu vũ trang, nhằm giải thoát đất nước và dân tộc ra khỏi ách nô lệ và sự kềm kẹp của các thế lực thực dân, ngoại bang... để giành lại độc lập cho đất nước và dân tộc.

Có nhiều cái nhìn về chiến tranh Việt Nam 54-75. Người Mỹ, một bên tham gia vào cuộc chiến, gọi đó là "Chiến tranh Việt nam". Hai bên "trong cuộc", miền Bắc gọi đó chiến tranh giải phóng chống xâm lược. Miền Nam gọi đó chiến tranh tự vệ chống cộng sản xâm lược.

Phúc Lai – Cực chẳng đã mới phải viết về nhân cách một con người

 

Trích : (Tôi với Bảo Ninh) “… cùng tiểu đội, cùng trung đội B Chỉ huy suốt những năm tháng dài của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước cho đến khi kết thúc 30/4/1975 tại sân bay Tân Sơn Nhất và Bộ Tổng tham mưu quân đội ngụy quyền Sài Gòn…

…Chúng tôi ăn cùng mâm, ngủ cùng hầm, cùng đạo công sự cho B Chỉ huy, cùng hành quân xa mang vác nặng, cùng đánh địch nhiều trận mà viết xuyên tạc về chúng tôi là một nỗi đau của những người cựu chiến binh chống Mỹ như chúng tôi.”

Bạn nghĩ sao về đoạn văn trên ? Về lý lẽ thông thường khi tác giả của status này muốn bôi xấu ai đó, hắn ta phải tìm những thông tin về sự hèn hạ, nhục nhã, phản bội… của người ta. Nhưng đoạn trên đây, chúng ta đọc không hề thấy những điều đó – là bởi vì nhà văn Bảo Ninh không hề như vậy.

Kiều Thị An Giang – Đi qua nỗi buồn để chữa lành chiến tranh

 

Tôi thuộc lớp người sinh ra trong chiến tranh nhưng lại không biết gì mấy về nó. Với tôi, chiến tranh không hẳn là mất mát, mà là những mùa sơ tán đầy dấu ấn. Nhờ thế tôi có một tuổi thơ ở thôn quê - thứ ký ức đẹp đến mức mọi thiếu thốn lại càng khiến nó khắc sâu hơn trong tâm trí lũ trẻ thành phố.

Tôi đọc Nỗi buồn chiến tranh từ khi nó còn là những trang giấy đen nhẻm, lợn cợn bã nứa. Và sau này, tôi nghe nó.

Tôi thường tự hỏi điều gì giữ tôi tỉnh táo qua những đêm làm việc khi cả thế giới đã ngủ. Không phải cà phê. Không phải áp lực. Mà là một giọng đọc trầm, da diết vọng ra từ chiếc máy tính, kể về cuộc đời bị ám của Kiên - nhân vật chính trong cuốn tiểu thuyết không dày nhưng nặng tựa như đá.

Nguyễn Quang Thiều – Chúng ta hận thù đến bao giờ ?

 

Nếu bạn hỏi tôi : Ai là kẻ thù của dân tộc Việt Nam ? Thì tôi sẽ trả lời : Trước hết là những kẻ mang quân xâm lược đất nước này.

Đó là Phong kiến Trung Hoa, quân Nguyên Mông, đó là quân đội Pháp, Mỹ, Nhật, Pol Pot và gần đây nhất là năm 1979 với quân đội Trung Quốc.

Vì sao tôi dùng từ "trước hết" ? Vì có những kẻ thù ở nhiều nghĩa và ẩn danh. Ví dụ như sự hận thù và ngu dốt là một kẻ thù kinh khủng.

Lưu Nhi Dũ - Tranh cãi về tiểu thuyết « Nỗi buồn chiến tranh »

 

Chuyện tưởng đã cũ kỹ, nhưng khi được vinh danh trong 50 tác phẩm văn học, nghệ thuật biểu diễn Việt Nam tiêu biểu, xuất sắc sau ngày đất nước thống nhất, lập tức có luồng dư luận phản ứng.

Tôi nhớ, tác phẩm được xuất bản năm 1990 và ngay lập tức được giới phê bình và người đọc đón nhận. Tôi mua ngay và thích thú, đọc ngấu nghiến, sau đó có viết bài điểm sách đăng trên Báo Người Lao Động (báo giấy, giờ tìm không ra vì chưa số hóa). Có lẽ đây là bài điểm sách đầu tiên của tôi trong nghề báo. Chủ yếu là khen và cảm nhận như một tác phẩm viết về chiến tranh mới mẻ, nhân văn. Bài được chính tổng biên tập Phan Hồng Chiến khi đó khen.

Tác phẩm này cho đến nay được dịch ra ít nhất 26 thứ tiếng, được nhiều giải thưởng văn học quốc tế, trong đó có Giải thưởng Văn học châu Á năm 2018 ; năm 2022 được trao Giải thưởng Nghệ thuật Danube của Hội Văn học nghệ thuật Danube và Nhà xuất bản AB Art (Hungary).... Nỗi buồn chiến tranh cũng đoạt giải của Hội Nhà văn năm 1991.

Lê Thọ Bình - Vinh danh "Nỗi buồn chiến tranh" và giới hạn của sự bất bình

 

Việc tiểu thuyết Nỗi buồn chiến tranh của Bảo Ninh được xướng tên trong top 50 tác phẩm văn học – nghệ thuật tiêu biểu sau thống nhất đã gây ra phản ứng dữ dội từ Trung tướng Nguyễn Thanh Tuấn, cựu Cục trưởng Cục Tuyên huấn.

Ông cho rằng cuốn sách mang “mùi phản trắc”, “hạ thấp tính anh hùng của quân đội” và là dấu hiệu của “trào lưu xét lại lịch sử”. Từ đó, ông yêu cầu thu hồi sự vinh danh và xử lý tác phẩm.

Phản ứng này cho thấy một cuộc tranh luận lớn hơn : Với chiến tranh, tư liệu lịch sử sống động và đầy mâu thuẫn, đâu là giới hạn của sự phản biện, đâu là vai trò của văn học, và ai có quyền phán quyết về sự thật ?

Tạ Duy Anh - Làng Vũ Đại ở đâu ?

(Nhân ngày mất Nam Cao)

Nam Cao nằm trong số những nhà văn lớn nhất của nền văn học Việt. Có những thứ cho đến nay vẫn chỉ mình ông làm được*. Ông vẫn đang là thần tượng của nhiều nhà văn hậu sinh. Quan tâm đến ông vượt qua tình yêu tác phẩm, mà trở thành nhu cầu tinh thần.

Hàng năm, luôn có những dòng người tấp nập tìm về quê ông, để được tận mắt chứng kiến những gì mà họ đọc qua tác phẩm.

Tuy thế, không ít người đến thăm Khu tưởng niệm Nam Cao tại làng Nhân Hậu (Một đồng nghiệp quê Nam Định của tôi khẳng định Nhân Hậu thực ra là tên của một xã cũ thời chưa sáp nhập), xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân (cũ), tỉnh Hà Nam lại cứ tưởng mình đã đặt chân đến làng Vũ Đại. (Ngay cả một số trang thông tin cũng viết Nam Cao quê làng Vũ Đại...).

Mai Quốc Ấn - Lịch sử sẽ gọi tên

Ông Đào Tấn Lộc năm xưa, với vị trí Bí thư tỉnh ủy kiêm Chủ tịch Hội đồng nhân dân tỉnh Phú Yên, bấm nút vận hành thủy điện Krông H’Năng vào tháng 9/2010.

Ông Đào Tấn Lộc năm nay, với vai trò nhà thơ đã có thơ đăng báo tháng 11/2025 để thương khóc cho đồng bào xứ “hoa vàng trên cỏ xanh”, khóc đồng bào vùng lũ hạ du thủy điện.

Ông Đào Tấn Lộc viết thật thâm thúy rằng “Giờ bão lũ xóa bao thành quả tư công”. Ý thơ ông Đào Tấn Lộc rất rõ ràng: Chết người, thiệt hại tài sản không phải do thủy điện, mà do bão lũ.

Hiệu Minh - Hà Nội “lại vội” có Chủ tịch mới

VnExpress cho hay, vì lý do sức khỏe đột xuất và theo nguyện vọng cá nhân, ông Nguyễn Đức Trung được Bộ Chính trị cho thôi nhiệm vụ Phó bí thư Thành ủy Hà Nội. Và sau đó được HĐND quyết định cho thôi giữ chức Chủ tịch thành phố.

Tiếp theo, để Hà Nội không thể không có vua dù chỉ một phút, HĐND lại vội bầu “luôn và ngay” ông Vũ Đại Thắng, giữ chức Chủ tịch thành phố Hà Nội.

Sinh năm 1975, ông Thắng có 20 năm công tác tại Bộ Kế hoạch và Đầu tư (Thứ trưởng), sau đó làm lãnh đạo ở các tỉnh Hà Nam, Quảng Bình, Quảng Ninh, trước khi được bầu giữ chức Chủ tịch UBND TP Hà Nội.