Lê Học Lãnh Vân - Về một câu nói của nhà văn Bảo Ninh

Ngày 06/12/2025, trả lời phóng viên Phương Chi của Báo và Phát thanh, Truyền hình Nghệ An hỏi về tác phẩm Nỗi Buồn Chiến Tranh, nhà văn Bảo Ninh nói:

“Chúng ta không chọn chiến tranh, mà đủ loại kẻ thù xâm lược đã nhắm vào đất nước ta để gây chiến và xâm lăng.

Cho nên phần đông người Việt mình thuộc các thế hệ đã trải qua thời thanh niên trong những năm từ Cách mạng 1945 cho tới năm 1990 khi chiến tranh biên giới kết thúc, đã chọn dâng hiến tuổi trẻ của mình và cả đời mình cho công cuộc đấu tranh giành và bảo vệ nền độc lập tự do của Tổ Quốc”.

Nguyễn Ngọc Chu - "Luật Hồi Tỵ" và "cân bằng nhân sự đại diện"

 

1. Luật Hồi Tỵ

Luật Hồi Tỵ quy định cấm quan lại làm việc tại chính quê hương của mình, hoặc nơi có quan hệ thân thuộc sâu (họ hàng, thông gia…). Mục tiêu của luật Hồi Tỵ là tránh tư lợi – bè phái – nâng đỡ họ hàng – bao che địa phương.

Luật Hồi Tỵ xuất hiện từ thời phong kiến, nhưng mức độ áp dụng thay đổi theo từng triều đại. Bắt đầu từ thời Lê sơ (1428–1527) Luật Hồi Tỵ được áp dụng mạnh mẽ. Hồng Đức luật có quy định: Quan không được làm ở quê mình; Không được làm ở huyện/quận có họ hàng gần.

Thời Nhà Nguyễn (1802–1945), Luật Hồi Tỵ được áp dụng cực kỳ chặt chẽ, đầy đủ nhất trong các triều đại. “Gia Long luật”, “Minh Mệnh cải cách 1831–1832” quy định:

Phạm Thành Nhân - "AI" đang viết lại lịch sử

Có thể vài ngày qua, bạn đã gặp đâu đó mấy hình ảnh này kèm câu chuyện về vị nữ bác sĩ đã đặt nền móng cho xe cứu thương hiện đại.

Đúng rồi, Nhân cũng đã đọc và còn được bạn bè gởi cho đọc. Và bạn biết gì không, đó là một câu chuyện do AI bịa đặt hoàn toàn ở cả nội dung lẫn hình ảnh, dựa trên một nhân vật có thật.

Nếu bạn biết về bác sĩ Marie Elizabeth Zakrzewska, bạn có thể sẽ tin câu chuyện bịa đặt ấy, và điều đó quả thực tai hại, vì bác sĩ Maria chẳng liên quan gì đến xe cứu thương cả. Lịch sử về chiếc xe cứu thương đã có từ rất lâu trước khi bác sĩ Marie chào đời, và sự nghiệp của bà chủ yếu liên quan đến việc nâng cao vai trò, vị trí của bác sĩ nữ trong hệ thống y khoa.

Lê Xuân Nghĩa - Nếu đúng sao phải sợ?

Từ ngày các nền tảng mạng xã hội có tính năng dịch ngôn ngữ ngày càng hoàn chỉnh thì tôi có cơ hội tìm hiểu, tham khảo được nhiều thêm thực trạng xã hội, chính trị ở nhiều các quốc gia trên thế giới.

Và tôi thấy:

- Hầu như tuyệt đại đa số các quốc gia trên thế giới, nhất là các quốc gia phát triển, giàu có, văn minh thì đều không có khái niệm “chống lật sử” và không có phong trào “yêu sử”. Ở đó, ai thích tìm hiểu, nghiên cứu thì cứ việc; ai thích đánh giá, nhận định ra sao thì cứ tự nhiên. Bởi đó chỉ là quan điểm, ý kiến, cảm xúc cá nhân mà không  làm thay đổi bản chất và sự thật lịch sử.

Lưu Nhi Dũ - Lịch sử là lịch sử, chân lý là chân lý

Dạo này uýnh nhau dữ dội quá, ý nói trên mạng. Mấy phe Nga/Pu - Ukraina, Trump và phản Trump… nhiều phe phái đục nhau chí chóe. Lật cả các cụ Lê Văn Duyệt, Phan Thanh Giản... săm soi rồi hô hoán lật sử này nọ.

Thậm chí Nỗi buồn cũng đem ra uýnh nhau tùm lum, tranh nhau ai buồn hơn ai, ai phản động, ai chính nghĩa... Lịch sử, văn chương lộn tùng phèo - “xáo trộn văn chương với chả cá” (Nguyễn Vỹ)!

Té ra chân lý là “cái lý có chân”. Thiệt! Nhưng cái gì của cốt lõi của mọi giá trị là nhân bản và văn minh thì vĩnh cửu.

Phúc Lai – Nỗi buồn chiến tranh

 

Tôi sinh ra trong hòa bình, chỉ biết đến cuộc chiến tranh 20 năm qua hình ảnh đoàn xe tiến từ phía nam thành phố qua phố Huế nhà mình. Sau đó vài năm là ông cậu cùng các thanh niên trong phố đào hố trên vỉa hè. Lại một cuộc chiến nữa đang đến. Tháng Hai năm Bảy chín.

Lớn lên, tôi ra trường rồi công tác trong lực lượng vũ trang một thời gian. Chẳng thể gọi là lính được, mình chỉ là một thứ cán bộ quèn, vớ vẩn nào đó. Người ta bảo : Một ngày là lính, trọn đời là lính. Ừ, đó là việc của họ. Nếu bây giờ còn trong lực lượng, có khi là đại tá, thiếu tướng rồi chứ chẳng chơi, cũng hơn ba chục năm rồi còn gì.

Tôi biết đến chiến tranh như vậy, chỉ thông qua văn học và phim ảnh. Erich Maria Remarque. Bạn hãy thử tìm “Ba người bạn” và đọc nó đi. Chiến tranh đó. Kiểu chiến tranh không có tiếng súng, nhưng chết chóc vẫn rất gần. Ernest Hemingway. Bạn hãy thấm sự đau khổ tột cùng của Frederic Henry khi mất cả vợ lẫn con trai, dù họ đã cố chạy trốn khỏi chiến tranh.

Trương Nhân Tuấn - Làm gì có "giải phóng" mà nói tới chuyện "chiến sĩ giải phóng" ?

 

Giải phóng có nghĩa là "làm cho được tự do, cho thoát khỏi tình trạng bị nô dịch, chiếm đóng".

Chiến sĩ giải phóng là người chiến binh tham gia vào một cuộc tranh đấu vũ trang, nhằm giải thoát đất nước và dân tộc ra khỏi ách nô lệ và sự kềm kẹp của các thế lực thực dân, ngoại bang... để giành lại độc lập cho đất nước và dân tộc.

Có nhiều cái nhìn về chiến tranh Việt Nam 54-75. Người Mỹ, một bên tham gia vào cuộc chiến, gọi đó là "Chiến tranh Việt nam". Hai bên "trong cuộc", miền Bắc gọi đó chiến tranh giải phóng chống xâm lược. Miền Nam gọi đó chiến tranh tự vệ chống cộng sản xâm lược.

Phúc Lai – Cực chẳng đã mới phải viết về nhân cách một con người

 

Trích : (Tôi với Bảo Ninh) “… cùng tiểu đội, cùng trung đội B Chỉ huy suốt những năm tháng dài của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước cho đến khi kết thúc 30/4/1975 tại sân bay Tân Sơn Nhất và Bộ Tổng tham mưu quân đội ngụy quyền Sài Gòn…

…Chúng tôi ăn cùng mâm, ngủ cùng hầm, cùng đạo công sự cho B Chỉ huy, cùng hành quân xa mang vác nặng, cùng đánh địch nhiều trận mà viết xuyên tạc về chúng tôi là một nỗi đau của những người cựu chiến binh chống Mỹ như chúng tôi.”

Bạn nghĩ sao về đoạn văn trên ? Về lý lẽ thông thường khi tác giả của status này muốn bôi xấu ai đó, hắn ta phải tìm những thông tin về sự hèn hạ, nhục nhã, phản bội… của người ta. Nhưng đoạn trên đây, chúng ta đọc không hề thấy những điều đó – là bởi vì nhà văn Bảo Ninh không hề như vậy.

Kiều Thị An Giang – Đi qua nỗi buồn để chữa lành chiến tranh

 

Tôi thuộc lớp người sinh ra trong chiến tranh nhưng lại không biết gì mấy về nó. Với tôi, chiến tranh không hẳn là mất mát, mà là những mùa sơ tán đầy dấu ấn. Nhờ thế tôi có một tuổi thơ ở thôn quê - thứ ký ức đẹp đến mức mọi thiếu thốn lại càng khiến nó khắc sâu hơn trong tâm trí lũ trẻ thành phố.

Tôi đọc Nỗi buồn chiến tranh từ khi nó còn là những trang giấy đen nhẻm, lợn cợn bã nứa. Và sau này, tôi nghe nó.

Tôi thường tự hỏi điều gì giữ tôi tỉnh táo qua những đêm làm việc khi cả thế giới đã ngủ. Không phải cà phê. Không phải áp lực. Mà là một giọng đọc trầm, da diết vọng ra từ chiếc máy tính, kể về cuộc đời bị ám của Kiên - nhân vật chính trong cuốn tiểu thuyết không dày nhưng nặng tựa như đá.

Nguyễn Quang Thiều – Chúng ta hận thù đến bao giờ ?

 

Nếu bạn hỏi tôi : Ai là kẻ thù của dân tộc Việt Nam ? Thì tôi sẽ trả lời : Trước hết là những kẻ mang quân xâm lược đất nước này.

Đó là Phong kiến Trung Hoa, quân Nguyên Mông, đó là quân đội Pháp, Mỹ, Nhật, Pol Pot và gần đây nhất là năm 1979 với quân đội Trung Quốc.

Vì sao tôi dùng từ "trước hết" ? Vì có những kẻ thù ở nhiều nghĩa và ẩn danh. Ví dụ như sự hận thù và ngu dốt là một kẻ thù kinh khủng.

Lưu Nhi Dũ - Tranh cãi về tiểu thuyết « Nỗi buồn chiến tranh »

 

Chuyện tưởng đã cũ kỹ, nhưng khi được vinh danh trong 50 tác phẩm văn học, nghệ thuật biểu diễn Việt Nam tiêu biểu, xuất sắc sau ngày đất nước thống nhất, lập tức có luồng dư luận phản ứng.

Tôi nhớ, tác phẩm được xuất bản năm 1990 và ngay lập tức được giới phê bình và người đọc đón nhận. Tôi mua ngay và thích thú, đọc ngấu nghiến, sau đó có viết bài điểm sách đăng trên Báo Người Lao Động (báo giấy, giờ tìm không ra vì chưa số hóa). Có lẽ đây là bài điểm sách đầu tiên của tôi trong nghề báo. Chủ yếu là khen và cảm nhận như một tác phẩm viết về chiến tranh mới mẻ, nhân văn. Bài được chính tổng biên tập Phan Hồng Chiến khi đó khen.

Tác phẩm này cho đến nay được dịch ra ít nhất 26 thứ tiếng, được nhiều giải thưởng văn học quốc tế, trong đó có Giải thưởng Văn học châu Á năm 2018 ; năm 2022 được trao Giải thưởng Nghệ thuật Danube của Hội Văn học nghệ thuật Danube và Nhà xuất bản AB Art (Hungary).... Nỗi buồn chiến tranh cũng đoạt giải của Hội Nhà văn năm 1991.

Lê Thọ Bình - Vinh danh "Nỗi buồn chiến tranh" và giới hạn của sự bất bình

 

Việc tiểu thuyết Nỗi buồn chiến tranh của Bảo Ninh được xướng tên trong top 50 tác phẩm văn học – nghệ thuật tiêu biểu sau thống nhất đã gây ra phản ứng dữ dội từ Trung tướng Nguyễn Thanh Tuấn, cựu Cục trưởng Cục Tuyên huấn.

Ông cho rằng cuốn sách mang “mùi phản trắc”, “hạ thấp tính anh hùng của quân đội” và là dấu hiệu của “trào lưu xét lại lịch sử”. Từ đó, ông yêu cầu thu hồi sự vinh danh và xử lý tác phẩm.

Phản ứng này cho thấy một cuộc tranh luận lớn hơn : Với chiến tranh, tư liệu lịch sử sống động và đầy mâu thuẫn, đâu là giới hạn của sự phản biện, đâu là vai trò của văn học, và ai có quyền phán quyết về sự thật ?

Tạ Duy Anh - Làng Vũ Đại ở đâu ?

(Nhân ngày mất Nam Cao)

Nam Cao nằm trong số những nhà văn lớn nhất của nền văn học Việt. Có những thứ cho đến nay vẫn chỉ mình ông làm được*. Ông vẫn đang là thần tượng của nhiều nhà văn hậu sinh. Quan tâm đến ông vượt qua tình yêu tác phẩm, mà trở thành nhu cầu tinh thần.

Hàng năm, luôn có những dòng người tấp nập tìm về quê ông, để được tận mắt chứng kiến những gì mà họ đọc qua tác phẩm.

Tuy thế, không ít người đến thăm Khu tưởng niệm Nam Cao tại làng Nhân Hậu (Một đồng nghiệp quê Nam Định của tôi khẳng định Nhân Hậu thực ra là tên của một xã cũ thời chưa sáp nhập), xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân (cũ), tỉnh Hà Nam lại cứ tưởng mình đã đặt chân đến làng Vũ Đại. (Ngay cả một số trang thông tin cũng viết Nam Cao quê làng Vũ Đại...).

Mai Quốc Ấn - Lịch sử sẽ gọi tên

Ông Đào Tấn Lộc năm xưa, với vị trí Bí thư tỉnh ủy kiêm Chủ tịch Hội đồng nhân dân tỉnh Phú Yên, bấm nút vận hành thủy điện Krông H’Năng vào tháng 9/2010.

Ông Đào Tấn Lộc năm nay, với vai trò nhà thơ đã có thơ đăng báo tháng 11/2025 để thương khóc cho đồng bào xứ “hoa vàng trên cỏ xanh”, khóc đồng bào vùng lũ hạ du thủy điện.

Ông Đào Tấn Lộc viết thật thâm thúy rằng “Giờ bão lũ xóa bao thành quả tư công”. Ý thơ ông Đào Tấn Lộc rất rõ ràng: Chết người, thiệt hại tài sản không phải do thủy điện, mà do bão lũ.

Hiệu Minh - Hà Nội “lại vội” có Chủ tịch mới

VnExpress cho hay, vì lý do sức khỏe đột xuất và theo nguyện vọng cá nhân, ông Nguyễn Đức Trung được Bộ Chính trị cho thôi nhiệm vụ Phó bí thư Thành ủy Hà Nội. Và sau đó được HĐND quyết định cho thôi giữ chức Chủ tịch thành phố.

Tiếp theo, để Hà Nội không thể không có vua dù chỉ một phút, HĐND lại vội bầu “luôn và ngay” ông Vũ Đại Thắng, giữ chức Chủ tịch thành phố Hà Nội.

Sinh năm 1975, ông Thắng có 20 năm công tác tại Bộ Kế hoạch và Đầu tư (Thứ trưởng), sau đó làm lãnh đạo ở các tỉnh Hà Nam, Quảng Bình, Quảng Ninh, trước khi được bầu giữ chức Chủ tịch UBND TP Hà Nội.

Lê Quốc Quân – Quyển sách tiếng Việt đầu tiên bằng chữ Quốc ngữ đang bị nước lũ đe dọa

   

Nhà thờ Mằng Lăng ở tỉnh Phú Yên, nơi lưu giữ cuốn sách đầu tiên bằng chữ Quốc ngữ (Phép Giảng Tám Ngày) đang bị nước lũ bao vây tứ phía. Cho đến giờ vẫn chưa biết được số phận cuốn sách có được đảm bảo hay không.

Cuốn sách Phép Giảng Tám Ngày được cha Alexandre de Rhodes biên soạn và in ấn tại Roma vào năm 1651. Đây được xem là quyển sách tiếng Việt đầu tiên được in bằng chữ Quốc ngữ.

Do cuốn sách nằm dưới hầm có nhà nguyện nhỏ của Chân Phước (Á Thánh) Andre Phú Yên, cho nên khả năng bị ngập chìm là rất cao. Tuy vậy cuốn sách được đặt trong một hộp kính và hy vọng Cha quản nhiệm hoặc các vị hữu trách đã bảo vệ cẩn thận.

Dương Quốc Chính – Nguyên nhân chính gây thiệt hại lớn từ lũ lụt

 

Mình cho là thiệt hại của mấy tỉnh Khánh Hòa, Quy Nhơn, Phú Yên, Thái Nguyên cũ có một đặc điểm giống hệt nhau, đó là do công tác dự báo lũ lụt kém, nên dân bị bất ngờ. Đợt liền trước là Huế, Đà Nẵng, Hội An, thực ra lại không bất ngờ, nên đỡ hơn.

Mình quan sát thấy rằng việc dự báo bão bây giờ khá là dễ. Thậm chí có thể dùng một số app quan sát mây cũng có thể dự báo được tương đối, không nhất thiết phải dựa vào cơ quan dự báo của nhà nước. Mà nước ngoài cũng dự báo tốt về các cơn bão đổ vào Việt Nam.

Nhưng việc dự báo lụt thì khó hơn rất nhiều lần và 4 tỉnh nói trên dính nặng là do bị bất ngờ. Từ chuyên gia cá nhân lẫn nhà nước đều không thể dự báo tương đối chuẩn. Như ở Thái Nguyên, mình nhớ là lúc 7 giờ 30 tối trong bản tin VTV thì lãnh đạo Bộ Nông nghiệp còn phát biểu khá tự tin về con đê mong manh ở chân cầu Bến Tượng, Thái Nguyên. Thì tối hôm đó, nước tràn qua đê, tràn cả cầu, đỉnh lũ ở Thái Nguyên ! Tức là không thể dự báo.

Dương Quốc Chính – Tám ngôi biệt thự của gia tộc chú Hỏa

Đa số dân Việt Nam không thích nghệ thuật hiện đại, bao gồm cả mỹ thuật, điêu khắc, âm nhạc, kiến trúc... Vì thế nên mình cảm thấy số phận các công trình kiến trúc theo phong cách hiện đại (hay nói chung là không thuộc về Tân cổ điển và ít phào chỉ) là bị coi thường, thậm chí không được coi là kiến trúc Pháp.

Ở Hà Nội và Sài Gòn có khá nhiều kiến trúc kiểu này, phần nhiều là biệt thự, nhưng hầu như công chúng đều coi là xấu.

Mình cho rằng cụm công trình vừa bị đập đi ở tam giác Lý Thái Tổ, TPHCM cũng rơi vào hoàn cảnh đó, cho dù dân (bao gồm cả quan) ở đó vẫn thích hiện đại hơn ngoài Bắc.

Lê Học Lãnh Vân – Nhà cổ và hồn xưa

 

Được tin khu vườn và bảy biệt thự của chú Hỏa được dành cho công chúng, lòng nhiều người mừng vui. Mừng vui không chỉ bởi dân chúng được một khu vườn, biệt thự, mà rộng hơn, mừng vui vì hai chữ Vì Dân được sự chú ý của nhà chức trách !

Rồi nghe tin bảy căn biệt thự trong khu vườn ấy bị đập phá !

Việc đập phá diễn ra rất mau chóng, không ít người có cảm giác bị đánh úp ! Một công trình nhiều ý nghĩa như vậy, một nhân vật mà tên tuổi đại diện cho lịch sử phát triển Sài Gòn như vậy, mà việc dỡ bỏ bảy căn biệt thự xảy ra lại không công bố rộng rãi trước cho dân chúng biết !

Hoàng Linh - Chưa thấy Đài tưởng niệm, biệt thự cổ đã bị phá hủy

 

Những người đi ngang khu vực số 1 Lý Thái Tổ sáng 17 tháng 11 đã nghe tiếng máy xúc, khoan cắt bê tông như đấm vào tai. Phía bên trong, căn biệt thự cổ đẹp nhất của chú Hỏa đã bị phá hủy.

Nhà nghiên cứu, Sài Gòn học Trần Hữu Phúc Tiến (thành viên Hội Quy hoạch Phát triển Đô thị TPHCM) vội chạy tới. Anh xin bảo vệ cho vào để xem trực tiếp tình hình đập bỏ nhưng bị từ chối. Anh bảo vệ nói phải có giấy phép.

Anh đành ra đường Hùng Vương để nghe, nhìn từ bên ngoài dàn máy khoan đục đang đập phá tòa nhà xưa gần một thế kỷ ở góc này. Anh thú thật mình thót cả ruột gan, xót xa, buồn giận.