Câu chuyện Zalo áp đặt điều kiện phi pháp với người dùng và làn sóng tẩy chay đang diễn ra trên diện rộng, khiến tôi nhớ đến những cái chết của các ông lớn công nghệ.
Đầu tiên, chúng ta chắc vẫn còn nhớ đến Yahoo - như một biểu tượng của Internet vào những năm cuối thập niên 1990.
Ngày ấy giới trẻ cứ kéo ra các quán Net, vào Mail để gửi thư điện tử, vào Messenger để trò chuyện như một thú chơi thời thượng. Yahoo, rõ ràng, đã đánh dấu một thời đại mới đối với lớp trẻ, đồng thời khiến Internet trở nên gần gũi với cộng đồng hơn. Có lẽ, chẳng ai mảy may nghĩ đến ngày tàn của nó ngay giữa lúc huy hoàng.
Thế rồi, tốc độ phát triển công nghệ như vũ bão, Yahoo trở nên cũ kỹ, lạc hậu so với Microsoft, Google, Skype… Nó như đuối sức, không theo kịp với xu thế thời đại, và cái chết đã đến - chính thức ngừng hoạt động vào tháng 7 năm 2018.
Tương tự, Nokia - một tập đoàn công nghệ hùng mạnh - từng làm mưa làm gió trên thị trường điện thoại di động vào những năm từ 1990 – 2007. Và đỉnh cao khi chiếm lĩnh khoảng 40 % thị phần toàn cầu vào giai đoạn 2005 - 2007.
Thời của Nokia, điện thoại Samsung chỉ là lựa chọn thứ hai của người dùng. Còn iPhone của Apple chưa có tên.
Nhớ lại, ngày đó những chiếc Nokia luôn được đánh giá cao về chất lượng và mẫu mã. Ai sở hữu được một chiếc Nokia cũng cảm thấy vui sướng và pha chút tự hào. Tên tuổi Nokia trở nên gần gũi, mỗi khi nhắc đến điện thoại thì tư duy nghĩ ngay tới nó, như thể người Việt nghĩ tới Honda khi nhắc tới xe máy vậy!
Nokia phổ biến và gần gũi như thế đó! Ai dám nghĩ nó sẽ chết. Nhưng cũng vì nó bảo thủ, không chịu chuyển mình trước nhu cầu thời đại, không dự liệu được thị hiếu và nhu cầu người dùng. Thế rồi, nó đột tử - từ năm 2007 khi thị trường chuyển sang Smartphone, và bán mảng di động lại cho Microsoft vào năm 2013.
Đó là hai sự thật, nhưng có lẽ Zalo đang say sưa trong sự thành công của mình mà chóng quên và coi thường người dùng.
Về bản chất, Zalo vốn chỉ là một ứng dụng nhắn tin sinh sau đẻ muộn. Rồi bắt chước, học nhái theo các nền tảng khác để biến mình thành một mạng xã hội kiểu như Facebook, Twitter (X)… Nhưng đến lúc này nó vẫn chưa đáp ứng được như một mạng xã hội đúng nghĩa.
Nói như vậy để thấy rằng, xét về công nghệ, kỹ thuật nó còn kém xa các tên tuổi khác. Nhưng vì sao nó nhanh chiếm lĩnh thị trường Việt? Vì mấu chốt ở cách tạo tài khoản: dễ tạo, chỉ cần có số di động đang dùng là xong. Ngoài ra nó còn cho phép người dùng gửi file ảnh mà thuật toán cho phép giữ được dung lượng lớn hơn Facebook. Đó là lý do hình ảnh vẫn nét hơn, khiến người dùng lựa chọn. Ngoài ra, không hiểu bằng cách nào, các cơ quan, doanh nghiệp lại chọn dùng nó để tương tác công việc qua các hội nhóm (group).
Từ một ứng dụng yếu kém, non trẻ, nó dần đủ lông đủ cánh. Thế là sớm ảo tưởng quyền lực, nó bước đi khệnh khạng, tiến tới yêu cầu, triệt buộc người dùng phải làm theo điều kiện của nó. Mà đó lại là một yêu cầu phi pháp nếu chiếu theo luật pháp Việt Nam hiện hành, và rất khốn nạn đối với người dùng - những người đã mang lại giá trị, tiền bạc và quyền lực cho nó. Hành vi như vậy chẳng những vô pháp, mà còn là sự bất tín, vô ân và vô trí.
Kết quả thì sao?
Hàng loạt người dùng xóa app, cộng đồng nguyền rủa, mạng xã hội và cả báo chí cũng lên án. Rõ ràng, đây là những dấu hiệu báo trước cho một cái chết đang đợi sẵn. Hoặc chí ít nó vẫn sống lay lắt nhưng không thể có cơ hội đảo chiều.
Từ vấn đề của Zalo, lại nhớ đến sự kiện nổi dậy ở Nepal mấy tháng trước, khi mạng xã hội bị cấm ở đất nước này, lập tức những người Gen Z đứng lên lật đổ chính phủ - những nhà cầm quyền đi ngược lại tâm tư, nguyện vọng và nhu cầu của họ. Tất nhiên, hoàn cảnh và bản chất hai sự kiện là khác nhau, nhưng điểm chung là vấn đề công nghệ và những đòi hỏi nhân quyền.
Qua đó, thấy rằng ngày nay công nghệ đã trở thành một nhu cầu thiết yếu của quần chúng. Và vì vậy, nó sẽ trở nên rất nhạy cảm khi quyền được sử dụng bị tước bỏ, hay quyền riêng tư không còn được tôn trọng.
Có lẽ, đây cũng là những bài học giá trị, đánh thức những nhà quản trị - cần có thái độ ứng xử phù hợp, chừng mực với cộng đồng, đại chúng hơn. Lẽ thường, dân hiền lành, cam chịu… nhưng lòng dân như sức nước - nước nâng thuyền, và nước cũng lật thuyền. (*)
Chú thích: (*) Nguyễn Trãi viết: “Phúc chu thủy tín dân do thủy / 覆舟始信民猶水”.
NGUYỄN THANH HUY
Nha Trang, 29/12/2025
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire
Remarque : Seul un membre de ce blog est autorisé à enregistrer un commentaire.