Lê Diễn Đức - Thượng đỉnh Âu châu và Ukraine: Khi quyền phủ quyết không còn là con bài

Rạng sáng 19/12/2025, sau hơn 15 giờ đàm phán căng thẳng tại Brussels, Liên minh châu Âu thông qua gói hỗ trợ tài chính trị giá 90 tỉ euro cho Ukraine giai đoạn 2026–2027. Nhưng nếu chỉ nhìn vào con số, người ta sẽ bỏ lỡ điều quan trọng nhất của thượng đỉnh này.

Điều đáng chú ý không phải là EU đã chi bao nhiêu tiền, mà là ai đã không còn khả năng ngăn cản quyết định ấy.

Hungary và Slovakia phản đối. Lập trường của họ không mới. Nhưng lần này, sự phản đối ấy không còn tác dụng thực tế.

Suốt nhiều năm, một số quốc gia thành viên EU đã tận dụng cơ chế đồng thuận để biến lá phiếu phủ quyết thành công cụ mặc cả: trì hoãn quyết định, bẻ cong chính sách chung, hoặc làm chậm những cam kết liên quan đến Ukraine và Nga. Trong bối cảnh đó, Budapest và Bratislava trở thành những “điểm nghẽn quen thuộc”.

Nhưng thượng đỉnh 19/12 cho thấy: EU đã chủ động vượt qua điểm nghẽn ấy bằng cấu trúc, chứ không phải bằng tranh cãi.

Việc kích hoạt Điều 122 trước đó – cho phép khóa cứng 210 tỉ euro tài sản Nga bằng cơ chế khẩn cấp – đã làm thay đổi toàn bộ bàn cờ. Khi tài sản Nga không còn phụ thuộc vào chu kỳ gia hạn 6 tháng một lần, thì khả năng “câu giờ bằng phủ quyết” gần như bị triệt tiêu. Lá phiếu phản đối không còn là công tắc bật-tắt quyết định nữa.

Chính nền tảng đó khiến gói vay 90 tỉ euro trở nên khả thi. Không phải vì EU đột nhiên cảm tính hơn, mà vì thị trường tài chính chỉ tin vào những cam kết không thể bị lật ngược bởi một quốc gia đơn lẻ. Điều 122 tạo ra bệ đỡ pháp lý; 90 tỉ euro là hệ quả tài chính tất yếu.

Hai quyết định khác nhau về hình thức, nhưng gắn chặt với nhau về quyền lực.

Trong bối cảnh Mỹ dưới thời Donald Trump rút viện trợ cho Ukraine một cách đột ngột, châu Âu buộc phải đối diện một sự thật khó chịu: hoặc trưởng thành ngay, hoặc chấp nhận để an ninh của mình phụ thuộc vào những thỏa thuận được ký ở nơi khác. Trump nói về “hòa bình nhanh”, nhưng châu Âu hiểu rõ rằng hòa bình xây trên nhượng bộ lãnh thổ chỉ là chiến tranh bị hoãn lại.

Vì thế, 90 tỉ euro không phải để kéo dài chiến tranh, mà để ngăn chiến tranh lan rộng.

Ukraine cần khoảng 135 tỉ euro để tồn tại trong hai năm tới. Khi Washington quay lưng, châu Âu hiểu rằng nếu Kyiv sụp đổ, chiến tuyến sẽ không dừng ở Dnipro hay Kharkiv. Chi phí của việc “không hành động” sẽ lớn hơn rất nhiều so với 90 tỉ euro được ký trong đêm.

Trong toàn bộ quá trình đó, vai trò của Hungary và Slovakia bị thu nhỏ đến mức gần như biểu tượng. Họ có thể phản đối để phục vụ cử tri trong nước, nhưng không còn khả năng đảo ngược tiến trình. EU không sửa hiệp ước, không đối đầu công khai, không loại ai ra ngoài – họ chỉ thiết kế quyết định theo cách mà sự chống đối không còn đủ trọng lượng.

Đây là dấu hiệu rõ ràng cho thấy EU đã bước sang một giai đoạn mới: Ít ảo tưởng hơn về đồng thuận tuyệt đối, và thực dụng hơn về sinh tồn chiến lược.

Ukraine cũng không “xin” châu Âu cứu mình. Kyiv buộc châu Âu hiểu rằng cứu Ukraine là tự cứu chính họ. Và chính nhận thức đó khiến các lãnh đạo EU ngồi lại đến rạng sáng, khi không còn khán giả, không còn diễn văn, chỉ còn trách nhiệm lịch sử.

LỜI KẾT

Có những khoảnh khắc lịch sử không đổi hướng bằng tiếng nổ, mà bằng những quyết định được ký khi mắt đã mỏi và đồng hồ đã qua nửa đêm.

Điều 122 khóa cánh cửa sau lưng Nga.

Chín mươi tỉ euro mở con đường phía trước cho Ukraine.

Và giữa hai quyết định ấy, châu Âu đã gửi đi một thông điệp rõ ràng: quyền phủ quyết vẫn tồn tại trên giấy – nhưng không còn đủ sức níu kéo lịch sử đứng yên.

LÊ DIỄN ĐỨC 18.12.2025