Kiều Thị An Giang - Lãng phí?

 

Khi một số người cho rằng Nhà thờ Đức Bà nên dùng tiền trang trí Giáng Sinh để cứu trợ lũ lụt, họ đang đặt hai loại trách nhiệm khác nhau lên cùng một bàn cân.

Thoạt tiên có vẻ hợp lý -"người dân đang cần giúp, cứu lụt như cứu hỏa, sao lại đi treo đèn?”. Nhưng về mặt đạo đức học và kinh tế, lập luận đó có vài điểm thiếu chính xác.

Trước hết, phải phân biệt giữa trách nhiệm cốt lõi và trách nhiệm tùy chọn của một tổ chức. Một nhà thờ (hay chùa) tồn tại để thực hiện nghi lễ, duy trì kiến trúc - vốn là di sản tôn giáo, văn hóa - và tạo không gian tinh thần cho cộng đồng. Việc trang trí Giáng Sinh, bảo trì, phục dựng… đều nằm trong nhóm trách nhiệm này.

Dương Quốc Chính – Tám ngôi biệt thự của gia tộc chú Hỏa

Đa số dân Việt Nam không thích nghệ thuật hiện đại, bao gồm cả mỹ thuật, điêu khắc, âm nhạc, kiến trúc... Vì thế nên mình cảm thấy số phận các công trình kiến trúc theo phong cách hiện đại (hay nói chung là không thuộc về Tân cổ điển và ít phào chỉ) là bị coi thường, thậm chí không được coi là kiến trúc Pháp.

Ở Hà Nội và Sài Gòn có khá nhiều kiến trúc kiểu này, phần nhiều là biệt thự, nhưng hầu như công chúng đều coi là xấu.

Mình cho rằng cụm công trình vừa bị đập đi ở tam giác Lý Thái Tổ, TPHCM cũng rơi vào hoàn cảnh đó, cho dù dân (bao gồm cả quan) ở đó vẫn thích hiện đại hơn ngoài Bắc.

Lê Học Lãnh Vân – Nhà cổ và hồn xưa

 

Được tin khu vườn và bảy biệt thự của chú Hỏa được dành cho công chúng, lòng nhiều người mừng vui. Mừng vui không chỉ bởi dân chúng được một khu vườn, biệt thự, mà rộng hơn, mừng vui vì hai chữ Vì Dân được sự chú ý của nhà chức trách !

Rồi nghe tin bảy căn biệt thự trong khu vườn ấy bị đập phá !

Việc đập phá diễn ra rất mau chóng, không ít người có cảm giác bị đánh úp ! Một công trình nhiều ý nghĩa như vậy, một nhân vật mà tên tuổi đại diện cho lịch sử phát triển Sài Gòn như vậy, mà việc dỡ bỏ bảy căn biệt thự xảy ra lại không công bố rộng rãi trước cho dân chúng biết !

Hoàng Linh - Chưa thấy Đài tưởng niệm, biệt thự cổ đã bị phá hủy

 

Những người đi ngang khu vực số 1 Lý Thái Tổ sáng 17 tháng 11 đã nghe tiếng máy xúc, khoan cắt bê tông như đấm vào tai. Phía bên trong, căn biệt thự cổ đẹp nhất của chú Hỏa đã bị phá hủy.

Nhà nghiên cứu, Sài Gòn học Trần Hữu Phúc Tiến (thành viên Hội Quy hoạch Phát triển Đô thị TPHCM) vội chạy tới. Anh xin bảo vệ cho vào để xem trực tiếp tình hình đập bỏ nhưng bị từ chối. Anh bảo vệ nói phải có giấy phép.

Anh đành ra đường Hùng Vương để nghe, nhìn từ bên ngoài dàn máy khoan đục đang đập phá tòa nhà xưa gần một thế kỷ ở góc này. Anh thú thật mình thót cả ruột gan, xót xa, buồn giận.

Mai Quốc Ấn – Duy ý chí với di sản

 

“Tự hào về vai trò kinh tế quan trọng của TPHCM và tập trung cho vai trò đó, nhưng cũng đừng quên vai trò và giá trị văn hóa của thành phố. Khi chúng ta không coi trọng di sản của chính mình thì mong gì người khác tôn trọng quá khứ của mình !”

Nhà nghiên cứu Nguyễn Thị Hậu đã viết như vậy về di sản văn hóa của Sài Gòn. TPHCM là cái tên có sau, được thừa hưởng một không gian văn hóa và hệ thống di sản văn hóa đa dạng và đồ sộ.

Dĩ nhiên, cả những di sản dù chưa được công nhận về mặt hành chính nhà nước song giá trị của chúng vẫn rất lớn và cần được bảo vệ, gìn giữ.

Lê Huyền Ái Mỹ - “Quá nhanh quá nguy hiểm” !

 

Trên trang nhà, cách đây hơn 5 tiếng, anh Cù Mai Công vừa thất thanh : “Trời ơi, chuyện gì đang xảy ra ở khu số 1 Lý Thái Tổ vậy ?”.

Qua anh, mới hay từ 10 giờ sáng nay, 17-11, nhà nghiên cứu Trần Hữu Phúc Tiến (thành viên Hội Quy hoạch phát triển đô thị TPHCM) đã lao đến địa chỉ số 1 Lý Thái Tổ. Và đành đứng nhìn từ bên ngoài, nghe tiếng khoan đục, đập bỏ 3 tòa nhà trong cụm biệt thự cổ.

Đến 13 giờ 54 phút, trên VnExpress đi bài “TP HCM tháo dỡ 3 biệt thự trong 'Dinh chú Hỏa”. Đến 15 giờ 47 phút, Tuổi Trẻ thông tin : “UBND TP.HCM : 3 trong 7 biệt thự cổ ở khu đất số 1 Lý Thái Tổ xuống cấp nặng, cần xử lý”.

Đỗ Duy Ngọc – Vài suy nghĩ về việc xây dựng công viên và tượng đài tưởng niệm

 

Sáng nay nghe tin người ta đang đập phá những ngôi biệt thự cổ ở trong khu nhà số 1 Lý Thái Tổ. Thật đau lòng.

Tôi có viết một bài góp ý về dự án xây dựng công viên và tượng đài tưởng niệm những nạn nhân đại dịch Covid 19 ở địa chỉ này. Bài đăng ở báo Công An Thành phố ngày 13.11.2025. Bài chưa ráo mực mà những biệt thự xưa cả gần thế kỷ đã bị đập bỏ không thương tiếc. Đó là di tích kiến trúc và cũng là dấu tích lịch sử của thành phố này.

Sao chính quyền ham đập bỏ những di tích của Sài Gòn quá vậy ? Một thành phố đã mất tên và đang mất dần những dấu tích. Thật đáng buồn. Xoá đi những kỷ niệm của một nơi chốn đã nổi tiếng một thời cũng là một điều không nên làm. Một xã hội văn minh và có văn hoá phải biết gìn giữ những công trình người xưa để lại.

Cù Mai Công – Trời ơi, chuyện gì đang xảy ra ở khu số 1 Lý Thái Tổ vậy ?

 

Sáng nay 17-11-2025, người đi đường Hùng Vương, Lý Thái Tổ nghe rõ mồn một tiếng máy khoan, máy phá bê tông bên trong khuôn viên khu nhà số 1 Lý Thái Tổ.

Nghe tin, 10 giờ sáng, người bạn xưa là đồng nghiệp báo Tuổi Trẻ của tôi, nhà nghiên cứu Trần Hữu Phúc Tiến (thành viên Hội Quy hoạch phát triển đô thị TPHCM) vội chạy tới. Anh xin bảo vệ cho vào để xem trực tiếp tình hình đập bỏ nhưng bị từ chối. Anh bảo vệ nói phải có giấy phép.

Anh đành ra đường Hùng Vương để nghe, nhìn từ bên ngoài dàn máy khoan đục đang đập phá tòa nhà xưa gần một thế kỷ ở góc này. Anh thú thật mình thót cả ruột gan, xót xa, buồn giận.

Nguyễn Thông - Lại hai điều

 

- Dư luận đang bức xúc, bày tỏ sự không đồng tình, thậm chí phẫn nộ việc tỉnh Phú Thọ, cụ thể là lãnh đạo tỉnh, công bố chủ trương của tỉnh là xây dựng tượng đài cụ Hồ trong khu di tích quốc gia đặc biệt Đền Hùng.

Vụ này rất phức tạp, nếu bàn cho ra nhẽ phải vài trang, nên tôi không nói ở đây. Nhưng mọi người cần hiểu rằng mắng đám lãnh đạo tỉnh Phú Thọ thì chưa chính xác.

Chỗ ấy là di sản quốc gia, phải tầm quốc gia, thậm chí cấp cao nhất, mới có quyền quyết định. Đám Phú Thọ tuổi gì mà dám làm càn, mà tự ý, cầm đèn chạy trước ô tô. Nó chỉ tuân lệnh thôi.

TS Đào Thị Diến - Ngô Đình Nhu và công lao đặc biệt đối với sự sống còn của châu bản triều Nguyễn

 

(Tạp chí Xưa và Nay, số 444 tháng 2 năm 2014)

Ông Ngô Đình Nhu sinh ngày 7-10-1910 tại xã Phước Qua, tổng Cự Chánh, huyện Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên trong một gia đình quan lại theo đạo Thiên Chúa.

Là con trai của Ngô Đình Khả, Thượng thư Bộ Lễ dưới triều vua Thành Thái,sau những năm tháng học tập dưới sự dạy dỗ của cha và hội giáo ở Huế, Ngô Đình Nhu sang Paris theo học tại các trường Đại học Văn khoa và Ngôn ngữ phương Đông.

Ông thi đỗ vào trường Cổ tự học Quốc gia vào năm 1935 và tốt nghiệp năm 1938 với luận văn về lịch sử Việt Nam lần đầu tiên được bảo vệ tại Pháp có nhan đề Phong tục và tập quán của người Bắc Kỳ từ thế kỷ thứ 17 đến thế kỷ thứ 18 theo các du khách và các nhà truyền giáo (Moeurs et coutumes des Tonkinois aux XVIlè et XVIIlè siecles d’apres les voyageurs et missionaires).

Phúc Tiến - Thương Huế, càng quý trọng tiền nhân!

 

Nhận tin thân hữu ở Huế và xem thông tin trên Facebook, báo chí, càng thêm đau lòng trước cảnh cố đô Huế ngập nước do mưa lũ lớn lao bất thường. Đặc biệt là khu Hoàng Thành nguy nga ven sông Hương.

UNESCO từng ngợi ca Huế là bài thơ.

Mưa lũ, thiên tai nặng nề khiến Di sản Thế giới đang là bài thơ buồn.

Hoàng Quốc Dũng - Vụ trộm vàng ở Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Paris : Khi “vàng sao” rơi vào tay “người sao khác”

 

Nhân vụ hôm qua Paris mất cả những cái quý hơn vàng, tôi lại kể chuyện vàng, còn ly kỳ hơn.

Ở ngay giữa Paris, Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Quốc gia (Muséum national d’Histoire naturelle) – nơi lưu giữ những báu vật địa chất hàng tỉ năm, đã xảy ra vụ trộm vàng tự nhiên (or natif) táo tợn vào đêm 15 rạng sáng 16 tháng 9 năm 2025.

Vàng tự nhiên là một trong những nguyên tố cổ xưa nhất của Trái Đất, được hình thành cách đây hơn 4,5 tỉ năm, từ những vụ nổ siêu tân tinh và va chạm giữa các ngôi sao neutron, trước cả khi Trái Đất ra đời. Khi hòa vào vật chất nguyên thủy của hành tinh, vàng dần tập trung trong lớp vỏ qua các quá trình địa chất. Vì thế, mỗi hạt vàng chính là một mảnh sao, mang trong nó ký ức của vũ trụ xa xưa.

Lê Học Lãnh Vân - Khánh Hội lộng gió, Sài Gòn lộng gió

 

Cứ nhìn Sài Gòn với bờ sông bị che kín bởi các nhà cao tầng, từ Tân Cảng tới Ba Son, câu hỏi không thể không đặt ra: Sài Gòn có còn thuộc về dân Sài Gòn, những di dân mở đất một thời chưa xa?

Một rẻo đất của bờ sông Sài Gòn còn sót lại, bến Khánh Hội, từ cầu Nguyễn Tất Thành tới cầu Tân Thuận, được cư dân của Sài Gòn tội nghiệp mong chờ làm nơi hít thở gió sông.

Nhưng, nhiều người tôi quen biết từng thở dài, lắc đầu khi nghe tin bến Khánh Hội bị giao cho một nhà đầu tư địa ốc lẫy lừng. Rồi sau khi chạy giấy phép biến nơi đây thành chỗ xây nhà cao tầng, thành vùng cư trú cho trên trăm ngàn dân chen chúc, nhà đầu tư địa ốc này sang tay cho một nhà đầu tư địa ốc khác cũng lẫy lừng không kém!

Hoàng Nguyên Vũ - Di sản Sài Gòn còn lại gì?

 

Là dân mê đồ cổ, tôi cứ nhớ mãi những con gà bằng đồng ở cầu thang Thương Xá Tax - một công trình kiến trúc thuộc Sài Gòn xưa, với những ánh mắt rất có hồn. Giờ đã thành dĩ vãng để thay vào đó là một tòa nhà trung tâm thương mại đồ sộ ngay góc Lê Lợi - Nam Kỳ Khởi Nghĩa.

Hồi phá dỡ nó, tôi góp một tiếng nói phản đối, giữa bao tiếng nói phản đối của giới trí thức; cùng những bài phỏng vấn sâu các kiến trúc sư nổi tiếng. Nhưng rồi phá vẫn phá thôi.

Có những thời điểm người ta cần sự đồ sộ hơn là sự tinh tế của di sản. Đó là lý do nhiều công trình cũ ở khu trung tâm, sẽ chỉ ở lại trong ký ức của người già của thành phố này, rồi vĩnh viễn vùi sâu vào cát bụi. Thay vào đó là những trung tâm thương mại, những khu nhà ở thượng lưu, lãng quên đi trong những khung hình chụp nhanh của thế hệ người mới.

Phúc Tiến - Tháo bảng hiệu và mong sẽ tháo chợ !

 

Thân hữu vừa gởi cho tôi tấm ảnh mới chụp tối qua (người dân luôn giám sát !) :

Bảng hiệu "Chợ Nga" trên vách tòa nhà 125 Hai Bà Trưng do VNPT quản lý sát với Đường Sách Nguyễn Văn Bình đã được tháo gỡ !

Như vậy, đã giải quyết trọn vấn đề chưa ?

Xin nhắc lại, dư luận lên tiếng về việc mở "Chợ Nga" và "Box Market" trong tòa nhà cổ - một phần không thể thiếu của Khu Nhà Bưu điện thành phố không chỉ vì bảng hiệu.

Cù Mai Công – Kiệt tác Bưu điện Sài Gòn không chỉ là tòa nhà bưu điện

 

Ngay sau khi dư luận, truyền thông lên tiếng việc Bưu điện TPHCM bị “hóa kiếp” thành chợ (từ dùng của báo Tuổi Trẻ ngày 004-10-2025). Từ ngày 4-10-2025, khu vực The Box (tầng trệt) - Chợ Nga (lầu 1) ở cả bên số 125 Hai Bà Trưng lẫn các cửa bên Đường sách Nguyễn Văn Bình đã cùng lúc đóng cửa, sau ba ngày đầu tháng 10 hoạt động.

Chắc hẳn việc “bế môn, bãi thị” này chỉ là tạm, bởi hợp đồng cho thuê một số sạp đã được ký.

Còn bên phía mặt tiền đường Hai Bà Trưng, thuộc khu vực do Viễn thông TPHCM (thuộc Tập đoàn Bưu chính Viễn Thông) quản lý, hàng trăm thợ vẫn tấp nập ra vô, làm việc liên tục ở một loạt cửa hàng chắc chắn sẽ khai trương nay mai.

Đỗ Trung Quân – Tiếc nuối cho La Pagode và Givral của Sài Gòn

 

Khi ngồi vào chiếc bàn mà đạo diễn Francis Ford Coppola 1970 ngồi gạch xóa kịch Bản The God Father ở café Trieste, San Francisco, tôi bỗng không khỏi nhớ đến La Pagode và Givral Sài Gòn.

Cả hai đểu là nơi những văn nghệ sĩ, nhà báo có tên tuổi lui tới. Đến hôm nay café Trieste (1956) vẫn còn với bức tường không bao giờ thiếu hình ảnh những nhân vật tên tuổi lớn, có người đoạt Nobel văn chương như Joshep Brodsky thường xuyên ra vào thuở sinh thời.

La Pagode (Cái Chùa) là chỗ ngồi, nơi gặp gỡ của những nhân vật văn hóa nghệ thuật danh tiếng nhất của Sài Gòn không thế kể hết tên, sau 1975 cũng đã biến mất.

Võ Khánh Tuyên – Rêu phong và phông bạt

Hôm qua, trên VnExpress, tiến sĩ Trần Đức Anh Sơn có bài viết nói về vé vào tham quan các di tích ở cố đô Huế quá đắt so với...bữa nhậu. Và nhìn sang xứ Cambodia, dân được thụ hưởng các di sản của cha ông mình miễn phí.

Đúng là chát thật. Hai trăm ngàn đồng cho vé vào Đại Nội, không biết bao nhiêu dân Việt có cơ hội tìm hiểu triều đại Nguyễn nói riêng và lịch sử nói chung.

Nhưng khi bước vào trong, dường như nỗi lo của vị tiến sĩ có phần hơi..."lạc lõng" thì phải. Đại Nội đông nghìn nghịt, toàn nam thanh nữ tú, nhưng mấy ai thèm đọc những tư liệu quý về Đại Nội. Vì họ đang khoác trên mình đủ thứ xống áo của...không biết thời đại nào. Xanh đỏ tím vàng, tàu ta hàn nhựt không thiếu.

Lê Học Lãnh Vân – Vang bóng một thời Sài Gòn xưa

Bước vào sân trụ sở Hội Mỹ Thuật Thành phố Hồ Chí Minh, 218A Pasteur, thấy nổi bật tấm bảng in “Tác phẩm vang bóng một thời Sài Gòn xưa”.

Hôm này là ngày khai mạc triển lãm những bức tranh được vẽ bởi họa sĩ Sài Gòn trước năm 1975. Tranh do anh Vũ Đình Hải sưu tầm, là kho tranh cá nhân của anh, trước khi đưa chúng về Hoa Kỳ, anh muốn mời khách đồng điệu tới xem.

Tấm bảng in gợi nhớ nhà văn tiền chiến Nguyễn Tuân, tay viết tùy bút cự phách với tác phẩm Vang Bóng Một Thời kể về những người nho nhã, thanh cao của tầng lớp nho sĩ. Qua cách thưởng thức những thú vui tao nhã của họ, người đọc cảm nhận một nếp sống với những nguyên tắc thẩm mỹ và đạo đức của một thời, phong tục của một vùng đất. Tâm lý hoài cổ của tác giả cùng ý muốn ghi lại cái đẹp của nếp xưa được thấy qua từng trang sách.

Quốc Vĩnh - Đến lượt Brodard, quán café cuối cùng trong bộ ba huyền thoại của Sài Gòn đóng cửa

 

Những ai sống ở Sài Gòn trước năm 1975 , khi đi chơi ở khu vực trung tâm đều biết cái “trục” ba quán café nổi tiếng: Pagode, Givral và Brodard.

Quán Pagode (Cái Chùa) nằm ở đuòng Lê Thánh Tôn, đối diện với công viên Chi Lăng, xéo với cổng Tòa Đô Chánh( nay là Ủy Ban Nhân Dân TPHCM) là nơi tụ tập của giới văn nghệ sĩ.

Quán Givral, nằm trên đường Tự Do (bây giờ là Đồng Khởi), đối diện với Hạ Việ(bây giờ là Nhà hát thành phố) tập trung các ký giả săn tin, trong đó có nhà tình báo Phạm Xuân Ẩn.