Từ Thức – Vĩnh biệt Tiểu Tử

 

Nhà văn Tiểu Tử, 95 tuổi, vừa từ trần tại Noisy le Grand, ngoại ô Paris, ngày 18/09/2025, sau nhiều năm chống chọi với bệnh tật.

Với lối hành văn ‘’miệt vườn’’, đặc biệt miền Nam, ông ghi lại một cách sống động những màn kịch vừa bi thảm vừa khôi hài ở miền Nam sau 1975. Ông nói thay hàng triệu người cái u uất, cái đau buồn một buổi sáng thấy mình mất quê hương, mất dĩ vãng.

Đọc Tiểu Tử, người ta có cảm tưởng như tác giả là người thân, bởi vì những chuyện ông kể là chuyện của chính mình. Nghe tin Tiểu Tử qua đời, người ta buồn như một người trong gia đình vừa ra đi.

Từ Thức - Trịnh Công Sơn và những ngày Văn khoa

(Gởi những người bạn Sài Gòn ngày xưa)

Những người muôn năm cũ, Hồn ở đâu bây giờ ? (VĐL)

Một ngày đầu tháng Tư (2001), tôi lên phi trường Charles de Gaulle đón một người bạn từ Việt Nam qua. Trên xe về Paris, anh ta hỏi : Cậu có nghe tin về Trịnh Công Sơn (TCS) ? Tôi gật đầu : mấy hôm trước, có người gọi dây nói cho hay Sơn vừa từ trần.

Anh bạn nói đám tang Sơn rất đông. Người ta ở đâu đổ về như kiến, chật cả đường phố. Quen có, lạ có. Không đủ chỗ đặt vòng hoa phúng điếu. Tôi nói với ông bạn : Như vậy, cái xứ của ông vẫn còn văn minh, vẫn còn thuốc chữa.

Đó là cái tin lạc quan nhất về Việt Nam mà tôi được nghe từ nhiều năm nay. Dostoievski nói : Cái đẹp sẽ cứu vãn nhân loại. C’est la beauté qui va sauver le monde. Bỏ công ăn việc làm , đến tiễn đưa một thi sĩ - TCS trước hết là một thi sĩ, tác phẩm TCS là những bài thơ phổ nhạc - chứng tỏ người ta còn nghĩ đến cái đẹp, người ta còn có tâm hồn.

Từ Thức - Vài câu hỏi nhức nhối, 48 năm sau

 

48 năm !

Gần một nửa thế kỷ trôi qua, vết thương vẫn chưa lành. Và chắc sẽ không bao giờ lành đối với hàng triệu gia đình, trong khi có những người khác, đứng đầu là nhà nước, có cơ hội ‘’hát trên những xác người’’ để ăn mừng chiến thắng. Có cơ hội để khoe khoang, đánh bóng quá khứ, để dân quên thực  tại đất nước không có gì đáng kiêu hãnh.

Vài câu hỏi nhức nhối nhiều người đặt ra, hay tự hỏi.

Thứ nhất, có nên tổ chức tưởng niệm ngày 30/4, nửa thế kỷ sau ?

Từ Thức - Quỷ Núi đã bị đóng cửa

Đã đóng cửa khu giải trí Quỷ Núi. Nghĩa là việc gào thét, phẫn nộ trên mạng đôi khi cũng có ích, ngay cả trong một chế độ độc tài.

Không phải họ tôn trọng dư luận, biết nghe lẽ phải. Họ chỉ sợ bứt dây động rừng, sợ hình ảnh thô bỉ của quỷ núi sẽ khiến thiên hạ chú ý đến chuyện họ tàn phá cả một thành phố thơ mộng của người Pháp để lại, để làm doanh thương địa ốc kiếm tiền một cách thô bạo

Không còn quỷ núi, nhưng quỷ rừng, quỷ thành phố, quỷ hồ ao, bãi biển, ở Đà Lạt hay khắp nơi trên toàn quốc, vẫn tiếp tục hoành hành. Quá trễ, quá mạnh để trừ yểm.

Từ Thức - Về một người vừa nằm xuống

Sinh viên đại học Dược Khoa Sài Gòn gói bánh chưng để đem giúp đồng bào miền Trung bị bão lụt năm Thìn 1964.

Được tin anh Đặng Ngọc Cương vừa đột ngột ra đi ở Hoa Kỳ. Những người quen thân như lá mùa thu, rụng dần.

Gặp lại anh Cương cách đây vài năm ở Worcester, một thành phố nhỏ ở Massachusetts, suốt ngày chỉ gợi lại những kỷ niệm Sài Gòn trước 75.

Cũng lạ, mặc dù sống 2/3 cuộc đời ở ngoại quốc, gặp nhau chỉ kể chuyện Sài Gòn. Những năm tháng sau này, dù đầy đủ vật chất hơn, dù an cư lạc nghiệp hơn, dù có dịp đi đây đi đó, vẫn chỉ là những ngày tạm, vất vưởng ở cõi tạm.

Từ Thức - Paris, chuyện kỳ thị da vàng

Một tiệm Tàu ở khu Belleville, Paris. Ảnh của AFP

Tác giả rất có lý! Vừa rồi có một bài viết trên BBC có phần phóng đại việc kỳ thị người châu Á, lại dịch sai nghĩa của tờ Le Monde, khi nào có thì giờ Thụy My sẽ nói thêm. Le Courrier Picard cũng chỉ là một tờ báo địa phương, phát hành ở ba vùng Picardie, Somme, Oise chứ không phải tầm quốc gia.

 

Báo chí, kể cả media Pháp, bắt đầu từ media Pháp, nói nhiều về chuyện kỳ thị người Tàu, và từ đó, người Á châu ở Pháp, từ ngày có nạn virus. Chuyện đó thực hư thế nào ?

Kỳ thị là thói xấu được chia sẻ nhiều nhất, tại khắp nơi trên thế giới. Người Á Châu không thua ai, nếu không ăn đứt thiên hạ.

Tôi không thấy ‘’làn sóng kỳ thị ‘’ những ngày gần đây ở Paris. 

Từ Thức - Từ giáo sư tới chôm chôm

Ông Phùng Xuân Nhạ khoe : Việt Nam sắp có thêm 73 giáo sư, 349 phó giáo sư. 

Trên TT group, tôi viết : ‘’ Chắc sắp sửa phải đút lót để xin cái giấy chứng nhận KHÔNG phải là giáo sư, tiến sĩ ‘’.

Câu đó chỉ một nửa đùa giỡn.

Sự thực là nếu bạn xin chỗ đứng bán thịt, cá trong siêu thị, hay làm lơ xe đò, nên giấu cái bằng của ông Nhạ đi. Khi tuyển nhân viên, người ta kiếm người có khả năng, không ai kiếm người từ lò tiến sĩ chui ra. Không ai hỏi khả năng thuộc lòng tư tưởng Mác, tư tưởng Bác. Hay những kiến thức văn chương, triết học, lịch sử có định hướng ''cách mạng''.

Từ Thức - Mail

Một ông bạn từ Úc sang, tới gõ cửa lúc gà lên chuồng. Hỏi tại sao qua chơi không báo trước, trả lời bởi chỉ có số phone cũ, và e-mail bị trả lại, với lý do hộp thư mail của ông quá đầy, không thể nhận thêm nữa.

Lại có dịp đóng vai quan trọng, nói với ông bạn mình giao thiệp rộng, chắc phải mở thêm vài địa chỉ mail. Một dành riêng cho các nhân sĩ (rất đông), một dành cho thân hữu văn nghệ, một dành cho bồ nhí các cấp (mặc dầu, đức hạnh cao, chưa hề có một nửa bồ nhí), một dành cho…thường dân, như ông bạn trước mặt.

Sự thực, mail nhận được nhiều thật, nhưng đa số là thư nặc danh, hay của những người chưa bao giờ gặp.

Từ Thức – Đường xa nghĩ nỗi sau này mà kinh

Gần một nửa thế kỷ, sau ngày ‘’giải phóng’', mà vẫn chưa xóa bỏ nổi, quả thực văn hoá miền Nam độc hại thiệt. 

Mặc dù cấm đoán, kiểm duyệt, đe dọa, dân vẫn nghe nhạc vàng, hát nhạc vàng hơn là nhạc không độc hại của ông này. Đau thật. 

Mặc dầu đã đốt sách, đã bỏ tù, đã hành hạ, đã bức tử các văn nghệ sĩ, ngày nay người ta vẫn moi văn thơ trước 75 ra đọc, hơn là ngồi tụng niệm Nguyễn Phú Trọng Toàn Tập, Nông Đức Mạnh Toàn tập. Ức thật. 

Từ Thức - Balkany

Thị trưởng Levallois-Perret, ông Patrick Balkany tại tòa án.

Nếu bạn mở một tờ báo, một đài phát thanh hay truyền hình Pháp lúc này, bạn không tránh khỏi tin tức về hai vợ chồng Balkany.

Patrick Balkany, thị trưởng và Isabelle Balkany, phó thị trưởng Levallois-Perret, một thị trấn nhỏ ở ngoại ô Paris, được coi như một loại Al Capone chính trị ở Pháp, vừa bị kết án 4 và 3 năm tù ở về tội trốn thuế. Hai vợ chồng có dinh thự, lâu đài ở khắp nơi nhưng dưới tên ma để trốn thuế.

Chuyện hiếm hoi đối với một chính trị gia, Patrick bị tống giam ngay sau phiên tòa. Isabelle được tạm hoãn ngày vào tù vì lý do sức khỏe. Bà ta đã tự tử hụt, khi vụ án bắt đầu.

Từ Thức - Về nụ cười của một « giáo sư »

Nếu có thời giờ, rất nên nghiên cứu về ông giáo sư, tiến sĩ này. Tìm hiểu tại sao một người có thể dành trọn cuộc đời để nghiên cứu, tới lúc gần đất xa trời vẫn còn tin những chuyện người ta bịa ra để xúi con nít ăn phân gà. Tin tưởng chuyện đồng bóng là một tệ trạng xã hội, nếu không phải là một vấn đề y khoa, rất nên nghiên cứu.

Về mặt xã hội, hiện tượng này giúp ta hiểu tại sao Việt Nam có tỉ lệ thất nghiệp thấp nhất thế giới, 2%. Bởi vì có những nghề không đâu có: nghề sáng tác giai thoại về Bác, nghề kể giai thoại Bác, nghề nịnh Bác, nghề nịnh những anh thành công trong nghề nịnh Bác, nghề canh chừng, lùng bắt những người không nịnh Bác vv...

Nụ cười của ''giáo sư'' biểu lộ cái hạnh phúc của một người tiếng Pháp gọi là ‘’cocu mais content’’ (bị cắm sừng nhưng hài lòng). Hay, bi đát hơn nữa, biết là mình bị cắm sừng, nhưng vẫn giả vờ không biết.

Từ Thức - Retake Hong Kong !

Hồng Kông trong ngày đầu tháng Chín trở thành một bãi chiến trường. Cảnh sát và người biểu tình đụng độ nhau khắp nơi, trong không khí bạo hành leo thang nhất sau ba tháng hỗn loạn.

Một mặt, cảnh sát dùng tất cả những phương tiện đàn áp họ có để dẹp những cuộc biểu tình coi là bất hợp pháp: lựu đạn cay, vòi nước, súng bắn sơn để đánh dấu người tham dự xuống đường để lùng bắt, trực thăng. Một bên, người biểu tình dùng đá, cocktail Molotov và tất cả những gì có dưới tay để chống trả.

Để chứng tỏ Hồng Kông cương quyết không đầu hàng, và những người xuống đường được đại đa số nhân dân ủng hộ, sinh viên, học sinh đã quyết định bãi khóa. Lưu thông công cộng ngưng trệ. Nhân viên các nhà thương biểu tình tại chỗ, lên án việc công an cảnh sát xâm nhập nhà thương, hành hung bác sĩ, y tá trong khi họ làm việc cứu thương.

Từ Thức - Ngu

- Người Hồng Kông ngu thật, không biết suy nghĩ khôn ngoan : Trung Quốc nó mạnh lắm, không làm gì nổi nó đâu. Đằng nào Hồng Kông vài chục năm nữa cũng trở thành Tàu, chống nó chỉ khổ cho mình và vợ con mình. Tự do, độc lập là chuyện xa vời. Kệ nó, nó làm gì thì làm. 

- Người Algérie ngu thật, mắc mớ gì phải xấu hổ, xuống đường vì bị lãnh đạo bởi một ông già bán thân bất toại, gần đất xa trời, tham quyền cố vị, và một tập đoàn mafia, coi đất nước như của riêng. Chuyện giữa họ với nhau, mình có làm chính trị đâu mà dính vào.

- Người Venezuela ngu thật, ngày đêm chống độc tài. Nếu mình biết an phận làm ăn, không chống phá người ta, độc tài nó có làm gì mình đâu ?

Từ Thức - Paris có cháy không ?

Với phong trào GILETS JAUNES (Áo Vàng), nước Pháp đang trải qua một cuộc khủng hoảng chính trị, xã hội nghiêm trọng. Nhưng mặc dù những hình ảnh bạo động ngoạn mục làm chấn động dư luận, nước Pháp chưa có nội chiến như một số média ngoại quốc bình luận. Nước Pháp cũng không phải là nước đói khổ, tuyệt vọng cùng cực như báo chí nhà nước Việt Nam đã không để lỡ cơ hội nhẩy vào, với thông điệp gởi dân Việt : ở đâu cũng có nghèo đói, bất công ; ở Việt Nam tốt hơn vì có kỷ luật, có ổn định.

KHỦNG HOẢNG CHÍNH TRỊ

Phong trào Gilets Jaunes đã bùng nổ, lan tràn một cách bất ngờ. Khởi đầu là một phụ nữ làm một vidéo trên mạng, than phiền : chính phủ lại sắp tăng thuế xăng, nhớt. Và hô hào : phải làm một cái gì, anh em. Con số những người coi, chuyển vidéo lên tới một số kỷ lục. Phong trào Áo Vàng ra đời, lan rộng khắp nước Pháp.

Gilets Jaunes là chiếc áo vàng, bắt buộc phải có trong xe cho mỗi người đi xe, để các tài xế khác có thể nhìn thấy, ngay cả ban đêm, trong trường hợp phải xuống xe giữa đường, để tránh tai nạn.

Từ Thức - Những cái tát tai

Cái gì giống nhau giữa một cô giáo bắt học trò tát 231 cái một học sinh có lỗi, và một thằng con ông cháu cha đánh phụ nữ ngay ở phi trường ?

Cả hai đều là sản phẩm của giáo dục Cộng Sản. Một nền giáo dục giáo dục vô giáo dục. Đó không phải là một khuyết điểm của giáo dục ‘’cách mạng‘’. Đó là một thành quả, một mục tiêu đã đạt được.

Từ Thức - Gilets Jaunes

Các "Gilet Vàng" phong tỏa lối vào một trung tâm thương mại ở Nantes ngày 17/11/2018.

Một vài bạn hỏi : cái vụ Gilets Jaunes (Áo Vàng) ở bên Pháp là gì, họ là đảng gì vậy, coi TV thấy khiếp quá. Trong khi chờ có thì giờ viết một bài có đầu có đuôi, tạm trả lời :

1. Đó không phải là một đảng, chỉ là một phong trào tự xuất, chống việc tăng thuế xăng nhớt. Một phụ nữ viết trên Facebook : Lại tăng thuế nữa, không thể để họ móc túi mình mãi. Nhiều người hưởng ứng. Các nhóm Gilets Jaunes ra đời trên khắp nước Pháp. ‘’Gilet Jaune‘’ là chiếc áo vàng bắt buộc phải có trong xe để khi có tai nạn, ra khỏi xe, các tài xế khác dễ nhìn thấy, kể cả ban đêm để tránh tai nạn.

Từ Thức - Thư viện

Đi chơi ở một tỉnh lẻ Âu Châu. Ghé qua thư viện thị xã, kiếm một cuốn sách mới ra, vừa đọc trên báo một bài giới thiệu thật tuyệt. Bà quản thủ thư viện lúng túng. Xin lỗi, chúng tôi không có sách này, quả là sách đáng đọc.

Vài ngày sau, nhận được message trên iPhone. Message của thư viện : chúng tôi đã có cuốn sách ông kiếm.

Từ Thức - Luật đã thông qua, có nên bó tay ?

Cái gọi là Quốc hội, sự thực là cái đuôi chồn của Đảng Cộng sản, đã biểu quyết thông qua luật an ninh mạng. Đó là một ngày đen tối của lịch sử, của dân tộc. Quyền tự do ngôn luận bị tước đoạt, tất cả quyền tự do khác, tóm lại : quyền làm người, sẽ bị tước đoạt.

Guồng máy nhà nước, với luật an ninh mạng nhập cảng từ nước Tàu, sẽ gia tăng đàn áp những người còn lương tri, còn ngửng đầu lên tiếng, phản kháng. Sẽ tạo một tình trạng kiểm duyệt và tự kiểm duyệt, làm tê liệt tư duy của một dân tộc.

Từ Thức - 100.000 của cô giáo

Người ta vẫn ngạc nhiên-hay thất vọng-thấy chưa có một tác phẩm nào lột trần hết cái xã hội băng hoại ở Việt Nam ngày nay. Một trong những lý do là sự thực nó khủng khiếp hơn cả trí tưởng tượng.

Một nhà văn dù trí tưởng tượng lớn tới đâu, ghét cộng sản tới mức nào, cũng không thể tưởng tượng chuyện cô giáo quỳ, cô giáo bắt học trò uống nước giẻ lau bảng, cô giáo đòi học trò nộp tiền phạt: đ** mẹ, đây là giang sơn của tao, không đưa tao 100 ngàn thì cút, tao đ** cần cái tư cách giáo viên giẻ rách, tiên sư mày, không có trường nào dạy một con lợn như mày thành người được đâu…Và học trò trả lời : đ** đóng tiền, đ** học nữa.

Từ Thức - Văn hóa quỳ

Hiện tượng một phụ huynh đảng viên bắt cô giáo quỳ không phải là một tin vặt. Đó là hình ảnh một xã hội băng hoại, một văn hóa suy đồi trầm trọng mà Gramsci gọi là ‘’những hiện tượng quái dị’’ của một thời đại tranh tối tranh sáng.

Antonio Gramsci : ‘’ Cái khủng hoảng nằm trong hiện tượng một thế giới cũ đang chết, một thế giới mới chưa thành hình. Trong cái tranh tối tranh sáng đó, diễn ra những hiện tượng bệnh hoạn dưới đủ mọi hình thức …’’ (1)