Bùi Chí Vinh - Một nén nhang cho Lê Công Giàu

 

Theo thông tin tôi được biết, anh Lê Công Giàu sinh ngày 01-05-1945, nguyên Giám đốc công ty Savimex đã mất lúc 15 giờ 50 phút ngày 06-12-2025 tại địa chỉ 150 đường số 1 khu dân cư Trung Sơn, ấp 48 xã Bình Hưng, TPHCM. Lễ động quan lúc 6 giờ ngày 09-12-2025 sau đó hỏa táng tại Trung tâm hỏa táng Đa Phước.

Vài dòng cáo phó chỉ có vậy, nhưng đằng sau nó là nhiều kỷ niệm. Ngày tôi đi bộ đội đợt Hồng Binh năm 1978 ở Thành Đoàn, thì Lê Công Giàu đang là Phó Bí Thư Thường Trực Thành Đoàn phụ trách báo Tuổi Trẻ đến tiễn tôi đi.

Sau khi nghe tôi đọc thơ trước hàng ngàn tân binh tình nguyện, anh kéo tôi ra một góc, nhét túi tôi một bì thư tiền lộ phí và nói "Bùi Chí Vinh rất tài hoa, chỉ tiếc ông sinh bất phùng thời".

Trần Trung Đạo – Kính tiễn nhà thơ và nhạc sĩ Đynh Trầm Ca

 

Nhận tin anh qua đời khi đang trong chùa lo Phật sự ở California, buồn quá nhưng không biết làm gì hay viết gì ngay lúc đó. Gia đình và thân hữu đều biết anh sẽ ra đi trong một hai hôm, nhưng khi anh thật sự ra đi mọi người vẫn buồn như chưa biết trước.

Hôm 13 tháng 11 anh còn ở bệnh viện. Thịnh, con trai anh, nhắn tin cho biết sức khỏe của anh đang suy sụp rất nhanh và ngày mai sẽ xuất viện về nhà chờ ngày đi. Cháu đưa phone để hai anh em chia tay nhau. Anh không nói được chỉ còn nhìn nhau.

Thật ngạc nhiên và hiếm hoi khi thấy anh mỉm cười. Dường như trong tầng đáy của tâm hồn anh vừa có một tiếng chuông báo thức vọng về từ thăm thẳm. Anh nhận ra tôi không, không quan trọng. Trong quan hệ con người có một sợi tơ vô hình thiêng liêng nối kết nhau dù trong nghìn trùng xa cách.

Dạ Ngân – Tôi nhớ một người phía sau Bảo Ninh

 

Chúng tôi cùng tuổi, sinh 1952. Cùng chiến hào, nói theo ngôn ngữ các cựu binh.

Bảo Ninh vượt Trường Sơn vào, tôi kháng chiến sớm hơn, là dân của Khu 9 thời Võ Văn Kiệt. Sau này mới biết nhau từ lò Viết Văn Nguyễn Du, từ “ống tay áo của Nguyên Ngọc bước ra”. Và thầm lặng liên tài khi Bảo Ninh đọc tôi qua Con Chó Và Vụ Ly Hôn còn tôi thì ngay từ đầu đã nghiêng mình với Nỗi Buồn Chiến Tranh.

Sau khi nhà văn Nguyên Ngọc bị mất hết chức vụ (lần cuối cùng), tôi được Tổng thư ký Nguyễn Khoa Điềm nhận về Hội Nhà văn Việt Nam và thành người của báo Văn Nghệ. Lúc đó Bảo Ninh đã ở Văn Nghệ-Trẻ (nhóm Nguyễn Quang Thiều, Nguyễn Quang Lập, Nguyễn Thành Phong), tôi thuộc Văn Nghệ-Già. Nhìn nhóm Văn Nghệ Trẻ mà thèm, dạt dào sinh lực nhưng không lâu sau thì tan tác, có lẽ họ là một cái gai trong mắt lãnh đạo hoặc gay cấn hơn, trong mắt các ngài ở Trên nữa.

Nguyễn Văn Tuấn - "Kỷ niệm nào ghi dấu trên tay" : Tiễn biệt một lãng tử âm nhạc

 

Hơn nửa thế kỷ trước, trong những ngày tháng sinh viên đầy mộng mơ, tôi đã say đắm với giai điệu da diết của Ru Con Tình Cũ. Ca khúc mở đầu bằng hai câu thơ nhạc bất hủ : "Ba năm qua em trở thành thiếu phụ / Ngồi ru con như ru tình buồn..."

Và hôm nay, ngày 01/12/2025, tại Điện Nam (Quảng Nam), người viết những dòng chảy bất tử đó, nhạc sĩ Đynh Trầm Ca, đã nhẹ nhàng ra đi, về với cõi vĩnh hằng, để lại trong lòng người mộ điệu nhiều tiếc nuối. Ông thọ 85 tuổi.

Ông tên thật là Mạc Phụ, chào đời năm 1941 tại thị trấn Vĩnh Điện, huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam. Bút danh Đynh Trầm Ca, theo lời kể từ những người thân cận, được ông chọn lọc tinh tế : "Đynh" lấy từ họ thân mẫu, nhưng với nét chữ "y" dài đầy cá tính, thay vì "i" ngắn gọn thông thường. Đó là cách ông khéo léo khẳng định sự khác biệt, như một dấu ấn riêng giữa dòng chảy âm nhạc miền Nam.

Nguyễn Thông - Nhớ nghề

Hôm nay tây lịch 20.11. Mấy đứa sinh viên thuê trọ ở căn đối diện nhà tôi ngay từ tối qua đã bày bán hoa tươi trên vỉa hè trước cửa. 

Bọn trẻ bây giờ nhanh nhạy, biết làm ăn, nhưng khổ, tự mình xoay sở kiếm ăn tha hương, ráng đỡ gánh nặng cho gia đình. Bà xã tôi bảo, cứ mỗi lần ngó chúng bày hoa, nào dịp 8.3, 20.10, 20.11, rồi tết dương lịch, tết âm lịch, cứ thương thương, ngậm ngùi làm sao ấy.

Xứ mình nhiều ngày lễ, trong đó có lễ riêng của nhà giáo, những người làm nghề dạy học. Cứ tới tháng 11 là không chỉ thầy lẫn trò mà dư luận xã hội cũng lao xao chộn rộn về ngày 20, ngày Nhà giáo Việt Nam.

Hoàng Quốc Dũng - Nước Pháp củ chuối (3)

 

Lẽ ra tôi không muốn nhắc lại chuyện buồn này. Nhưng củ chuối liên quan  đến chuyện này to quá, không thể ngơ, nên tôi viết ra để chúng ta cùng nhìn lại một trang lịch sử đau đớn của Paris - một sự kiện mà ngay cả những người bao dung nhất nước Pháp cũng phải thốt lên: Quá… củ chuối.”

Nhắc lại sự kiện

Đêm 13 tháng 11 năm 2015, Paris - kinh đô ánh sáng - chìm trong địa ngục của khủng bố. Mười một tên Hồi giáo cực đoan, đứng đầu là Abdelhamid Abaaoud, từ Syria trở về đồng loạt mở chiến dịch giết người tàn bạo tại nhiều nơi.

Ngày hôm ấy bắt đầu như bao ngày bình thường khác - thậm chí còn vui vẻ hơn. Một buổi tối mùa thu dịu dàng: Các quán cà phê chật kín, tiếng cười vang khắp vỉa hè, bầu trời Paris trong trẻo. Ở Stade de France, hơn 80.000 người đang xem trận bóng giữa Pháp và Đức, có cả Tổng thống François Hollande trên khán đài. Paris khi ấy, tràn ngập ánh sáng và bình yên.

Nguyễn Hồng Lam - Nhà báo Hữu Phú, một người tốt số quy tiên

 

Đêm 11/08/2001, rạng sáng, một vụ xô xát công khai đã nổ ra giữa hai băng giang hồ Sài Gòn trước vũ trường Metropolis. Nói công khai, là bởi hai băng đều đã có chuẩn bị trước.

Có ít nhất hai nhà báo đến vũ trường chơi đã được Hồ Việt Sử, người được xem như chủ vũ trường dặn trước là coi chừng, sắp có đụng độ.

Bất ngờ, khi đang xô xát, cãi vã, một khẩu Flare gun (súng bắn pháo hiệu) được rút ra, nổ đúng một phát. Huỳnh Ngọc Hiền, 21 tuổi, thành viên băng giang hồ quận 5 lên hỗ trợ nhóm Metropolis ngã gục, chết tại chỗ. Cho đến lúc đó, báo giới mới biết đến danh xưng nhóm sát thủ "Thất tinh Bắc Đẩu" do A Lý (Lee Han Shin) cầm đầu đang gây náo loạn giang hồ  Sài Gòn.

Huỳnh Ngọc Chênh – Chuyện lụt

 

Ngày xưa chỉ có lụt không có lũ, rừng núi còn nguyên xi và đặc biệt không có thủy điện xả lũ ? nên khi có mưa lớn nước cũng xuống từ từ và dâng lên từ tốn.

Ngay cả lụt năm Thìn 64, nước cũng dâng lên từ từ trong hai ngày chứ không ào ào như giặc trong vài giờ như thời nay. 

Hồi xưa của cải đồ đạc trong nhà, nhất là nhà nông thôn rất ít, chỉ vài chiếc giường tre, một bộ bàn và vài cái ghế. Không có tủ áo quần, không có cả xe đạp nên dọn lụt vào hoặc dọn lụt ra đều rất khỏe. Chỉ hơi cực là lo mấy con heo trong chuồng mà hầu như nhà nào cũng có, lụt nhỏ thì đưa vào nhà cho lên giường, lụt lớn thì phải đóng gác cho chúng lên. Còn nhà nào có trâu bò thì phải lo dắt đến vùng cao từ trước.

Hoàng Hưng - Nhớ lại sau 40 năm ra tù (Vụ án "Về Kinh Bắc") (5)

 

Thưa các bạn yêu quý

“Người nhớ lại” rất cảm động vì sự quan tâm và đồng cảm của hàng trăm bạn bè cũ và mới! Sau khi đọc 4 kỳ “nhớ lại”, một số bạn tỏ ý “tò mò” muốn biết về những ngày tháng trong tù của tôi!

Thú thật, tù thì tất nhiên là buồn, khổ, đau… Nhưng không hiểu sao, về già, toàn nhớ những chuyện “vui” các bạn ạ. Hôm nay, tạm coi là kỳ cuối “nhớ lại”, xin kể hầu các bạn một “chuyện tù vui”. Và “nhớ lại” mãi cũng… rất mệt, phải nghỉ! Hẹn các bạn khi nào khỏe lại… nhớ tiếp!

CHUYỆN “VUI” HỎA LÒ -  NHỮNG ĐÊM “HÁT ĐỐI” NÁO ĐỘNG PHỐ PHƯỜNG

Hoàng Hưng - Nhớ lại sau 40 năm ra tù (Vụ án "Về Kinh Bắc") (4)

VÌ SAO CÓ CHUYÊN ÁN “VỀ KINH BẮC”?

“Về Kinh Bắc ra đời trong một hoàn cảnh rất đặc biệt.

Vào cuối những năm 1950, bốn anh em chúng tôi (Hoàng Cầm, Trần Dần, Lê Đạt, Đặng Đình Hưng) sau khi đi lao động cải tạo về, vẫn nằm trong thời kỳ bị kiểm soát chặt chẽ. Nói cho đúng thì riêng tôi không phải đi lao động, (không biết vì lý do gì mà những nơi Hội Nhà văn liên hệ để đưa tôi đến lao động đều không nơi nào chịu nhận, thế là tôi thoát!), trong khi Lê Đạt thì đi Phú Thọ, Trần Dần đi Thái Nguyên.

Và nói về sự kiểm soát thì tôi cũng được thoải mái hơn hai anh ấy. Tôi cứ việc ở nhà trong khi Lê Đạt và Trần Dần thì tất cả các buổi sáng phải đến ngồi ở Hội Nhà văn. Chỉ uống nước chè, tán chuyện, cười ha hả thôi, nhưng vẫn phải đến. Nhưng việc in ấn thì dứt khoát là không được phép.

Hoàng Hưng - Nhớ lại sau 40 năm ra tù (Vụ án "Về Kinh Bắc") (3)

 

MẤY CHUYỆN THÚ VỊ VỀ “HẬU VỤ ÁN VỀ KINH BẮC”

Năm 2003, khi tôi về hưu tại báo Lao Động, do khiếu nại của tôi, báo Lao Động và Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đã kiến nghị Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội trả lương hưu cho tôi theo cả thời gian làm việc trước khi bị bắt (quy định phi lý phi nhân của Bộ này là vứt bỏ hết thời gian làm việc của cán bộ công nhân viên trước khi họ bị kỷ luật hay bắt giam, như đã áp dụng với nhà văn Bùi Ngọc Tấn).

Lý do được nêu rõ trong công văn: Ông Hoàng Hưng bị bắt giam vì cầm tập thơ "Về Kinh Bắc" của Hoàng Cầm mà thời đó coi là phản động, nay xã hội đã có nhìn nhận khác, quyền lợi của ông Hoàng Hưng phải được trả lại. Kiến nghị bị từ chối.

Tôi gửi kiến nghị cho các bạn là nhà văn Lê Lựu, nhà quay phim Kiều Thẩm từng “lăng xê” cô đội trưởng du kích bảo vệ cầu Hàm Rồng là Nguyễn Thị Hằng hiện là Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội; nhà báo Nguyễn Thị Hằng Nga, tổng biên tập báo Người Lao Động và đại biểu Quốc hội, vợ người bạn tôi là nhà báo Nguyễn Quang Thọ, kèm theo lời doạ “sẽ biểu tình ngồi trước Quốc hội nếu không được giải quyết”.

Hoàng Hưng - Nhớ lại sau 40 năm ra tù (Vụ án "Về Kinh Bắc") (2)

 

May mắn là lúc ấy, báo chí Việt Nam bắt đầu “mở ra” khi rục rịch công cuộc Đổi mới!

Một số báo, tạp chí tiếng Pháp, tiếng Anh được bán trên lề đường Đồng Khởi (chắc là hàng “xách tay” của du khách nước ngoài). Tôi mua và tìm những bài thích hợp để dịch và gửi cho mấy tờ báo ở Sài Gòn. Sau này, khi có internet, công việc dịch thuật các bài vở mới trên các báo mạng để bán cho các báo đã là phần quan trọng trong thu nhập thường xuyên của tôi.

Cuốn sách dịch đầu tiên được xuất bản của tôi là cuốn “Mowgli người sói” dịch từ hai tập Jungle Book của Rudyard Kipling, do bạn tôi là Trần Hoài Dương của NXB Trẻ đặt hàng năm 1987. Đó là kết quả không thể tốt đẹp hơn của thời gian tự học tiếng Anh trong tù (học bằng một cuốn sách ngữ pháp tiếng Anh, một cuốn từ điển Anh-Pháp-Pháp-Anh, những tờ báo Moscow News của Liên Xô; tôi lần mò đọc và dịch không sót một chữ, say mê quên hết thân phận “tù”).

Hoàng Hưng - Nhớ lại sau 40 năm ra tù (Vụ án "Về Kinh Bắc") (1)

 

Ngày 30/10/1985, Trại cải tạo Thanh Cẩm, Cẩm Thủy, Thanh Hóa.

Trước đó khoảng nửa tháng, một buổi sáng trại viên tập hợp trước khi đi lao động, tôi chuẩn bị lên đọc báo Nhân Dân như nhiệm vụ thường ngày của người “phụ trách văn hóa” trong “Ban đại diện tù cải tạo”. Thì Giám thị trại xuất hiện, ra lệnh cho tất cả trại viên là sĩ quan công chức Sài Gòn về lán thu xếp nội vụ để… được về nhà!

Sau khi về lại xã hội, tôi mới biết đó là đợt trả tự do cuối cùng cho sĩ quan công chức cao cấp Sài Gòn gồm khoảng 60.000 người, cũng là lúc rục rịch cho đường lối “Đổi mới” năm 1986 khi đất nước sắp lâm vào đường cùng về kinh tế!

Tiếng xôn xao náo động trong ít giây, rồi ào ào những con người mừng rỡ chạy rất nhanh về các lán.

Võ Xuân Sơn - Kỷ niệm về ngập lụt ở Huế

 

Năm 1975, gia đình tôi đi từ miền Bắc vô Sài Gòn. Qua khỏi cầu Hiền Lương, vượt qua hàng rào điện tử McNamara, nơi mới chỉ mở được con đường đủ cho một chiều xe đi, tới sông Thạch Hãn thì cầu phao bị trôi, phải chờ công binh lắp cầu mới. Do vậy mà chúng tôi tới Huế trễ.

Khuya hôm đó, xe đưa chúng tôi tới bờ bắc của sông Hương. Nhà xe đưa chúng tôi đến một trại hòm. Họ cho chúng tôi mượn các miếng ván hòm kê làm chỗ ngủ. Sáng hôm sau, chúng tôi dậy thì xe đã đi khỏi. Chúng tôi hỏi đường để đi tiếp. Theo chỉ dẫn, chúng tôi phải đi qua cây cầu bắc qua sông Hương.

Lúc ấy khoảng hơn 6 giờ sáng, ba tôi và tôi đi qua cầu, dự định tìm phòng trọ, chờ đến khi có xe sẽ đi tiếp. Tuy nhiên, thấy nước lên rất nhanh, nên đến giữa cầu, chúng tôi quay lại đón cả nhà, gồm mẹ tôi và 3 em của tôi qua cầu luôn.

Hoàng Nguyên Vũ - Covid 19 : Hãy nhớ dù là đau thương ; nghĩa cử đẹp đẽ, hay quan tham ăn chặn !

 

Một buổi sáng tháng 7/2021, tôi đang ngủ, chợt bị thức dậy bởi cuộc điện của tổ trưởng dân phố, chúng tôi vội vàng xuống sân dưới tập trung để ngoáy mũi. Hôm sau, hẻm chúng tôi bị phong tỏa bởi một người hôm đó bị nhiễm. Và người đó không ai khác là bà Mai, hàng xóm sát nhà tôi.

Ít hôm sau, cô y tá phường gọi tôi, cũng rất sớm. Tôi biết có gì đó không ổn, và có thể là tôi, nhưng không, em tôi. Nhà tôi bị phong tỏa. Phía trước có người dựng cái dù ngồi canh 24/24. Không một ai hỏi chúng tôi ăn uống và cần thức ăn như thế nào ngoài anh Dũng hàng xóm cách đó mấy căn. Tôi bảo cháu tôi ở hẻm gần đó đang đi lại được, hàng ngày đưa đồ ăn bạn bè tiếp quản đến.

Tôi sợ rằng sẽ có ngày nhà nhà đều thế này, không biết thành phố sống ra sao. Nhưng nỗi sợ ấy cũng đã đến chưa đầy 1 tháng sau, ấy là ngày 23/ 8. Thời điểm đó tôi cũng vừa bị Covid xong, khỏi và đăng ký tình nguyện viên.

Mai Quốc Ấn - Thành ủy TPHCM có chủ trương xây dựng tượng đài tưởng niệm nạn nhân Covid là hết sức đúng !

 

TPHCM đã mất nhiều người nhất, theo nghĩa đen lẫn nghĩa bóng, vì đại dịch Covid. Mất do nhiễm bệnh Covid, mất do sốc phản vệ vaccine, mất do các nguồn lực tập trung chống dịch nên các điều kiện chăm sóc y tế cho bệnh khác cũng nhiều.

Và mất người theo nghĩa chảy máu nguồn lực, chảy máu chất xám khi những dòng người lũ lượt về quê khi thành phố gỡ phong tỏa.

Trong hoạn nạn thấy nghĩa tình là miêu tả chính xác nhất về những ngày người Sài Gòn đối diện tử thần giữa cuộc phong tỏa lớn nhất, kéo dài nhất nước và bị thương cũng nhiều nhất.

Nguyễn Lương Thịnh – Từ chuyện Hữu Loan, nhớ Trịnh Công Sơn

 

Hôm trước trên đường lên đồi Nga Sơn, Thanh Hóa, viếng mộ Hữu Loan, Lê Học Lãnh Vân đã ghi hình đống đá này và đăng lên Phây. Chỉ vậy thôi mà làm mình mất ngủ...

Nhớ hồi sau 75, Tuyên giáo tỉnh Bình Trị Thiên phát động chiến dịch "đấu tố Trịnh Công Sơn". Cao trào là giăng biểu ngữ phát động chủ đề này tại các trường Đại học Huế.

"Tổ chức" phân công Hoàng Phủ Ngọc Tường "động viên" Trịnh Công Sơn viết bản "Tự kiểm điểm". Tác giả của các Ca khúc Da vàng, Kinh Việt Nam... phản ứng bằng thái độ im lặng.

Phan Nguyên - « Em chỉ là em gái thôi »

 

Có thời gian mình cũng thích "nghịch đá". Bắt chước sắp xếp theo kiểu điêu khắc gia Điềm Phùng Thị.

Pha ly cà phê sáng nay, mình chợt nhớ đến một vài kỷ niệm và cơ duyên được gặp nhà điêu khắc nổi tiếng ấy tại Paris.

Khoảng những năm 76, 77 thế kỷ trước, khi mình còn dậy học ở "Trung tâm Quốc tế Tin Lành" trên đường Nansouty gần nhà điêu khắc gia Điềm Phùng Thị. Một biệt thự xinh xắn trong khu dân cư trung lưu sang trọng, yên tĩnh, đối diện với Parc de Montsouris rợp bóng mát ở quận 14. Mình có may mắn được bà mời đến thăm nhà vì một vài duyên cớ...

Trịnh Đình Sĩ - Doãn Quốc Sỹ : Một Người Hiền

 

Tôi may được làm con trai cả một nhà văn. Nhà văn đó lại là Chủ sự phòng Kiểm duyệt thuộc Nha Báo chí Phủ Đầu rồng từ 1968 – 1974. Ngày ngày, giới viết lách tìm đến nhà tôi, sau giờ bố tôi đi làm chẳng thiếu gì. Lúc đó tôi còn bé, không nhớ hết mặt ai với ai, chỉ biết nấp sau bức tường nhà bếp mà nghe trộm. Một lần bố tôi bắt gặp, lừ mắt.

Năm 1972, tôi theo bố tôi đến chơi nhà một ông bác là anh kết nghĩa của bố tôi, một ngôi villa to nằm trên đường Cách Mạng - là Nguyễn Văn Trỗi bây giờ. Bác ấy không thuộc giới cầm bút, mà làm Nhà Đoan. Hôm đó, bác Riệu đưa cho bố tôi một quyển sách mới, tôi nhìn thấy tựa của nó là Sầu Mây, và giục : “Hay lắm, anh mới đọc xong. Chú cầm về mà đọc”. Bố tôi lắc : “Em có quyển này ở nhà rồi !”.

Trên đường về, tôi thắc mắc : “Tủ sách nhà mình đâu có quyển ấy, bố ?”. Bố tôi mủm mỉm : “Vài ba hôm nữa sẽ có !”. Một tuần sau, bác Doãn đến chơi nhà tôi thật, cầm theo đúng quyển sách ấy, quyển Sầu Mây.

Nguyễn Thông - Bất chợt người muôn năm cũ (3)

 

Tập thơ “Chùa Hương” ấy thày tôi để trong chiếc hộp sắt tây cũ kỹ màu xanh nắp kính to hơn tập giấy thếp học trò. Chả hiểu ban đầu nó là hộp gì, đựng gì. Thời những năm 50 - 70, mấy món “tàn dư thực dân” vậy cực hiếm.

Hồi 300 ngày quân Pháp tập kết ở Hải Phòng chờ về nước, bu tôi bán tạp hóa, lính Pháp thường ra vào mua bán, trao đổi hàng nên nhà có mấy thứ này. Những chiếc vỏ lon Guigoz bằng nhôm trắng, thày tôi dùng đựng hạt rau, đựng đường… dùng cả mấy chục năm. Anh tôi có lần bảo đồ do bọn thực dân tư bản làm bền thật là bền.

Trang đầu tập thơ có chữ sư cụ Thích Quảng Mẫn viết tặng thầy tôi. Chữ quốc ngữ rất đẹp, rồi cả chữ nho phía dưới. Thời xưa, chữ ai cũng đẹp, cùng phom kiểu Pháp. Cứ đi học là cùng kiểu chữ, dù học trường làng hay trường nhà nước, dù bất cứ nơi nào trên toàn cõi bắc nam. Công nhận người Pháp giỏi thật.