Nguyễn Ngọc Chu - "Luật Hồi Tỵ" và "cân bằng nhân sự đại diện"

 

1. Luật Hồi Tỵ

Luật Hồi Tỵ quy định cấm quan lại làm việc tại chính quê hương của mình, hoặc nơi có quan hệ thân thuộc sâu (họ hàng, thông gia…). Mục tiêu của luật Hồi Tỵ là tránh tư lợi – bè phái – nâng đỡ họ hàng – bao che địa phương.

Luật Hồi Tỵ xuất hiện từ thời phong kiến, nhưng mức độ áp dụng thay đổi theo từng triều đại. Bắt đầu từ thời Lê sơ (1428–1527) Luật Hồi Tỵ được áp dụng mạnh mẽ. Hồng Đức luật có quy định: Quan không được làm ở quê mình; Không được làm ở huyện/quận có họ hàng gần.

Thời Nhà Nguyễn (1802–1945), Luật Hồi Tỵ được áp dụng cực kỳ chặt chẽ, đầy đủ nhất trong các triều đại. “Gia Long luật”, “Minh Mệnh cải cách 1831–1832” quy định:

Nguyễn Ngọc Chu – Hãy dừng các công trình chưa cấp thiết

1. Khát vọng chính đáng

Nhìn ra thế giới thấy các nước đi nhanh mà sốt ruột [1], mong cho nước mình chóng phát triển là khát vọng chính đáng. Từ khát vọng chính đáng mà đẩy mạnh phát triển là cần thiết. Nhưng cần phát triển cân đối và không phát triển viển vông.

Thời gian gần đây, vì mong muốn phát triển nhanh, chúng ta tập trung vào các dự án hạ tầng cơ sở. Cùng lúc triển khai nhiều dự án lớn, trong số đó có các dự án chưa thực sự cấp thiết. Theo thống kê từ các nguồn (Kiểm toán Nhà nước, Bộ Giao thông Vận tải, Bộ Kế hoạch Đầu tư), trong số 100-120 công trình giao thông trọng điểm của giai đoạn trước năm 2023, có đến hơn 50 dự án thuộc dạng chưa cấp bách đầu tư.

Nguyễn Ngọc Chu – Năm trụ cột quyết định nhân sự

 

1. Thể chế đã mở chưa ?

Phát biểu sáng 15/10/2025 khi chủ trì phiên họp của Thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, tổng bí thư Tô Lâm nhấn mạnh khát vọng vươn mình cùng trăn trở tại sao chúng ta chưa có bước tiến tương xứng. Thể hiện qua ba điểm sau đây.

- "Nhìn ra thế giới thấy rất sốt ruột, các nước đi rất nhanh”.

- “Chúng ta phải có tầm nhìn quốc tế chứ không chỉ ở góc sân nhà mình, trong làng xóm của mình.”

Nguyễn Ngọc Chu - Điều kiện "tự sát"

 

1. Điều kiện "tự sát"

Không có quốc gia, tập đoàn kinh tế hay ngân hàng hợp pháp nào trên thế giới chấp nhận rủi ro đến 100 % để cho tư nhân vay:

• 80 % giá trị dự án,

• Dự án trên 1 tỉ USD,

• Lãi suất 0 %,

• Thời hạn 30 năm,

• Không có tài sản thế chấp.

Nguyễn Ngọc Chu - Những đề xuất không làm cho đất nước cường thịnh

 

Năm 1995 lần đầu tiên xuất hiện Thông tư liên tịch số 73/TTLT-BTC-BNV (1995) – giữa Bộ Tài chính và Bộ Nội vụ quy định: “Các cơ quan xử phạt hành chính được trích một phần tiền phạt thu được (tối đa 30 %) để chi cho công tác phòng ngừa, kiểm tra, xử lý vi phạm và khen thưởng tập thể, cá nhân có thành tích.”

Nhưng từ 2013 trở đi, cơ chế này bị bãi bỏ hoàn toàn [1].

Tưởng là Thông tư 153/2013/TT-BT ngày 31/10/2013 của Bộ tài chính “Bãi bỏ cơ chế trích lại tiền phạt vi phạm hành chính cho cơ quan xử phạt” sẽ “đào sâu chôn chặt” các cơ chế khen thưởng trích từ quỹ phạt chính đồng bào mình, chứ không phải trích từ tiền lời sinh ra do kiếm được bởi gia tăng sản xuất hay từ nguồn thu ngoài biên giới quốc gia.

Nguyễn Ngọc Chu - “Tại sao đất của Nhà nước lại thành tư nhân hết rồi”?

 

I. CÓ BAO NHIÊU HECTA ĐẤT VÀNG NHƯ ‘CAO XÀ LÁ’?

“Tại sao đất của Nhà nước lại thành tư nhân hết rồi” là câu hỏi của Tổng Bí thư Tô Lâm trong buổi tiếp xúc cử tri Hà Nội vào chiều ngày 30/09/2025 [1].

Thì chỉ hơn một tuần sau đã có câu trả lời: “Hà Nội thu hồi 11 hecta đất vàng ‘Cao Xà Lá’ để làm dự án Vinhomes Smart City [2]!

Nhớ lại 8 năm trước, phát biểu tại cuộc họp về điều chỉnh Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội, tháng 7 năm 2017, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc dõng dạc: “Làm sao lại cho xây nhà 50 tầng ở Giảng Võ? Ai cho phép làm như thế? Hà Nội phải rà soát lại toàn bộ quy hoạch, không thể để phá vỡ quy hoạch chung Thủ đô.” [3,4].

Nguyễn Ngọc Chu – Nhà hát Opera và bài toán chống ngập

 

(Ghi chú của TM : Các link ” [1], [2], [3], [4], [7] được tác giả dẫn trong bài đều đã « mất tích »)

Ngày 08/10/2018, UBND thành phố Hà Nội chính thức công bố chủ trương xây dựng “Nhà hát Opera Hồ Tây” với vốn đầu tư dự kiến gần 1.500 tỉ đồng, tọa lạc trên bán đảo Quảng An.

Ngay sau công bố báo chí, giới chuyên gia quy hoạch - kiến trúc, và đặc biệt là mạng xã hội đã phản ứng rất mạnh. Cụ thể như : Tuổi Trẻ Online – “Nhiều ý kiến băn khoăn về dự án nhà hát 1.500 tỉ ở Hồ Tây” [1]; Thanh Niên – “Xây nhà hát ở Hồ Tây : Có cần thiết vào lúc này ?” [2] ; VietnamNet – “Nhà hát 1.500 tỉ ở Hồ Tây : Ưu tiên có đúng lúc?” [3] ; VnExpress – “Xây nhà hát 1.500 tỉ : Hà Nội nên làm gì trước ?” [4].

Tưởng là sau phản ứng của báo chí và dư luận, vấn đề xây đựng nhà hát Ngọc Trai sẽ được xếp lại, như nhà hát Thủ Thiêm. Ai ngờ, ẩn mình sau 7 năm, hôm qua, 05/10/2025, nhà hát Ngọc Trai được khởi công rầm rộ [5].

Nguyễn Ngọc Chu – Hai biện pháp mạnh không cho giá nhà tiếp tục « leo thang lên trời »

 

1. NGHỊCH LÝ

Ngày 22/09/2025, Thủ tướng Phạm Minh Chính có phát biểu dậy sóng dư luận, khi nêu ra một thực trạng chua xót :

"Nhà mà 70-100 triệu/m², còn các anh đánh giá không có nhu cầu thì các anh ngồi trên trời cả rồi, trên thiên đình hết cả rồi, không còn ai dưới hạ giới nữa" [1].

Giá nhà Hà Nội chỉ trong vòng 10 năm đã tăng lên gấp 3 lần [2]. Giai đoạn 2014 – 2015, giá chung cư dao động chỉ trong khoảng 18-25 triệu đồng//m². Nhưng đến năm 2025 thì giá bán trung bình trên thị trường quý 2-2025 đạt 80 triệu đồng/m², tăng 5,6 % so với quý trước, tăng 33 % so với cùng kỳ năm 2024 [1,2]. Nhiều dự án chào bán ở mức 100-150 triệu đồng/m². Có dự án thậm chí lên đến 200-330 triệu đồng/m² [3].

Nguyễn Ngọc Chu – Sao không nghĩ về mô hình văn phòng đại diện khu vực sau sáp nhập tỉnh ?

 

Việc chuyển đổi về mô hình chính quyền địa phương hai cấp là bước đi tích cực. Mô hình chính quyền địa phương hai cấp đã tồn tại ở nhiều nước trên thế giới từ lâu. Nhưng với Việt Nam là mô hình mới.

Hơn nữa, cấu trúc Nhà nước Việt Nam khác căn bản so với các nước, nên mô hình địa phương hai cấp ở Việt Nam đối mặt với những thách thức mà ở các nước công nghiệp như Nhật Bản, Thụy Điển không phải đối diện.

Có nhiều loại thách thức xuất hiện khi áp dụng mô hình địa phương hai cấp ở Việt Nam. Ở đây, chỉ đề cập ngắn gọn đến hai thách thức lớn :

Nguyễn Ngọc Chu – Cần tập trung trí lực cho đại sự quốc gia

 

1. Quản trị quốc gia là điều hành quốc gia với hàng chục, hàng trăm triệu con người. Rất phức tạp. Vô vàn vấn đề. Nhiều lĩnh vực. Nhiều lớp. Nhiều tầng. Cho nên phải sinh ra hệ thống, phải phân cấp, phân quyền.

Thủ tướng, dù tài giỏi đến đâu, thông tuệ đến mức nào, cũng không thể để tâm đến mọi việc. Thủ tướng cần tập trung trí lực, sinh lực cho những việc đại sự quốc gia.

Như các thủ lĩnh tự cầm quân đảm nhận những mặt trận trọng yếu, dù ở cương vị toàn quốc, Thủ tướng cần “nhúng tay” trực tiếp vào vào các vấn đề trọng đại.

Nguyễn Ngọc Chu – Bao giờ thì trí tuệ nhân tạo được áp dụng vào quá trình tố tụng ở Việt Nam ?

 

1. Trường hợp tiến sĩ Hoàng Phương Mai quyên sinh, có người đặt câu hỏi : Công đoàn ở đâu ? Đồng nghiệp ở đâu ? …

Trong thực tiễn đã có biết bao trường hợp, khi rơi vào hoàn cảnh cần xung quanh lên tiếng thì tất cả im lặng. Nhiều lúc tệ hơn, còn bị xúm vào đấu tố, bị đánh hội đồng. Có nhiều trường hợp bị cướp mà không dám kêu cướp. Vì sẽ bị bọn cướp xúm vào đánh đập rồi vu oan cho là cướp. Trong khi xung quanh im lặng, không muốn hoặc không dám can dự.

Ai cũng muốn sống. Chọn cái chết để chứng minh sự trong sạch là tình thế vạn bất đắc dĩ. Kẻ sĩ cần sống sót để kêu oan cho chính mình.

Nguyễn Ngọc Chu - Đâu rồi công bằng cho tiến sĩ Hoàng Phương Mai ?

 

Đôi lời : Các vấn đề lịch sử như Thích Quảng Đức vẫn gây tranh cãi nên lấy làm ví dụ chưa ổn lắm, nhưng đăng nguyên văn vì tôn trọng ý kiến của tác giả (TM).

1. Có người nói, không biết rõ tình hình nội bộ thì đừng xen vào. Nhưng quy luật vận hành của tạo hóa dạy điều khác.

Không đến mặt trời mà biết ánh sáng mặt trời là do phản ứng nhiệt hạch trong lõi mặt trời sinh ra. Không mở “hộp đen” nhưng từ kết quả đầu ra thì biết “ruột gan” của “hộp đen”. Nhìn cá chết ở hồ thì biết môi trường sống ở hồ. Xem video tự thiêu của hòa thượng Thích Quảng Đức, tổng thống Kennedy phải bỏ ra ngoài phòng họp và nói rằng nơi đó chính quyền đã làm những điều khủng khiếp lắm mới buộc nhà sư phải tự thiêu.

Sự quyên sinh của tiến sĩ (TS) Hoàng Phương Mai là chứng cớ cốt lõi khẳng định bất công chà đạp chị. Hàng chục bản giải trình, hay trăm trang biên bản hội họp chẳng đáng nghĩa gì trước sự hy sinh tính mạng để đòi sự công bằng.

Nguyễn Ngọc Chu - Án oan có đến từ phía soạn thảo luật ?

 

Với sự lên tiếng mạnh mẽ của dư luận, ngày 13/8/2025 Viện Kiểm sát Nhân dân (VKSND) tỉnh Hưng Yên đã thay đổi biện pháp ngăn chặn, từ tạm giam sang cấm đi khỏi nơi cư trú đối với anh Thái Khắc Thành, người bị tuyên phạt 6 năm tù giam vì nuôi, nhân giống 13 con gà lôi và đem đi bán [1].

Trong một động thái tương tự, ngày 16/08/2025 VKSND khu vực 5, tỉnh Cà Mau đã cho tại ngoại đối với ông Trần Văn Tâm bị kết án 7 năm tù giam. Hiệu trưởng Trần Văn Tâm bị quy tội tham ô 10,7 triệu đồng, do tự làm đồ dùng cho Nhà trường nên không có hóa đơn, phải mua hóa đơn ngoài để hợp thức chi phí. Thầy giáo Trần Văn Tâm được cho tại ngoại sau 1 năm 1 ngày bị tạm giam [2].

Việc sửa sai của VKSND tỉnh Hưng Yên và VKSND khu vực 5, tỉnh Cà Mau là đáng hoan nghênh. Nhưng bản án vẫn còn ở phía trước. Tòa án tỉnh Hưng Yên và Tòa án tỉnh Cà Mau sẽ xử anh Thái Khắc Thành và thầy Hiệu trưởng Trần Văn Tâm như thế nào đây, trong phiên phúc thẩm sắp tới?

Nguyễn Ngọc Chu - Không thể vươn mình nếu cứ tiếp diễn các vụ án như của thầy Trần Văn Tâm

 

Muốn bước nhanh thì cơ thể phải khỏe mạnh. Nếu bị ghẻ lở, bệnh tật thì ốm yếu không đủ sức đua đường trường.

Một quốc gia muốn vươn mình ganh đua với các cường quốc năm châu thì hệ thống quản trị phải khoa học, tiềm lực con người phải dồi dào được tự do phát huy hết năng lực. Lãnh đạo giỏi giang, nội bộ trên dưới đồng lòng, không tự làm hại lẫn nhau.

Nay nhìn vào vụ án của thầy Trần Văn Tâm, nguyên hiệu trưởng Trường THCS Tam Giang Tây, Cà Mau, mà không khỏi ngậm ngùi. Không biết rồi sẽ vươn mình như thế nào nếu tiếp tục tự làm tổn thương mình bằng những vụ án như thế này.

Nguyễn Ngọc Chu – Đừng nhầm lẫn về độc tài

 

1. Ông Lý Quang Diệu lên cầm quyền như thế nào ?

Ông Lý Quang Diệu nắm quyền qua bầu cử dân chủ tự do. Ông trở thành Thủ tướng đầu tiên của Singapore vào năm 1959, sau khi Đảng Hành động Nhân dân (PAP) chiến thắng trong cuộc tổng tuyển cử.

Ông Lý Quang Diệu duy trì quyền lực 31 năm (1959–1990), qua bầu cử liên tục, pháp luật được tôn trọng chặt chẽ. Không có đảo chính, đàn áp bạo lực, hay sử dụng quyền lực để kéo dài quyền lực.

Singapore là quốc gia có thể chế "Tam quyền phân lập" với 3 nhánh quyền lực :

Nguyễn Ngọc Chu - Thuế thu nhập cá nhân và sức vươn mình của dân tộc

 

I. VỀ MỨC THUẾ THU NHẬP CÁ NHÂN

Nói về thuế ở nước ta thì rất nhiều bất cập, khó kể xiết. Riêng biểu thuế thu nhập cá nhân, xứng đáng phải là đề tài khoa học nghiêm túc, cần nhiều đóng góp chất xám, xuất phát từ nhiều phương diện, trong đó rất quan trọng là mức sống của mọi tầng lớp phải chịu thuế.

Tiếc thay, cũng giống như mọi lĩnh vực khác, quyết định được đưa ra từ ý chí của một số người thực quyền.

Một số lãnh đạo lấy gương Singapore để noi theo. Thường lưu ý đến  chứng cớ lịch sử, rằng vào những năm 1965-1970 thì Sài Gòn là “ước mơ” của nhiều người Singapore. Còn bây giờ thì ngược lại. Nhưng giữa phát biểu cần noi theo và hành động thực tế không phải lúc nào cũng tương thích.

Nguyễn Ngọc Chu – Ba đề xuất về kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông

 

Đã vài lần viết về đề thi và kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông (THPT). Định không đề cập gì đến kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025. Nhưng rồi cũng cần phải góp ý. Có nhiều điều, nhưng chỉ đề cập ngắn gọn về ba vấn đề. Tiếp nhận thế nào là quyền của người có trách nhiệm.

1. KHÔNG GỘP NHIỀU MỤC TIÊU TRONG MỘT ĐỀ THI NGẮN

Đề Toán năm nay cho thấy một “nhược điểm” trong cách ra đề thi tốt nghiệp THPT. “Nhược điểm” này cần được khắc phục, nếu không, sẽ tiếp tục xuất hiện “dị tật” trong các năm tiếp theo. Đó là : “Không gộp nhiều mục tiêu trong một đề thi toán 90 phút”.

Nguyễn Ngọc Chu - Xin hãy thận trọng về quyền khám xét và tạm giữ người

 

1. Quyền khám người, phương tiện, nơi ở, đồ vật; cũng như tạm giữ người, tang vật, phương tiện gây nguy hại đến an ninh quốc gia đều được quy định chặt chẽ bởi pháp luật và thường chỉ thuộc về lực lượng thực thi pháp luật hoặc cơ quan an ninh quốc gia.

Lấy thí dụ vắn tắt ở Hoa Kỳ, Đức và Nhật.

HOA KỲ

Cơ quan có thẩm quyền:

Nguyễn Ngọc Chu - Áp dụng đúng mô hình địa phương 2 cấp : thành phố là cấp cơ sở

 

Gần đây, trong xã hội đã bắt đầu có nhiều tiếng nói hơn về giữ lại các thành phố trực thuộc tỉnh. Cách đây vài ngày, Mặt trận tổ quốc Việt Nam đã đề nghị giữ lại các thành phố, thị xã trực thuộc tỉnh [1, 2].

Việc xóa bỏ thành phố trực thuộc tỉnh, chia nhỏ thành phố thành các phường trực thuộc tỉnh, ngang các xã - là cách áp dụng chưa đúng mô hình địa phương 2 cấp như ở các nước khác trên thế giới.

1. MÔ HÌNH QUẢN TRỊ ĐỊA PHƯƠNG 2 CẤP

Mô hình quản trị địa phương 2 cấp ở các nước được hiểu là từ cấp tỉnh trở xuống, chỉ có 2 cấp có chính quyền hành chính, cụ thể là cấp tỉnh (cấp 1) và cấp cơ sở (cấp 2). Vấn đề then chốt nằm ở cấp cơ sở. Cùng là cấp cơ sở, chỉ có một chính quyền hành chính, nhưng thể loại thì khác nhau.

Nguyễn Ngọc Chu - Đường sắt cao tốc Bắc-Nam qua các câu hỏi tự trả lời

 

1. Giá thành đường sắt cao tốc Hà Nội-TPHCM

Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới có tiêu đề “High-Speed Railways in China: A Look at Construction Costs”, được công bố vào ngày 10 tháng 7 năm 2014, chi phí xây dựng đường sắt cao tốc (ĐSCT) tại Trung Quốc (TQ) thấp hơn khoảng một phần ba so với các quốc gia khác [30].

Báo cáo chỉ ra rằng chi phí xây dựng trung bình của đường sắt cao tốc tại Trung Quốc dao động từ 17 đến 21 triệu USD/km, trong khi chi phí tại châu Âu thường từ 25 đến 39 triệu USD/km, và tại California (Mỹ) có thể lên đến 56 triệu USD/km [1,2].

Lấy các tuyến đường sắt sau đây làm ví dụ cụ thể.