Nguyễn Thông - Khuyết tật, tàn tật, đại biểu

Nhân chuyện một đại biểu quốc hội đề nghị (thực ra là chỉ đạo) Quốc hội cần nghiên cứu, bổ sung cơ cấu có đại biểu quốc hội là người khuyết tật, tôi xin ý kiến như sau:

Ngày xưa ta chỉ nghe hoặc đọc trên báo từ “tàn tật” để nói về những người cơ thể bị tàn phế một phần, bộ phận nào đó. Chả hiểu tự khi nào nó bị thay bằng từ “khuyết tật”.

Điều chắc chắn, sản phẩm mới này không phải do dân chúng hoặc các nhà ngôn ngữ tạo ra, mà bởi nhà chức việc, thậm chí quan to. Họ hứng lên, tung từ ngữ mới, áp vào các văn bản dưới danh nghĩa chính quyền, nhà nước, rồi cứ thế bắt mọi người tuân chỉ. Đúng sai, kệ.

Hiện trong các tổ chức hội đoàn, đoàn thể ở xứ ta, có Liên hiệp hội về người khuyết tật Việt Nam. Thực thà mà nói, người tàn tật có riêng tổ chức của mình thì tốt quá đi chứ, chả ai phản đối chuyện này. Chỉ có điều, tên gọi ấy đã sai trầm trọng, không đúng đối tượng.

Theo nghĩa từ Hán Việt, “tật” tức là tình trạng cơ thể bị suy yếu. Tật bệnh chỉ con người ta mắc bệnh, đau ốm, cần được chạy chữa. Tật cũng có nghĩa là phần bị hỏng, điểm yếu nào đó của con người, như chân què, tai điếc; tật nói ngọng, tật nói khoác, “có tật giật mình”, v.v...

“Tàn” là bị tổn hại, bị tổn hại, bị mất mát. Hoa tàn là hoa đã héo rũ, lửa tàn thì chỉ còn bếp nguội, tàn canh có nghĩa sắp hết đêm, đời tàn tức là đời sắp hết, chỉ còn thoi thóp. Truyện Kiều có những câu: “Khi tỉnh rượu, lúc tàn canh/Giật mình mình lại thương mình xót xa”,  “Đã cho lấy chữ hồng nhan/Làm cho cho hại cho tàn cho cân”.

“Tàn tật” để chỉ tình trạng cơ thể con người không được hoàn toàn, do bẩm sinh hoặc do yếu tố khách quan mà bộ phận nào đó trên cơ thể bị hủy hoại, bị hỏng, chẳng hạn có tay chân nhưng tay chân bị liệt, có mắt nhưng mắt mù, có tai thì tai điếc, bị lưng gù, vẹo cổ, thọt chân… Cũng có người bị cụt chân cụt tay, hỏng các giác quan do đi đánh nhau, bị tai nạn, cơ thể đã từng đầy đủ nhưng chịu mất mát bởi ngoại cảnh, thành người tàn tật.

“Khuyết” nghĩa là thiếu. Khuyết điểm là chỗ còn thiếu, khuyết danh là chưa biết tên, trăng khuyết để chỉ trăng chưa tròn, không tròn, thường là trăng đầu tháng hoặc cuối tháng. Con người ta khi mới được sinh ra nếu bị thiếu phần cơ thể nào đó (bẩm sinh) thì gọi là khuyết tật, chẳng hạn anh chàng Sọ dừa trong truyện cổ tích, anh Nick Vujicic trong đời thường.

Thiếu hẳn bộ phận nào đó ngay từ đầu thì dùng từ “khuyết”, chứ nếu có nhưng sau đó bị hỏng thì dùng từ “tàn”. Có mắt nhưng mắt mù là tàn tật chứ không phải khuyết tật. Từng có chân nhưng do chiến tranh bom đạn bị cụt chân thì là tàn tật, v.v...

Như vậy, tàn tật khác khuyết tật. Tàn tật chỉ nhóm đối tượng rộng hơn. Thương binh bị cụt chân cụt tay mù mắt… do đánh nhau đều là người tàn tật. Chính cụ Hồ cũng gọi thương binh là người tàn tật chứ không phải khuyết tật, “các chú tàn nhưng không phế”, không phải là người tàn phế.

Tôi có bà chị vợ, lúc bé vốn bình thường mọi giác quan, chẳng may ngã từ nền cao xuống sân, dẫn tới điếc, mà điếc thì sinh ra câm. Đủ cả tai và miệng, dù chả khuyết thiếu thứ gì nhưng bả thành người tàn tật.

Chính vì vậy, phải gọi họ là người tàn tật mới đúng. Cái hội nói trên phải là “Liên hiệp hội về người tàn tật”, chứ không phải khuyết tật. Chỉ ra chính xác và đầy đủ đối tượng thì mọi hoạt động của hội mới có ý nghĩa, đúng mục đích, đúng đối tượng.

Vấn đề là, cả người tàn tật lẫn người khuyết tật đều bị vấn đề về sức khỏe (nói thẳng ra là yếu), sự đi lại, hoạt động (kể cả nhận thức, nghe, nói) đều khó khăn, hầu hết đều phải có người khác giúp đỡ, phục vụ. Chính họ lo cho bản thân còn vất vả, sao lại bắt họ phải lo cho mọi người.

Đã không chăm sóc họ được thì thôi, cớ sao lại bắt họ gánh vác việc trọng, trong khi quốc hội đòi hỏi các thành viên phải thật khỏe mạnh cả về thể chất lẫn tinh thần, nhất là trí tuệ. Quốc hội chứ không phải mặt trận tổ quốc chỉ cốt cho đủ.

Quan tâm kiểu vậy, có thể được tiếng với vài người, nhưng hại cho muôn người.

NGUYỄN THÔNG 10.12.2025