Dương Quốc Chính - Từ thiện và tham nhũng

Mấy hôm nay có liền hai tin, một là về 500 triệu bị biển thủ của một quan chức Mặt trận Tổ quốc. Ngay sau đó, tin này bị át bởi tin về quỹ Nuôi em của một cá nhân. Kể ra cũng hợp thời điểm, nhưng cũng khá công bằng, khi cả nhà nước lẫn cá nhân làm từ thiện đều bị mất uy tín. Đều tham nhũng được cả.

Thực ra thì có lửa mới có khói, có người ngu và nhẹ dạ thì mới có bọn lừa đảo, cơ chế kiểm soát phải sơ sài, lỏng lẻo, mất kiểm soát thì mới dễ lùa gà. Nhà nước hay tư nhân cũng vậy.

Phải rất vô tri mới cho rằng, tư nhân thì hay lừa, làm từ thiện bằng tài khoản cá nhân thì hay lừa, thì cứ chuyển tiền cho nhà nước làm từ thiện thì yên tâm!

Bản chất không phải là tư nhân thì dễ lừa hơn nhà nước, có khi ngược lại, chẳng qua khuất mắt, không thể kiểm soát thì cứ tưởng là thế. Hay như nhiều người yêu chú bộ đội, chẳng qua đơn giản vì các bạn đâu biết được mặt tối của ngành đâu! Vì họ là thế giới riêng, công an còn chả đụng tới được.

Nhiều người nhân những chuyện lùm xùm từ thiện thì tỏ ra thanh cao, chỉ làm từ thiện bằng tiền túi, chửi bọn làm từ thiện bằng cách huy động tiền bá tánh là mượn hoa cúng Phật, ý coi bọn đó là lừa đảo hết. Đó cũng không phải bản chất của vấn đề, cũng không thể vơ đũa cả nắm như vậy được.

Chúng ta cần hiểu rằng những vụ việc kia bản chất đều quy về tham nhũng. Trên lý thuyết, cứ thằng này tiêu tiền của thằng khác là đều tiềm ẩn rủi ro tham nhũng. Ai cũng có thể tham nhũng, nếu rơi vào hoàn cảnh đó. Người ta không tham nhũng nếu số tiền là ít, nhưng khi số tiền là rất nhiều, thì lòng tham đều có thể nổi lên với cả những người giàu, nổi tiếng.

Vì kiểu suy nghĩ đơn giản của đồng bào là: “Thằng giàu nó sẽ không tham nhũng.” Thế nên quỹ lớp hay việc quyên góp hay được giao cho thằng/đứa nào có vẻ giàu chút cho nó yên tâm.

Hồi xưa thời ông 3X với ông Trọng “chiến đấu”, có nhiều anh em ủng hộ ông Ba thì với ný nuộn: Ổng giàu rồi nên sẽ không tham nhũng nữa. Ný nuộn này hiện vẫn khá phổ biến trong lòng dân và trong trái tim nhân loại. Thực tế quan chức giàu mới ăn khỏe! Anh em nghệ sĩ mần từ thiện mà dính phốt từ thiện không có đứa nào không giàu cả!

Như vậy, bản chất việc chống tham nhũng nói chung hay chống tham nhũng từ thiện nói riêng là giống nhau. Vì nguồn tiền ngân sách với nguồn tiền từ thiện cơ bản là giống nhau, đều từ bá tánh đóng góp cả. Một đằng là thuế, phí, một đằng là tự nguyện góp mà thôi.

Chống tham nhũng chỉ có thể dựa trên cơ chế minh bạch và kiểm soát chéo. Xin nhớ rằng không thể ai cũng tự đem 50-500 ngàn chạy tới vùng lũ để đưa cho đồng bào, lại còn phải chia ra cho mỗi hộ một phần. Việc đó bất khả thi, nên việc “mượn hoa cúng Phật” là tất yếu phải tồn tại và hợp lý, không có gì đáng phỉ nhổ.

Việc này nhà nước và nhân dân đều nên làm, trừ khi thủ tiêu luôn việc làm từ thiện. Vấn đề là cơ chế kiểm soát mà thôi.

Không phải cứ tài khoản cá nhân thì sẽ tham nhũng, tài khoản tổ chức thì không. Không phải cứ cá nhân là tham nhũng, Mặt trận Tổ quốc thì không, không phải cứ nghèo là tham nhũng, giàu là không.

Tất cả những lý lẽ trên đều không đi vào bản chất mà chỉ là cái vỏ mà thôi. Bản chất là cơ chế kiểm soát sự minh bạch và người dân phải không được dễ dãi hay nói cách khác là ngu dốt, trong việc chi tiền từ thiện, thì mới bớt trục lục lợi từ thiện.

Không có gì dễ lùa gà hơn là trục lợi từ tình thương đồng loại. Khi đã câu được nước mắt của gà, thì gà tự đem trứng đến cúng cho mà xơi. Tâm lý bầy đàn là người nổi tiếng kiểu nghệ sĩ nổi tiếng, KOL, thì là người tốt, ai lại đi trục lợi. Người hay mần từ thiện, thiện lành, mở mồm ra là khấn Phật, thì làm gì có chuyện lừa đảo… Thế nên anh chị em cứ tạo vỏ bọc kiểu đó là dễ lùa gà.

Tâm lý dân ta cứ muốn làm từ thiện thì không được trả công. Thế nên tổ chức, cá nhân làm từ thiện lại càng cần phải tham nhũng. Vì người ta mất bao công đi làm từ thiện mà năm này qua năm khác. Thì cũng phải ăn ở, đi lại…cũng phải có tiền nuôi chứ? Hít khí trời để làm từ thiện, vận hành quỹ, cho bá tánh sao được.

Quay lại quỹ Nuôi em, bây giờ chưa có thông tin chính thức là họ kiếm được gì ở đó, nên mình không có thói quen tấn công, khi chưa có thông tin. Còn nguy cơ tham nhũng thì chắc là có, như trình bày bên trên.

Tóm lại, đồng bào trước khi chuyển tiền từ thiện cho tổ chức, cá nhân nào, thì đừng có dễ dãi. Cần tìm hiểu kỹ về họ, xem khả năng minh bạch ra sao. Nếu có chút ngờ vực thì tốt nhất là không chuyển tiền, quà. Còn ai đứng ra thu tiền, nếu không làm rõ quy trình minh bạch, giải pháp để minh bạch, thì cũng đừng nên kêu gọi.

Những việc mình đã làm ở Thái Nguyên, đã minh bạch, chẳng qua cũng chỉ là để chứng minh những điều nói trên là không phải là chém mõm. Nói được phải làm được và không phải cứ cá nhân hay tài khoản cá nhân là chắc chắn lừa đảo từ thiện. Làm được hết, chỉ là có muốn hay không?

DƯƠNG QUỐC CHÍNH 10.12.2025