Dương Quốc Chính – Trả lại tên cho em

Mình thấy việc nhập tỉnh vừa rồi khiến rất nhiều người tâm tư vì nhiều địa phương bị mất tên. Cái tên nhiều khi nó có từ ngàn đời, thành kỷ niệm của đa số dân.

Việc nhập tỉnh mình thấy có hai quy tắc đặt tên tỉnh mới. Trường hợp 1 là dạng M&A, tức là tỉnh to, giàu mạnh, có lịch sử lâu đời hơn, đại khái là nổi trội hơn hẳn tỉnh còn lại, thì được lấy làm tên tỉnh mới, ăn nốt luôn cả tỉnh lỵ. Ví dụ Thái Nguyên ăn luôn Bắc Kạn, coi như xóa sổ tên Bắc Kạn? Tỉnh lỵ cũng ăn nốt. Hay TPHCM "thâu tóm" luôn Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, ăn cả tên lẫn tỉnh lỵ.

Trường hợp 2, là hai tỉnh tương đối ngang cơ nhau, như Tây Ninh và Long An, thì lấy tên tỉnh mới là Tây Ninh, nhưng tỉnh lỵ ở Long An. Hay Bắc Ninh nhập Bắc Giang thì tên tỉnh là Bắc Ninh nhưng tỉnh lỵ ở Bắc Giang. Đại khái ông mất tên, ông mất vị trí trung tâm, một ông được tiếng, một ông được miếng, được tỉnh lỵ có lẽ ngon hơn được tên.

Nhưng cái tên là khiến nhiều người tâm tư nhất luôn, khác gì mất tên Sài Gòn, Gia Định...Và việc đổi lại tên các phường xã cũ cũng vất vả vì khả năng trùng nhau rất cao. Ví dụ, tên các phường ở TPHCM thì hay đánh số, ở Vũng Tàu cũng vậy, rồi mỗi quận của TPHCM cũng lại có các phường số như vậy. Khi bỏ cấp quận sẽ phải đánh số lại gần như toàn bộ, may ra còn mấy phường tên chữ là không trùng.

Đặt tên lại cấp phường xã mới mệt mỏi vì quá nhiều. Đặt tên phường/xã chuẩn rồi thì không lo trùng tên đường nữa, vì đường sẽ gắn với phường/xã.

Để tránh việc các địa phương mất trắng tên, mình nghĩ nên giữ lại tên các quận, huyện, thành phố cũ, để gắn cho các phường, xã mới. Bởi vì một quận, huyện, thành phố thuộc tỉnh (ngang huyện) ngày xưa chỉ lớn bằng khoảng 1 đến 4 lần một xã/phường mới sau khi nhập lại. Nên chi bằng đổi tên toàn bộ hoặc đa số các phường trên cả nước, lấy theo tên quận, huyện, thành phố cũ.

Ví dụ, thành phố Vũng Tàu cũ sẽ có 3-4 phường mới, đặt tên là Vũng Tàu 1, 2, 3, 4. Quận Hoàn kiếm cũ sẽ có 2 phường mới (ví dụ thế), thì đặt tên là Hoàn Kiếm 1, 2. Huyện Thanh Oai cũ có 2 xã mới thì thành xã Thanh Oai 1, 2. Cũng có thế kết hợp tên phường với địa danh lịch sử nổi tiếng ví dụ quận Đống Đa có 5 phường, thì có phường Đống Đa, phường Kim Liên, Trung Tự ... Nói chung cái nào có giá trị lịch sử lâu đời thì dùng lại cũng OK, đỡ đánh số, không có thì mới dùng số.

Đau đầu nhất là TPHCM. Vì tên quận cũng là số luôn, nên không thể đặt tên theo quy tắc ghép chữ của quận với số của phường được. Thế nên dùng lại các địa danh lịch sử cũ. Ví dụ các phường nằm ở quận 1, quận 3 là đất Sài Gòn cũ, thì đặt tên là phường Sài Gòn 1, 2, 3, 4... Các phường thuộc quận 5, 6, 8 là đất Chợ Lớn cũ thì gọi là phường Chợ Lớn 1, 2, 3...Tương tự có phường Gia Định 1, 2, 3, 4, Thủ Đức 1, 2, 3, Thủ Thiêm, Bình Thạnh 1, 2, Phú Nhuận 1, 2... Một số phường có tên có giá trị lịch sử và không trùng tên phố nào như Bến Thành, thì vẫn có thể dùng lại tên cũ cũng được.

Đại khái thế, thì chả lo mất tên lịch sử, nhân dân đỡ tâm tư mà việc hình dung vị trí nó không bị xáo trộn lớn. Ví dụ nói nhà tao ở TPHCM, phường Vũng Tàu 1 là tự định vị ra ngay ở Vũng Tàu cũ. Chứ giờ đặt tên số kiểu vô tri, thứ tự thì sẽ là TPHCM, phường 1, phường 50... Nghe không hình dung ra ở đâu, có khi cách nhau 100 km.

Quy tắc chung ốp cho cả nước, rồi tình địa phương vi chỉnh đi là xong trong 1-2 tuần. Nói chung địa danh xã, phường có giá trị lịch sử nào bị đen đủi mà mất tên thì nên chuyển tên đó sang tên đường, để nhân dân đỡ tâm tư mà giá trị lịch sử vẫn còn lưu lại được.

Chứ còn kiểu thủ tiêu tên cũ như đã từng với Sài Gòn, Gia Định...là vấn đề chính trị đè nát lịch sử, văn hóa rồi, rất phản giáo dục và thiếu tính nhân văn. Sai lâu rồi, nay sửa lại vẫn còn kịp và đang có cơ hội để sửa. Trước có tin đồn là đổi tên TPHCM mới về Sài Gòn, thế cũng không ổn. Mình nghĩ chỉ cần đổi lại tên ở vị trí Sài Gòn cũ là OK rồi, thì anh em bò đỏ đỡ tâm tư!

DƯƠNG QUỐC CHÍNH 18.03.2025