Nguyễn Gia Việt - Mùng 4 nói chữ quốc gia cường thạnh

 

Người Nam Kỳ xưa viết chữ Hán Việt này 盛 kêu là “thạnh”, là thạnh chứ không phải thịnh như bây giờ nha!

Chữ thạnh có nghĩa là nhiều, tốt đẹp, đầy đủ, chỉ thấy thêm không thấy bớt đều gọi là thạnh. Chữ thạnh là đọc trại ra từ chữ thịnh. Ta có thịnh thời, thịnh tình, thịnh trị, thịnh vượng, toàn thịnh, hưng thịnh. Tú Xương (Trần Tế Xương) có tự là Tử Thịnh. Thịnh và Xương đều có nghĩa là phồn vinh, phát đạt

Chữ Thịnh không phải là chữ kiêng, kỵ húy của nhà Nguyễn. Vậy tại sao dân Nam Kỳ biến âm chữ thịnh thành chữ thạnh?

Các chúa Nguyễn, vua Nguyễn không có ai tên Thịnh hết, chỉ có nhà Tây Sơn có vua Cảnh Thịnh (1783 - 1802). Mà Tây Sơn không kiêng kỵ húy, Tây Sơn đâu có xi nhê gì với dân Nam Kỳ mà tôn trọng tên húy.

Thời Nguyễn, sĩ tử đi thi đình thi hội cuối bài thi hay viết câu này:

"Sĩ giả hạnh phùng thịnh thế, tòng sự văn trường, quảng kiến như tư, vị trí thị phú, nguyện chấp sự kỳ trạch dĩ văn". (Nghĩa là: Tôi may gặp thời thịnh, theo đòi việc trường văn, thấy đẹp như vậy, không biết có phải hay không, xin các quan lựa chọn mà tâu lên cho).

Trộm nghĩ rằng, có lẽ là thói quen vùng miền, người Nam Kỳ xưa thích gọi là thạnh hơn. Thành ra câu chúc phải là “An khang thạnh vượng” :

"Năm mới Tết đến

Rước hên vào nhà

Quà cáp bao la

Mọi nhà no đủ

            Vàng bạc đầy tủ

            Gia chủ phát tài

            Già trẻ gái trai

            Sum vầy hạnh phúc

Cầu tài chúc phước

Lộc đến quanh năm

An khang thạnh vượng"

Các địa danh ở Nam Kỳ hầu như không có chữ “Thịnh”, chỉ toàn chữ Thạnh. Thí dụ như: Thạnh Phú ở Bến Tre; Thạnh An; Thạnh Trị Sóc Trăng; Thạnh Mỹ Tây, Thạnh Mỹ Lợi  ở Gia Định xưa ; Thạnh Hòa ở Thôt Nốt Cần Thơ; Thạnh Hóa ở Long An; Thạnh Mỹ ở Lâm Đồng …Địa danh Thạnh Hòa hầu như có khắp lục tỉnh.

Kể ra rất ngộ, dân Nam Kỳ có thói quen thanh âm chữ “i” nhiều, thí dụ bịnh viện, nhứt nhì, vậy tại sao "thịnh" thành "thạnh" kiểu đọc trại thì chưa ai giải thích được. Sau 1954, sau đợt di cư,chính người Bắc Kỳ 54 đã biến chữ thạnh thành thịnh ở trong Nam.

Còn cái hình? Chữ quốc gia thạnh trị có nghĩa là gì? Là quốc gia dễ sống, dễ kiếm việc làm, dễ bán buôn, dễ kiếm cơm sống qua ngày. Quốc gia đó không có người bán vé số đầy đường và cũng không có cảnh người già 80 tuổi phải quằn gánh ra chợ đời. Quốc gia thạnh trị là người cầm quyền biết thương dân thiệt lòng, không xài chánh sách cá rô cây để lập lờ dân.

NGUYỄN GIA VIỆT 13.02.2024

Hình: Sài Gòn 1948