Ngô Nhân Dụng - Nikki Haley sẽ còn lì

Tiểu bang South Carolina vốn là “căn cứ địa” của bà Haley, đã hai lần bầu bà làm thống đốc, vậy mà bà thất bại.

Bà Nikki Haley chắc không biết Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu nhưng bà cũng theo một phương châm như cố tổng thống Việt Nam Cộng Hòa: Làm chính trị thì phải lì.

Thứ Bảy vừa qua bà Haley thua ông Donald Trump một lần thứ tư sau 6 tuần lễ giao đấu, nhưng vẫn không chịu bỏ cuộc. Ông Trump là ứng cử viên Cộng Hòa đầu tiên, dù không ngồi trong Tòa Bạch Ốc, đã thắng bốn trận bỏ phiếu sơ bộ trong đảng ở Iowa, New Hampshire, Nevada, và South Carolina và luôn luôn đạt được số phiếu trên 50 phần trăm.

Trong trận đầu tại Iowa, bà Haley chỉ được phiếu của 15 % các cử tri Cộng Hòa và 34 % các cử tri độc lập, phải đứng hàng thứ ba. Trong các trận sau, bà leo lên hàng thứ nhì nhờ ông Ron DeSantis, thống đốc Florida bỏ cuộc. Tại New Hampshire, 74 % các cử tri Cộng Hòa ủng hộ ông Trump, bà Haley chỉ có 25 %; nhưng bà đã được 43 % số phiếu nhờ nhiều cử tri ngoài đảng Cộng Hòa. Tại Nevada, ông Trump không tham dự, nhưng số người bầu cho bà Haley thấp hơn cả số lựa chọn “không bầu ai hết,” chênh lệch đến 30 %!

Tiểu bang South Carolina vốn là “căn cứ địa” của bà Haley, đã hai lần bầu bà làm thống đốc, vậy mà bà thất bại. Bà thua đậm tại “tiểu bang nhà” với tỉ số 40 % - 60 % mặc dù đã xuất hiện nhiều lần nhất, tiêu nhiều tiền quảng cáo nhất so với các trận đấu trước. Các ứng cử viên tổng thống đảng Cộng Hòa xưa nay vẫn đều thắng sơ bộ tại tiểu bang mình, dù đó là trận thắng duy nhất. Đó là các ông Ted Cruz và John Kasich, đối đầu với ông Trump năm 2016; John McCain năm 2000, Newt Gingrich năm 2012.

Các cử tri Cộng Hòa chiếm 68 % số người đi bỏ phiếu sơ bộ tại South Carolina, trong số đó 70 % ủng hộ ông Trump; gồm cả hai nghị sĩ và hầu hết các dân biểu Cộng Hòa, kể cả Dân biểu Nancy Mace mà bà Haley đã hỗ trợ để qua mặt một đối thủ được ông Trump ủng hộ. Bà Haley chiếm được 40 % số phiếu nhờ những cử tri độc lập hoặc có khuynh hướng đảng Dân Chủ muốn chống ông Trump.

Theo điều lệ của đảng Cộng Hòa, ai thắng sẽ được quyền chọn các đại biểu đi dự đại hội toàn quốc. Ông Trump sẽ được chọn 44 đại biểu South Carolina, bà Haley không được người nào.

Trận đấu sắp tới sẽ diễn ra tuần sau trong ngày “Siêu Thứ Ba” (Super Tuesday) khi 15 tiểu bang chọn một nửa số đại biểu sẽ tham dự đại hội đảng Cộng Hòa. Ông Trump có triển vọng sẽ chiếm được 90 %, như báo New York Times tiên đoán. Đến ngày 19 tháng Ba là trễ nhất ông Trump sẽ thu được đủ đa số đại biểu để được tấn phong làm ứng cử viên của đảng, sau các cuộc bỏ phiếu sơ bộ ở Michigan, Minnesota, Colorado, Utah, Virginia, đến Washington, D.C., North Carolina và Massachusetts.

Đứng trước tình thế khó thắng lợi như thế, Nikki Haley đã dùng món võ lợi hại nhất, thuyết phục các cử tri rằng nếu họ chọn ông Trump đối đầu với ông Biden thì đảng Cộng Hòa sẽ thua lần nữa, như đã thất bại năm 2020.

Bà Haley giải thích rằng ông Trump muốn làm tổng thống lần nữa chỉ vì “Đó là một cách tự vệ, để tránh các chi phí và thoát khỏi các bản án nếu phải ra tòa. Nhưng đó sẽ là một vụ tự sát cho cả nước!” Hiện ông Trump đang chờ ra tòa về bốn vụ kiện và truy tố với 91 điều cáo buộc và khoảng nửa tỉ đô la tiền phạt và bồi thường. Hầu hết các vụ này sẽ không được xử trước ngày dân Mỹ đi bỏ phiếu.

Bà Nikki Haley muốn chứng tỏ mình khác ông Trump. Tại Charleston, S.C., bà nói, “Đây không phải là chuyện tương lai chính trị của tôi. Nếu chúng ta chọn sai người thì đất nước sẽ tan rã!” Bà nêu mục đích chính: “Chúng ta cần đánh bại Joe Biden vào tháng 11 sắp tới. Tôi không tin Donald Trump có thể thắng Joe Biden!”

Đa số dân Mỹ hiện nay không thấy hào hứng khi, một lần nữa, phải chọn giữa Biden và Trump; 70 phần trăm muốn thấy các ứng cử viên tổng thống mới. Đảng Dân Chủ sẽ dính chặt với ông Biden, không có ai khác. Bà Haley tin rằng bất cứ ai thay thế ông Trump trong đảng Cộng Hòa cũng sẽ đánh bại ông Biden. Trong cuộc phỏng vấn của nhật báo Wall Street Journal đăng ngày 27 tháng 2, bà Haley nói rằng 70 % dân chúng Mỹ muốn bà ra tranh cử.

Đó là điều bà Haley tìm cách thuyết phục các cử tri Cộng Hòa. Bà nhắc nhở, nếu ông Trump tái xuất hiện, phía Dân Chủ sẽ được kích động đi bầu nhiều hơn, trong khi nhiều cử tri Cộng Hòa chán nản không muốn bỏ phiếu nữa; thế là đủ cho Biden thắng. Bà còn nhấn mạnh, kể từ khi ông Trump làm tổng thống đảng Cộng Hòa bắt đầu đi xuống: Năm 2018, mất quyền kiểm soát cả hai viện quốc hội. Năm 2020 mất luôn Tòa Bạch Ốc. Năm 2022 đáng lẽ phải thắng lớn thì chỉ chiếm được Hạ viện với đa số mỏng manh.

Bà Haley có một cơ hội chỉ trích ông Trump khi ông chế nhạo bà với câu hỏi: Ông chồng bà đi đâu rồi? Ý nói: ông chồng cũng tránh bà vợ lắm điều! Bà Haley lập tức cho chạy trên ti vi bản quảng cáo chê ông Trump đã tìm đủ cách tránh khỏi đi lính thời chiến tranh Việt Nam. Còn ông Michael Haley thì đang phục vụ trong quân đội ở tận châu Phi. Bà chỉ trích ông Trump đã nói những lời bất kính với quân đội, chế nhạo Nghị sĩ John McCain chỉ vì bị Việt Cộng bắt giam sau khi lái máy bay bị bắn rớt ở Hà Nội. Ông Trump còn muốn rút khỏi khối NATO và nói nước nào trong NATO không tăng ngân sách quốc phòng đủ 2 % GDP thì ông sẽ khuyến khích Nga làm bất cứ điều gì họ muốn, Mỹ không cứu.

Nhưng các lý lẽ trên cũng không giảm bớt được uy tín của đối thủ. Một cuộc nghiên cứu dư luận ở South Carolina cho biết 70 % các cử tri cựu quân nhân đã bỏ phiếu chọn ông Trump.

Sau cuộc bỏ phiếu ngày “Siêu Thứ Ba” có thể bà Haley sẽ phải bỏ cuộc. Bà đã nói trước sẽ không chịu đóng vai ứng cử viên phó tổng thống – mà chắc ông Trump cũng không mời. Trước đây bà Haley đã tuyên bố nếu không được chọn ra ứng cử tổng thống, bà sẽ ủng hộ bất cứ người nào được đảng Cộng Hòa chọn. Khi báo Wall Street Journal gặng hỏi bà còn giữ ý kiến đó không, bà đã lảng tránh không trả lời thẳng vào câu hỏi: “Tôi muốn nói với quý vị rằng tôi rất lo ngại về cá nhân ông Trump; tôi còn lo ngại về ông Joe Biden hơn nữa.”

Nhưng bà sẽ tiếp tục cuộc chạy đua với ông Trump trong mấy tuần sắp tới. Vì cần phải cho các cử tri quyết định, bà nói lý do: “Họ phải được thi hành quyền lựa chọn – không thể theo lối chế độ Xô Viết, chỉ có một ứng cử viên duy nhất!” Tiếp tục chạy đua cũng là một cách đầu tư cho tương lai. Bà Haley còn trẻ, có thể còn xuất hiện năm 2028! Nếu chưa được, sẽ còn năm 2032.

Sau thắng lợi ở South Carolina, cựu Tổng thống Donald Trump đã thay đổi hẳn cách vận động tranh cử sơ bộ. Tại New Hampshire, sau khi thắng phiếu ông Trump đã cao hứng chế nhạo bà Haley, chê bai đến cả bộ áo của bà đang mặc. Ông còn đe dọa, nói rằng những người nào còn góp tặng quỹ tranh cử của bà thì sẽ bị MAGA đóng cửa – MAGA là khẩu hiệu của phong trào ông Trump gây lên, viết tắt câu “Make America Great Again.”

Nhưng vừa rồi tại South Carolina, trong bài diễn văn chiến thắng ông Trump không hề nhắc đến tên Haley, không khen cũng không chê. Ông cũng không chỉ trích các cử tri bỏ phiếu hay các người đã góp quỹ giúp bà. Ông Trump biết mình chắc chắn sẽ là ứng cử viên tổng thống đảng Cộng Hòa, bây giờ phải dồn năng lực và tài nguyên vào trận đấu chót, tháng 11 năm nay. Vấn đề chính mà ông Trump phải quan tâm là: Làm cách nào chinh phục được những cử tri đã từng theo bà Nikki Haley sẽ quay sang ủng hộ mình? Con số 40 % không phải nhỏ!

NGÔ NHÂN DỤNG (Bài đăng trên VOA ngày 28.02.2024)