Nguyễn Khắc Mai - Người dùng toán học chỉ ra “lỗi hệ thống của Việt Nam” đã về trời

Giáo sư Hoàng Tụy

(BoxitVN 18/07/2019) Mấy chục năm làm Ban liên lạc Quốc học Huế, tôi đã có vinh dự nhiều lần làm việc với Giáo sư Hoàng Tụy. Khi thì đến thăm, chúc thọ Anh, khi đến mừng Anh được nhận những giải thưởng  cao quý. Nhiều lần, do yêu cầu của Ban Dân vận, tôi đã được làm việc và nghe Anh nói về “Chính sách Trí thức”.

Hoàng Tụy đúng là một nhà trí thức ít có ở Việt Nam. Ông là nhà toán học, công trình nổi tiếng trong nước và thế giới của ông là Lý thuyết “Tối ưu Toàn cục” (Global Optimisation). 

Nhân sinh nhật thứ 70 của ông, Viện Công nghệ Linkoping Thụy Điển đã vinh danh ông: “Người đã có công trình tiên phong trong lĩnh vực tối ưu toàn cục và quy hoạch toán học tổng quát”. Tháng 12-2007, hội nghị quốc tế “Quy hoạch không lỗi” ở Rouen - Pháp cũng ghi nhận những đóng góp tiên phong của GS. Hoàng Tụy. Ông cũng là người đầu tiên nhận Giải thưởng Constantin Caratheodory do Đại hội Quốc tế Tối ưu toàn cục trao tặng.

Trước tình tình sa sút nghiêm trọng của khoa học và giáo dục nước nhà, ông đau đáu, thiết tha đề xướng “Mệnh lệnh từ cuộc sống” để góp ý về cải cách khoa học và giáo dục.

Lo âu với vận mệnh của Đất nước, ông, từ toán học, dự báo rất sớm về “Lỗi hệ thống”. Nhiều lần ông nói với tôi, Mai này “Hệ thống mẹ lỗi, thì những hệ thống con làm sao mà tử tế được”.

Dự báo của ông vừa kịp thời vừa đúng đắn. Nhiều nhà nghiên cứu và cán bộ cao cấp đã vận dụng dự báo của ông. Đáng tiếc, một dự báo khoa học nghiêm túc như vậy không được những người điều hành đất nước tiếp thu một cách chân thành và trách nhiệm.

Những năm cuối đời ông thỉnh thoảng lại gọi tôi đến nhà, trò chuyện, góp ý và tỏ ý sẵn sàng tham gia một “Tòa án Lương Tâm Biển Đông”, nhằm tố cáo, lên án tội ác của Trung Hoa ở Biển Đông, để:

a/ Lên án tội ác sử dụng vũ lực quân sự chiếm đoạt biển đảo của Việt Nam và nhiều nước Đông Nam Á;

b/ Lên án tội ác của Trung Hoa đối với ngư dân Việt nam và những nước Đông Nam Á.

Tuy nhiên  khởi duyên chưa đạt, nên việc chưa thành.

Gọi ông là nhà Trí thức thứ thiệt vì ông là nhà toán học tài năng, rất uyên thâm về một lĩnh vực khoa học cụ thể, có nhiều đóng góp cho toán học nước nhà và thế giới. Nhưng hơn thế, ông thật sự là nhà trí thức hiếm hoi của nước nhà. Bởi vì, bên cạnh chuyên ngành toán học, ông quan tâm nhiều, có chính kiến của mình về nhiều lĩnh vực văn hóa xã hội khác. 

Ông quan tâm đến thời cuộc nước nhà, ông gọi là vận nước. Ông sẵn sàng góp ý kiến với các nhà đương cục đóng vai trò lãnh đạo chính trị, kinh tế văn hóa của nước nhà hiện nay. Từ nhân cách đa diện của ông, Ông đúng nghĩa là một nhà Trí thức của Đất nước.

Sự ra đi của Ông thật là một tổn thất lớn lao, không thể bù đắp. Tuy nhiên, từ tình cảm, tài năng,  ý chí và tâm huyết của ông đối với sự nghiệp khoa học và với non sông, với xã hội, cùng những công trình khoa học của ông, với một lớp học trò tài năng sẽ là môt khối năng lượng giá trị còn mãi góp vào nội lực văn hóa của nước nhà. Ông thật sự mới là người sống mãi với non sông Tổ quốc! Và với chúng ta.

Tôi không vĩnh biệt Anh, vì anh vẫn sống trong lòng chúng tôi.

NGUYỄN KHẮC MAI