Trương Nhân Tuấn - Trung Quốc có ý đồ gì ở bãi Tư Chính ?

Trung Quốc cho tàu địa chất hoạt động thăm dò địa chấn bãi trầm tích Tư Chính -Vũng Mây, thuộc hải phận kinh tế độc quyền (Zone Economique Exclusive - 200 hải lý tính từ đường cơ bản) của Việt Nam, liên tục đến nay đã sang tuần lễ thứ tư. 

Bãi này Trung Quốc đặt tên là Vạn An Bắc, bao gồm các lô 133, 134, 135, 136, 157, 158, 159 trên “bản đồ dầu khí” của Việt Nam. Đồng thời với việc thăm dò địa chấn, Trung Quốc cho tàu hải cảnh quấy rối sinh hoạt khai thác tại lô 6.1 thuộc bãi trầm tích Nam Côn Sơn, do tập đoàn dầu khí Rosneft của Nga hiện đang khai thác. Nguyên nhân vụ “quấy rối” được (tờ báo SCMP - Hoa Nam Buổi Sáng) cho biết là Việt Nam tiếp tục gia hạn giấy phép khai thác cho tập đoàn Rosneft ở lô 6.1. 

Nếu vấn đề “Vạn An Bắc” Trung Quốc đã gây sự từ năm 1992, thì vụ quấy rối lô 6.1 chỉ mới đây. Lô này hiện do công ty dầu khí lớn nhứt nước Nga là Rosneft khai thác (và phát triển) từ năm 2013 với ba mỏ Lan Tây, Lan đỏ và 5.3. Trước đó lô 6.1 do BP khai thác, từ 2003 đến 2010 (BP rút lui do sức ép kinh tế của Trung Quốc). 

Lô 6.1 nằm ngoài khu vực Vạn An Bắc, thuộc bãi trầm tích Nam Côn Sơn. Theo tin tức từ BBC (24 tháng 8 năm 2017) thì lô 6.1 cũng có mặt của Ấn Độ với tỉ lệ đầu tư là 45%. Lô 6.1 hoàn toàn nằm trong thềm lục địa tự nhiên (và pháp lý) của Việt Nam. 

Ngay cả khi đặt giả thuyết đảo Côn Sơn không đủ tiêu chuẩn “đảo” theo điều 121 UNCLOS và Hòn Hải (thuộc cụm đảo Phú Quý) không có tiêu chuẩn để lấy làm “điểm cơ bản”, thì lô 6.1 vẫn nằm trong vòng 200 hải lý, tính từ bờ biển Việt Nam (Trà Vinh hay Phan Thiết). Ghi lại các chi tiết này để thấy mọi yêu sách của Trung Quốc chống lại Việt Nam tại lô 6.1 là ngang ngược, phi lý. 

Trung Quốc có ý đồ gì qua các hành động này?

Thứ nhứt, Trung Quốc muốn thăm dò thái độ của lãnh đạo Việt Nam. Tổng bí thư kiêm chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng “nghỉ bệnh” từ đầu tháng Năm, tạo ra một “khoảng trống quyền lực” trong hệ thống quyền lực đảng và nhà nước Việt Nam. 

Trung Quốc cho tàu thăm dò địa chấn ở bãi trầm tích Tư Chính (và tàu hải cảnh cản trở việc khai thác ở lô 6.1) trong lúc bà Nguyễn Thị Kim Ngân, chủ tịch Quốc hội đang có chuyến thăm viếng chính thức Bắc Kinh. Bà Ngân được cho là có khả năng thay thế ông Trọng ở ghế Chủ tịch nước. Cho đến khi chuyến thăm viếng kết thúc, ngoài “tuyên bố chung” nội dung cho thấy bà Ngân ưu tư đến “đại cục” và “sự lãnh đạo lâu dài và bền vững của đảng”. Ta không thấy lời nào của bà Ngân về việc Trung Quốc xâm phạm chủ quyền và lợi ích quốc gia. 

Trong nước thì ông thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc giữ thái độ im lặng, có lẽ để “giữ đại cục”, mặc dầu ông là người được cho là ứng cử viên sáng giá chức tổng bí thư thay thế ông Trọng. Bộ Ngoại giao Việt Nam, tuy có chậm trễ một chút, nhưng cũng đã làm tất cả những gì có thể làm được, như phát ngôn nhân liên tục lên tiếng phản đối, gởi công hàm đồng thời yêu cầu các quốc gia quan tâm đến hành vi ngang ngược, gây hấn của Trung Quốc. 

Qua các phản ứng này Trung Quốc có thể “giản lược” để thấy đâu là “bạn”, đâu là “thù” trong đội ngũ những người tự cho là “vừa đồng chí vừa là anh em” với đảng Cộng sản Trung Quốc. 

Thứ hai, ý đồ của Tập Cận Bình khẳng định sự hữu dụng của việc xây dựng 7 đảo nhân tạo. Những chiếc tàu hải cảnh quấy rối Việt Nam đều có ghé qua các đảo Chữ Thập và Xubi để lấy nhiên liệu. 

Tờ SCMP (Hoa Nam Buổi Sáng) hôm đầu tháng có bài viết nội dung trích dẫn ý kiến của khoa học gia Trung Quốc, cho rằng Trung Quốc đã không nghiên cứu kỹ về địa chất và thời tiết khi xây dựng các đảo nhân tạo. Kiến trúc bằng bê-tông ở các đảo này bị hư hỏng sau ba năm (do tia tử ngoại) và khí tài bằng kim khí bị rỉ sét (vì nước biển) sau một năm. Riêng năm 2014 Trung Quốc đã phải chi phí 300 tỉ đô la, tương đương 3% GDP cho việc bảo trì gây ra từ việc rỉ sét (tàu bè, súng đạn, máy móc…). 

Nếu các con số này là “sự thật” thì chi phí bảo trì cho các đảo nhân tạo cực kỳ lớn. Các đảo thay vì là các “tiền đồn trên biển” của Trung Quốc nhằm mục đích khẳng định chủ quyền thì trở thành những “cục nợ” mà Tập Cận Bình là thủ phạm. 

Điều này khiến cho các hành vi quấy rối Việt Nam của Trung Quốc sẽ trở nên lâu dài và thường xuyên. Tập Cận Bình không chỉ muốn chứng minh cho phe chống đối thấy rằng các đảo nhân tạo hỗ trợ đắc lực cho tàu hải cảnh cản trở công tác khai thác ở lô 6.1, hay các tàu thăm dò địa chấn ở bãi trầm tích Tư Chính (như đã thấy). Mà về lâu về dài, các vị trí quân sự đóng ở các đảo này sẽ can thiệp nhanh chóng để bảo vệ (trong tương lai) các giàn khoan của Trung Quốc hoạt động trong khu vực. 

Thứ ba, hoạt động quấy rối lô 6.1 và thăm dò địa chấn bãi Tư Chính xảy ra sau khi quân lực Trung Quốc tập trận bằng đạn thật vào tháng Sáu ở vùng biển bắc Trường Sa. Tin từ các nguồn nước ngoài cho biết Trung Quốc đã phóng thành công loại hỏa tiễn “chống tiếp cận, chống hạm” đời mới, từ các đảo nhân tạo  mới xây dựng. Sau đó Trung Quốc đính chính rằng các hỏa tiễn được phóng từ đất liền. 

Tuần rồi lại có tin tức 24 chiến đấu cơ Su-35 của Trung Quốc đưa thêm về Trạm Giang, một căn cứ thuộc Quảng Đông phụ trách Biển Đông. Đội Su-35 này đã hoạt động thực tập “phối hợp chiến đấu” với các lực lượng trên bộ, dưới biển ở Biển Đông. Báo chí cũng đưa tin Nga chuẩn bị hoàn tất việc chuyển giao trung đoàn phòng không S 400 thứ hai cho Trung Quốc. 

Các việc này xảy ra đối xứng với tình hình căng thẳng địa chiến lược ở vịnh Ba Tư (nay được gọi với tên chung chung là vùng Vịnh). 

Tháng Năm năm 2018 Tổng thống (TT) Trump đơn phương rút khỏi Thỏa ước Vienne về giới hạn sản xuất chất phân nhân dùng cho quân sự, ký kết năm 2013 giữa Iran với năm đại cường Mỹ, Nga, Trung Quốc, Anh, Pháp và Đức (và EU). Theo đó Iran cam kết giới hạn “làm giàu” chất uranium dưới 3,5% nhằm phục vụ cho năng lượng nguyên tử dân sự (phẩm chất uranium phục vụ cho quân sự tinh luyện trên 90%). 

Sau một tuyên bố của thủ tướng Do Thái ông Netanyau vào đầu tháng Năm, Iran không tôn trọng thỏa ước. TT Trump đơn phương rút khỏi thỏa ước cuối tháng, mặc dầu nhân viên thuộc Ủy ban quốc tế kiểm soát năng lượng nguyên tử thuộc Liên Hiệp Quốc không tìm ra chứng cớ nào. TT Trump đơn phương “cấm vận” khắt khe Iran trên các vấn đề xuất khẩu dầu hỏa và việc sử dụng đồng tiền đô la. Hành vi này được xem là có mục đích “làm khó” Trung Quốc. 30% năng lượng của Trung Quốc đến từ khu vực vùng Vịnh. 

Trung Quốc qua các việc làm căng thẳng eo biển Đài Loan và khuấy động việc tranh chấp tài nguyên với Việt Nam dĩ nhiên có mục đính gia tăng áp lực địa chiến lược lên Mỹ để đối trọng với căng thẳng Mỹ-Iran. Trung Quốc muốn thăm dò phản ứng của Mỹ để biết quyết tâm chiến lược của Mỹ như thế nào (ở hai điểm nóng) để có thái độ thích ứng với cuộc thương chiến Mỹ-Trung Quốc. 

Sơ kết lại, với tình hình TT Trump chủ trương “cô lập chủ nghĩa”, không muốn can dự vào những tranh chấp về chiến lược, mà chỉ muốn “làm kinh tế”. Ta thấy có khả năng Trung Quốc cho kéo dài việc quấy rối, mục đích để chứng minh quyết định xây dựng 7 đảo nhân tạo của Tập Cận Bình là hữu dụng. Ta không loại trừ Trung Quốc sẽ sớm cho giàn khoan khai thác các vùng trầm tích này (bãi trầm tích Tư Chính và lô 6.1). 

Ta cũng không loại trừ khả năng Trung Quốc ra tuyên bố Vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) trên Biển Đông. Việc phóng thành công hỏa tiễn “chống hạm, chống tiếp cận” và các “trung đoàn phòng không S400” sẽ răn đe mọi lực lượng không quân, hải quân của Mỹ (và Anh, Pháp, Ấn, Úc, Nhật…) lai vãng trên Biển Đông. 

Ta cũng không loại trừ, nếu TT Trump, vì các yêu cầu của Do Thái và bị chỉ trích thụ động, có thể thay đổi ý định và tấn công Iran. Trung Quốc sẽ tấn công Đài Loan và các đảo của Việt Nam ở Trường Sa.

TRƯƠNG NHÂNTUẤN 27.07.2019