Huy Nguyễn - El-Nino và Vì sao Cà Mau năm nay hạn nặng?

 

Cà Mau là bán đảo tách biệt khỏi hệ thống sông Mêkông, nên 100% nước dựa vào nước trời. Nghĩa là có mưa mới có nước.

Xét về tổng lượng mưa thì Cà Mau không phải là vùng ít mưa, vì tổng lượng mưa lên tới 2.700 mm - 3.000 mm/năm. Tuy nhiên lượng mưa này chỉ tập trung trong các tháng 4 đến tháng 11 hàng năm. Các tháng còn lại từ tháng 12 đến tháng 3 năm sau hầu như không mưa hoặc lượng mưa rất ít.

Vào các năm có El-Nino xuất hiện như 2015-2016, 2019-2020, và 2023-2024, các tháng từ 12 đến tháng 4 năm sau hầu như không có mưa. Khi có El-Nino, hạn hán thường sẽ xảy ra vào cuối kỳ El-Nino. Chẳng hạn:

- Giai đoạn 2015-2016 thì đến đầu năm 2016 mới xảy ra hạn hán khốc liệt.

- Giai đoạn 2019-2020 thì đến đầu năm 2020 mới xảy ra hạn hán khốc liệt.

- Giai đoạn 2023-2024 thì đến đầu năm 2024 mới xảy ra hạn hán khốc liệt.

Năm nay, chỉ số El-Nino đỉnh điểm  là +2,0 độ C, thấp hơn năm 2015-2016 (+2,6 độ C) và cao hơn năm 2019-2020 (+0,8 độ C).

Từ các giá trị của El-Nino có thể suy ra hạn hán năm nay sẽ ở mức cao và cao hơn mức năm 2020, thấp hơn năm 2016.

Trong các năm 2022, 2023 là năm có La-Nina, Cà Mau vẫn được bổ sung một lượng mưa nhỏ vừa phải trong giai đoạn mùa xuân từ tháng 1 đến tháng 2, và những cơn mưa đầu mùa bắt đầu từ tháng 3. Tuy nhiên trong năm nay, hầu hết các tháng từ tháng 12 năm 2023 đến tháng 4 năm 2024 không có mưa (Chỉ có trạm Phú Hưng có mưa 1 ngày đo được 22mm). Như vậy việc xảy ra hạn hán và thiếu nước là tất yếu.

Cà Mau có thể dự phòng chống hạn được không ?

Câu trả lời là hoàn toàn được.

Với tổng lượng mưa trung bình từ 2.700-3 000 mm mỗi năm, hoàn toàn có thể tích trữ tại chỗ. Tôi từng nghiên cứu ở quần đảo Marshall ở Thái Bình Dương, nơi không hề có sông suối và mỗi năm chỉ mưa 6 tháng nhưng người dân và chính quyền vẫn có cách sống chung với hạn bằng giải pháp hồ chứa. Họ xây cả bể chứa nước mưa trong khuôn viên của sân bay.

Giải pháp hồ chứa và chuyển đổi mô hình canh tác dựa vào nguồn nước là giải pháp rẻ tiền và phù hợp nhất với Cà Mau trong giai đoạn này. Hồ chứa chứ không phải cống ngăn mặn! Hãy tích nước nội đồng thay vì chặn nước ngọt ở các cửa sông lớn, vừa cản trở giao thông thủy, vừa gây ô nhiễm và ảnh hưởng đến các loài thủy sinh vật di cư.

Hồ chứa cũng giúp quá trình cân bằng đào đắp cho Cà Mau nói riêng và Mekong Delta nói chung trong bối cảnh các không gian sống, không gian cho hạ tầng đang dần bị ngập do nước biển dâng và sụt lún đất. Đào hố trữ nước và lấy đất đào hồ san nền, làm đường thay vì lấy cát san nền như hiện nay. Hết cát rồi!

Chính phủ và chính quyền tỉnh Cà Mau cần sớm nghiên cứu và triển khai quy hoạch tích trữ nước cho Cà Mau, nếu không mỗi khi El-Nino xuất hiện lại phải huy động nguồn lực ứng phó. Cần có tầm nhìn trăm năm trong bối cảnh biến đổi khí hậu gia tăng và các chu kỳ El-Nino có tần suất lặp lại dày hơn.

Với các tỉnh khác của Đồng Bằng Sông Cửu Long thì có khác Cà Mau, vì các tỉnh khác nhận nguồn nước từ thượng nguồn sông Mêkông đổ về. Dù có nước Mêkông, nhưng những năm El-Nino nước cũng không về, do toàn vùng Đông Dương đều thiếu mưa và các thủy điện chặn hết nước trong lúc nước mặn từ biển dâng cao.

Rất cần một tầm nhìn về quản trị nguồn nước 100 năm tới cho Đồng Bằng Sông Cửu Long, trong bối cảnh hạn hán ngày càng khốc liệt. Rất cần hồ chứa! Rất cần một đường ống vận chuyển nước liên tỉnh kết nối với các hồ chứa, để mỗi năm hạn hán về không phải chở từng sà lan nước, từng xe bồn đi cấp nước cho dân.  

HUY NGUYỄN 10.04.2024