Lưu Trọng Văn - Nhân ngày 30 tháng Tư

1. Tiến sĩ Nguyễn Tiến, chồng của ca sĩ Ái Vân kể:

Ba tôi là kiến trúc sư, thành viên ban thiết kế Dinh Độc Lập, trong nhóm của kiến trúc sư Ngô Viết Thụ.

Một lần, khi ba tôi trình bày với tổng thống Ngô Đình Diệm về phân bổ, thiết kế các phòng, trong đó có phòng cho việc "thờ tự". Tổng thống cho ý kiến ngay:

- Các ông nên thiết kế cách chung, dễ thay đổi. Để sau này, tổng thống khác, tôn giáo khác có thể bài trí lại theo tôn giáo của họ.

Lần khác, lúc đó ba tôi là nhà quy hoạch cho vùng "Vị Thanh Hỏa Lựu". Khi hướng dẫn tổng thống đi xem quy hoạch thành phố "Chương Thiện", chỉ tổng thống xem chỗ này là dinh tỉnh trưởng, chỗ kia bưu điện, chỗ nọ dành cho ..., chỗ kia là nhà thờ...

Tổng thống ngắt lời, hỏi ngay: "Chỗ nào xây chùa? Các ông phải nhớ dành đất cho chùa".

2. Gã có cuộc chuyện cùng luật sư Hồ Minh Kính và nhóm bạn của ông từng là công chức của Việt Nam Cộng Hòa tại Quy Nhơn. Chuyện thế nào lại dẫn đến ngày 30.4, ngày mà các công chức Việt Nam Cộng Hòa phải trình diện, cải tạo.

Gã hỏi nhõn câu: Các ông là người của chế độ Việt Nam Cộng Hòa, cái gì các ông tiếc nhất và cảm thấy bị mất lớn nhất sau ngày 30.4 ấy?

Không thể ngờ rằng tất cả chỉ một câu trả lời: Giáo dục với triết lý Nhân bản - Dân tộc - Khai phóng mà ngay từ năm 1956 tại Sài Gòn theo triệu tập của ông Ngô Đình Diệm, các nhà giáo dục đã đúc kết.

3. Lang thang 12 bang nước Mỹ từ bờ Tây qua bờ Đông, gặp rất nhiều cựu sĩ quan Việt Nam Cộng Hòa, câu hỏi gã đưa ra: Cái các ông mất đã quá rõ, nhưng còn cái được, có không?

Gã cũng quá bất ngờ khi không ít cựu sĩ quan đã đáp: Trước dân miền Nam chỉ có nửa Đất nước giờ có cả miền Bắc thành ra cũng có cả đất nước.

Đất nước, Dân tộc... phải chăng chính nhờ nền giáo dục Nhân bản - Dân tộc - Khai phóng này mà các sĩ quan Việt Nam Cộng Hòa - những người chịu nhiều đau khổ mất mát nhất sau ngày 30.4 lại vẫn nhận ra cái được: Đất nước thống nhất.

Và câu hỏi của gã dành cho một đại tá Việt Nam Cộng Hòa đang sống ở Houston, từng đi tù 10 năm và trong lúc bị tù thì vợ và con đi vượt biên bị chết: Làm thế nào để thống nhất lòng người?

Ông đã đáp: Chính quyền cứ thật sự tử tế vì Dân thì Lòng Dân tự khắc thống nhất.

LƯU TRỌNG VĂN 30.04.2024