Trao đổi tù nhân : Zelensky chiến thắng hay sập bẫy của Putin ?

Tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky chào đón đạo diễn Oleg Sentsov vừa được trao trả, tại sân bay Borispil, ngoại ô Kiev ngày 07/09/2019.

Đăng ngày 10-09-2019 Sửa đổi ngày 10-09-2019 08:23

Tân tổng thống Ukraina, Volodymyr Zelensky đã gây tiếng vang lớn với cuộc trao đổi tù nhân với Matxcơva vào cuối tuần qua. Tuy nhiên AFP dẫn lời các chuyên gia và báo chí cảnh báo, động thái này lại có thể buộc Kiev phải có những nhượng bộ nguy hiểm trong tương lai.

Lên nắm quyền từ tháng Năm, ông Zelensky, nguyên là diễn viên hài và chưa hề làm chính trị, đã thực hiện một trong những lời hứa lúc tranh cử, khi đạt được sự đồng ý của tổng thống Nga Vladimir Putin trong việc trả tự do cho 35 tù nhân Ukraina hôm thứ Bảy 7/9. Trong đó nổi tiếng nhất là nhà điện ảnh Oleg Sentsov, và 24 thủy thủ bị Nga bắt trong cuộc đối đầu trên biển vào cuối năm 2018.

Nhà phân tích chính trị Ukraina, Volodymyr Fessenko nhấn mạnh : « Về mặt chính trị, đó là một thành công lớn của ông Zelensky », vì tất cả mọi trao đổi với Matxcơva đều đã bị ách tắc từ ba năm qua. Các tù nhân Ukraina được tổng thống chào đón tại Kiev, và được cả nước coi như những người hùng.

Nhưng đổi lại, ông Zelensky phải chấp nhận giao cho Matxcơva một cựu chỉ huy quân sự của phe ly khai thân Nga. Đây là nhân chứng quan trọng trong thảm họa chuyến bay MH17 của Malaysia Airlines, bị bắn rơi khi đang bay trên không phận miền đông Ukraina. Các nhà điều tra quốc tế khẳng định chiếc máy bay Boeing trên đây bị trúng một hỏa tiễn của Nga.

Quyết định thả nhân chứng chủ chốt của thảm kịch MH17 đã gây giận dữ cho Hà Lan, quốc gia có 196 công dân đã thiệt mạng trong vụ này. La Haye đã yêu cầu Kiev không chuyển tù nhân này cho Nga nhưng không thành công. Matxcơva luôn kịch liệt bác bỏ trách nhiệm trong vụ bắn rơi máy bay thảm khốc này.

Giá phải trả quá đắt

Tuần báo Anh uy tín The Economist nhận định : « Thả một nghi can trong vụ MH17 là một cái giá quá cao cho một bước khiêm tốn tiến đến hòa bình ».

Đối với tờ Bild, nhật báo Đức có số phát hành lớn, thậm chí đây còn là « thắng lợi nhân đôi » của ông Putin : ông ta thu hồi được nghi can duy nhất đang ngồi tù, còn châu Âu đánh mất một ít lòng tin vào Ukraina, vì đã làm ngơ trước lời kêu gọi của Hà Lan. 

Trong khi đó sự ủng hộ của phương Tây là hết sức quan trọng đối với Ukraina. Kiev đang trong cuộc khủng hoảng chưa từng thấy với người láng giềng hùng mạnh, từ khi Nga sáp nhập bán đảo Crimée của Ukraina năm 2014, và tiếp đến là cuộc chiến với phe ly khai do Nga yểm trợ, đã làm cho gần 13.000 người chết.

Ukraina và phương Tây tố cáo Nga xúi giục gây chiến, cung cấp các tay súng và vũ khí cho quân nổi dậy. Trong số đó có loại hỏa tiễn BUK đã bắn rơi chiếc máy bay MH17 làm 298 người vô tội thiệt mạng, nhưng Matxcơva luôn chối cãi đã gây ra tội ác.

Các chuyên gia cho rằng, phương Tây sau khi trừng phạt Nga và bản thân cũng chịu thiệt hại kinh tế, đã ngán ngẩm trước cuộc xung đột kéo dài năm năm qua. Các nước phương Tây có thể nhân cơ hội này gây áp lực đối với ông Zelensky để nhượng bộ tiếp, chẳng hạn như việc thành lập chế độ liên bang gây tranh cãi.

Áp lực phương Tây

Một nguồn tin Ukraina thông thạo nói với AFP : « Rõ ràng là phương Tây sẽ cố gắng buộc chúng tôi giải quyết vấn đề với Nga. Họ đã quá chán ngán ». Theo nguồn tin trên, chính quyền Ukraina cần can đảm để đạt được kết quả tối đa trong tình hình này, dựa vào mong muốn của Matxcơva được dỡ bỏ trừng phạt. Tuy nhiên cũng có cơ hội cho những tiến bộ ở miền đông.

Ngoại trưởng và bộ trưởng Quân lực Pháp, quốc gia đang hy vọng cải thiện quan hệ với Nga, hôm thứ Hai 9/9 đến Matxcơva để gặp gỡ các đồng nhiệm Nga. 

Đối với nhà phân tích Volodymyr Fessenko, « phương Tây biết rằng có những lằn ranh đỏ mà Ukraina sẽ không vượt qua ». Nhưng khi vội vã đi đến một thỏa thuận, tổng thống Ukraina, vốn mong chấm dứt xung đột và có tham vọng thu hồi các lãnh thổ ly khai dưới trướng Kiev, có nguy cơ « rơi vào một cái bẫy mà Putin đang giăng ra ».

Trong bối cảnh đó, một cuộc họp thượng đỉnh mới theo « công thức Normandie » - tập hợp các nguyên thủ Ukraina, Nga, Đức, Pháp - được loan báo vào tháng Chín, cũng gây ra lo ngại tại Ukraina. Đây là hội nghị thượng đỉnh bốn bên đầu tiên kể từ ba năm qua. 

Trang web thông tin Ukrainska Pravda phê phán, khi chấp nhận trao đổi tù nhân, ông Zelensky chứng tỏ « sẵn sàng cho những nhượng bộ dù gây tranh cãi, miễn đạt được mục đích ». Thế nhưng « chưa ai thấy được kế hoạch hòa bình của ông, và không ai biết được ông sẽ sẵn lòng nhượng bộ những gì trong cuộc họp thượng đỉnh sắp tới ».

UkrainaNgaTù nhânTrả tự doPhương TâyQuốc tếChính trịNgoại giaoVolodymyr Zelensky

http://vi.rfi.fr/quoc-te/20190909-trao-doi-tu-nhan-zelensky-chien-thang-hay-sap-bay-cua-putin