Nguyễn Ngọc Chu - Giảm biên chế xã hay tăng biên chế xã ?

1.Vấn đề sáp nhập xã, huyện, tỉnh đã được đề cập nhiều lần từ nhiều phương diện. Trong đợt sáp nhập xã lần này, mục tiêu quan trọng trụ cột là giảm biên chế.

Theo Nghị định 33/2023/NĐ-CP thì số lượng cán bộ công chức cấp xã mới nhất [1] :

- Đối với phường: Loại I là 23 người; loại II là 21 người; loại III là 19 người;

- Đối với xã, thị trấn: Loại I là 22 người; loại II là 20 người; loại III là 18 người.

Như vậy biên chế trung bình của một xã hiện nay là khoảng 20 người.

Khi sáp nhập hai xã thành một, kỳ vọng giảm biên chế của một xã, tức là giảm đi 20 người. Trong thực tiễn, chưa có phương cách rõ ràng để giảm biên chế, mà thực chất vẫn chỉ là “đánh bùn sang ao”.

2. Ở Hà Nội, trong thời gian qua đã khánh thành một loạt trụ sở công an các xã [2,3,4]. Trụ sở được xây dựng “theo phương án biên chế đến năm 2025 là 20 cán bộ, chiến sĩ, với 3 tầng, 17 phòng làm việc và phòng chuyên môn. Tổng diện tích xây dựng sàn là 640m2/1.200m2” [2, 3].

Việc xây dựng triển khai theo tinh thần Nghị quyết 12-NQ/ĐUCA ngày 25/7/2022, chỉ tiêu đến hết năm 2025 là 100 % Công an xã trên toàn quốc được xây dựng trụ sở làm việc [4].

3. Như vậy, nhập hai xã thành một, chưa biết có giảm được biên chế 20 người hay không. Nhưng kế hoạch phát triển lực lượng công an xã đến năm 2025 có biên chế 20 người!

4. Về nhân sự. Chưa tìm thấy số liệu lực lượng chính quy của Bộ Công an, nhưng lực lượng bán chuyên trách của Bộ Công an là 2 triệu người [5, 6]. Xin lưu ý rằng lực lượng quân đội tại ngũ của Việt Nam hiện nay khoảng 482.000 người [7].

Tuy không công bố số liệu chính thức, chỉ tính riêng lực lượng công an chính quy tại địa phương cũng lên đến khoảng 200 ngàn người. Vì như tướng Sùng Thìn Cò cho biết thì “hiện một tỉnh có ít nhất 3 nghìn, tỉnh “to” thì 4 nghìn công an chính quy”: “Xin lỗi đồng chí Bộ trưởng bây giờ lực lượng công an của chúng ta quá đông” [6]. Còn khi lực lượng công an chính quy thay toàn bộ lực lượng công an bán chuyên trách, mỗi xã 20 người như kế hoạch năm 2025, với 9.121 xã trên toàn quốc [8], tổng số sẽ tăng thêm hơn 182.000 người. Hiện đã bố trí 48.000 công an chính quy về phường xã [9].

Để có thêm thông tin, xin xem bảng kê khai lực lượng cảnh sát các nước [10]. Trong đó, đứng đầu với 2 triệu cảnh sát là Trung Quốc (1 tỉ 409 triệu dân) và Ấn Độ (1 tỉ 428 triệu dân). Số lượng cảnh sát của một số nước như sau [10]:

- Nga (147 triệu dân, 800.000 cảnh sát);

-  Hoa Kỳ (331 triệu dân, 700.000 cảnh sát);

- Indonesia (279 triệu dân, 580.000 cảnh sát);

- Nhật (124 triệu dân, 296.700 cảnh sát);

- Đức (84,6 triệu dân, 289.900 cảnh sát);

- Pháp (68,3 triệu dân, 282.612 cảnh sát);

- Thái Lan (70 triệu dân, 230.000 cảnh sát);

- Philippines (114 triệu dân, 220.000 cảnh sát);

- Singapore (5,9 triệu dân,11.981 cảnh sát).

Về ngân sách. Ngân sách năm 2024 dành cho Bộ Công an tăng thêm 14 ngàn tỉ đồng so với 99 ngàn tỉ đồng của năm 2023, và đạt con số kỷ lục 113 ngàn tỉ đồng trong lịch sử [11,12]. Trong khi Bộ Y tế bị cắt giảm từ 7.400 tỉ đồng năm 2023 xuống còn khoảng 7.000 tỉ đồng năm 2024. Chỉ riêng khoản tăng 14 ngàn tỉ đồng sau một năm của Bộ Công an đã bằng khoảng hai lần ngân sách dành cho Bộ Y tế hay Bộ Giáo dục & Đào tạo. Ngân sách dành cho Bộ Giáo dục & Đào tạo năm 2024 là  7 ngàn 711 tỉ đồng [11,12].

5. Hồi nhỏ được nghe gia thoại “đãng trí” của Niu Tơn (Isaac Newton). Rằng ông đã đục 2 lỗ to nhỏ trên cánh cửa dành cho 2 con mèo đi qua, mà quên mất chỉ cần 1 lỗ, vì con mèo nhỏ có thể chui qua lỗ hổng dành cho con mèo lớn (không biết có đúng sự thật không?). Lại nhớ đến ngày bé đắp bờ mương bằng bùn non để tát nước bắt cá. Đắp bên này thì vỡ bên kia. Bài toán giảm biên chế hiện nay còn ở trong tình trạng buồn hơn. Chưa giảm được 1 mà đã tăng 2. Tăng biên chế là “thủng” ngân sách. Chưa vá được “lỗ thủng” này đã xuất hiện “lỗ thủng” khác.

Sáp nhập hành chính không phải là lối thoát cho bài toán giảm biên chế hiện thời. Với sự tăng nhanh của lực lượng công an chính quy tại địa phương như kế hoạch, thì biên chế các xã không những không giảm mà lại sẽ còn tăng.

Cần có cách tiếp cận khác đối với bài toán giảm biên chế. Trong đó, trước hết là dựa vào tiến bộ công nghệ. Thứ hai, để có lời giải triệt để, phải cải cách lại cấu trúc quản trị nhà nước.

Bằng áp dụng tiến bộ công nghệ, số lượng cán bộ trong biên chế của xã, có thể giảm từ 20 biên chế xuống còn 5 biên chế. Vấn đề đặc biệt quan trọng là bố trí công ăn việc làm cho 15 người còn lại. Cam kết tạo ra nhiều việc làm luôn là đòi hỏi hàng đầu trong các cuộc tranh cử vị trí lãnh đạo.

NGUYỄN NGỌC CHU 09.04.2024