Nguyễn Gia Việt - Mùa gánh nước ở Miền Nam

 

Tới mùa khô hạn thì Nam Kỳ lục tỉnh chộn rộn lên vụ thiếu nước. Khi mà nước sông đã chè chè lợ lợ, kinh rạch trơ đáy, đất đai nứt nẻ.

Miền Nam không phải là toàn vẹn, đất phèn phần nhiều, những xứ gần biển thì quanh năm nước chè mặn pha ngọt, qua mùa nắng thiếu nước ngọt dữ dằn.

Ngày xưa nhà Miền Nam nào cũng có một hàng lu mái đầm, mái dú, da bò, vài cái khạp để đựng nước mưa. Nhà giàu xưa có những hàng lu rất bự ở sau hè.

“Ngó ra đằng sau thấy hai lu nước

Ngó về đằng trước thấy bộ kỷ trà

Anh đi lâu mới về nhà

Liệu em có cho ở, hay là ngại xa?”

Tuổi thơ chúng ta đi qua thời mưa nắng, ngày mưa súc lu, vét rồn rột đặng hứng nước mưa. Rồi những ngày nóng bức, cái tiết trời Nam Kỳ nghiệt ngã nhưng vẫn có nước mưa ngọt ngào trong lu mà uống, có đứa còn gội đầu bằng bồ kết mát lạnh nữa.

Cái hàng lu đó nó im re, nằm lặng lẽ bên hiên nhà, bên chái bếp, rồi rực rỡ lên khi người ta nhớ nó, đó là mùa nắng. Nước mưa trong lu để lâu trong vắt, mát rượi, ngọt thanh hơn nước cam lồ, thành ra đôi khi không cần phải nấu chín, múc uống ừng ực ngon lành.

Tại Miền Nam những năm nước fontaine chưa nhiều, chưa có giếng ngầm thì nhà nào cũng có lu đặng chứa nước. Nhà nào có vài chục cái lu loại lớn để chứa nước mưa xài là nhà giàu. Có những nhà giàu xây hồ bự mấy chục ngàn đôi, nước nôi bao la nên mùa khô dân nghèo quảy thùng lại nhà giàu đổi nước về xài.

Tới mùa khô hạn, lu hủ ở nhà nghèo sạch trơn thì phải lấy cây đòn gánh quảy cặp thùng đi gánh nước về xài. Cái cảnh cả làng cả xóm quảy thùng gánh nước này rất vui, nhứt ở miệt Gò Công kéo quá Ba Tri Bình Đại, tức ở những miệt ven biển.

Thập niên 90 cái xứ tui còn gánh nước mỗi khi nắng hạn mùa khô. Nhà có người thì tự gánh, không thì mướn người gánh. Năm lớp 9 tui vẫn chở nước bằng xe đạp về nhà xài. Nếu đổi nước mưa mà gần nhà chừng 100 mét thì tui gánh. Sức tui gánh được 10 đôi nước. Bây giờ mà kêu quảy gánh chắc không kham nổi.

Hồi xưa có ghe đổi nước nữa. Ghe chài chạy lên miệt sông Đồng Nai ra giữa dòng bơm nước ngọt về vùng ven biển đổi. Nước ghe ngọt nhưng có mùi hăng hắc, cái mùi của dầu chai trét ghe, những ai từng uống nước ghe sẽ hiểu cái mùi này.

Những năm gần đây thời tiết hạn kéo dài, nước sông Cửu Long bị quân ăn cướp, rồi người dân ỷ lợi nước ngầm rồi đất đai chật chội chia cho con cháu gần hết nên nhà nào cũng đập lu, đập hồ hết ráo. Thành ra chứa nước mưa đâu còn bao nhiêu, nắng nóng, hạn dài là không còn nước.

Không lu, không khạp, không hồ nước mưa. Người dân cũng quăng luôn cặp thùng gánh nước từ lâu. Bây giờ ôm từng can ni lông đi đổi nước. Nhìn thảm não.

NGUYỄN GIA VIỆT 10.04.2024