Đặng Nhật Minh - Từ « Olympia » đến ngọn đuốc tri thức

Sau gần 5 năm ở Swinburne, mình biết rõ sự thật đắng hơn thuốc về gameshow Đường lên đỉnh Olympia. Đây không phải lò luyện nhân tài, quán quân cũng chưa phải hiền tài và giải thưởng cũng chẳng bõ so với rất nhiều suất học bổng sẵn có khác mà chẳng cần thi vẫn có thể săn được.

Chúc các thí sinh Olympia ngày mai thật tự tin, không chỉ trong từng khoảnh khắc của cuộc thi, mà còn sau khi cuộc thi kết thúc, đặc biệt là với quán quân bởi vì:

1. Các em sẽ phải đối mặt với một lượng không nhỏ khán giả thiển cận đổ lỗi "chảy máu chất xám" cho nước Úc tuyển nhân tài, mà không hề nghe thật kỹ câu trả lời gần nhất của tổng bí thư Tô Lâm về việc có thể ở lại nước ngoài để cống hiến cho toàn cầu.

2. Các em sẽ phải đối mặt với lượng không ít các nhà báo diều hâu sẵn sàng mổ xẻ một câu nói hớ để giật tin câu view.

3. Các em cũng sẽ gặp phải không ít cán bộ giáo dục từ trường cho tới địa phương, nhận vơ công sức của cá nhân em thành thành tích đào tạo riêng của họ và của cả tập thể. Gặp không ít người đồng hương nữa, mượn giải của em để bắt quàng làm họ với niềm tự hào vùng miền hão huyền.

4. Số tiền mà Swinburne trao tặng, tính ra chia cho 3 năm cử nhân, hay cộng thêm 1 năm Honours đi nữa, vẫn thấp hơn nhiều so với trợ cấp thất nghiệp của người Úc bình thường. Các em sẽ vẫn phải đối mặt với phí visa, bảo hiểm và nhiều khoản chi khác để sang được. Giá thuê nhà ở Melbourne sẽ nghiền nát suất học bổng nhỏ của các em tới mức ăn được hai bát phở một tuần ngoài quán cũng là một điều xa xỉ.

Ở ký túc xá trường cũng là xa vời nếu không đi làm thêm bên ngoài. Các em cũng sẽ sớm nhận ra rằng đỗ được đơn xin thuê nhà hợp lý từ chủ nhà, còn khó hơn cả đỗ học bổng tiến sĩ tại trường từ các giáo sư. Tự lập ở dưới hầm, phòng ít ánh sáng hoặc ở nhà share nhiều người ở xa trường, tập rửa bát thuê hay tutor dạy học ở trường cũng là một trải nghiệm khác với phụ giúp ba mẹ ở nhà.

5. Swinburne cũng không phải trường lớn, còn không phải thuộc G8 của Úc. Một số ngành rất mạnh, một số nhóm nghiên cứu top đầu thế giới nhưng có rất không ít khoa chỉ ở mức cơ bản. Ví dụ như cơ sở vật chất phòng thí nghiệm Hóa của Swinburne nếu so ra, còn kém hơn cả phòng hóa mới được đầu tư của USTH hay nhà D8 Bách Khoa Hà Nội nhiều, dù cho thiết bị đo đạc có đầy đủ hơn.

6. Sẽ chẳng mấy ai ở Swinburne, ngoài chủ yếu người Việt, biết tới sự tồn tại của Đường lên đỉnh Olympia để mà hò reo kèn trống như ở đầu cầu truyền hình tại nhà. Hiệu trưởng Swinburne thường không để ý tới sự tồn tại sân chơi nhỏ này, hầu hết các giáo sư cũng thế, các em vẫn sẽ phải tự lực đi xin thực tập như những bạn sinh viên có lý lịch trắng trơn khác.

Đừng ngại nha, đừng đặt kỳ vọng cao mà tự gây áp lực không đáng có, rồi tự làm khổ mình. Kỹ năng làm thực nghiệm luôn quan trọng hơn là hỏi nhanh đáp nhanh. Quán quân Olympia thi trượt môn, phải học lại là chuyện bình thường. Cứ yên tâm nha, các em sẽ không phải là người đầu tiên thi rớt. Trượt học bổng cao học cũng là bình thường, phải về nước cũng không sao cả, mà đỗ được thì cứ học lên tiếp tiến sĩ như bao bạn hiếu học không cần giải Olympia khác.

7. Các em cũng có thể sẽ nhận ra rằng bộ phận marketing của VTV đã làm tốt thế nào khi đẩy rating của chương trình lên thật cao hơn hai thập kỷ qua, nhằm nuôi ảo mộng đổi đời qua việc học thuộc kiến thức sách giáo khoa. Vô tình họ đã tạo nên một gánh nặng lớn trên những đôi vai còn đang tuổi học sinh.

Các em không phải là nhân tài nhờ đạt giải Olympia, cũng chưa từng phải có trách nhiệm với sự thổi phồng của truyền thông, mà chỉ đơn giản là người tin vào tài năng của bản thân mình, như hàng triệu bạn trẻ khác không hề thông qua chương trình này mà vẫn đạt học bổng du học đáng nể. Mình chẳng hơn gì họ cả, vạch xuất phát này vốn chẳng có lợi thế gì hơn ngoài thêm một cơ hội miễn phí để rèn luyện bản lĩnh cho mình.

Sự tự tin đó đã là của mình ngay từ phút ban đầu, và chiếc vòng nguyệt quế vốn dùng để ghi nhận nỗ lực tự khẳng định ấy. Đường lên đỉnh Olympia bản chất là một trò chơi truyền hình chứ không phải một lò bát quái tôi luyện hiền tài. Chẳng có nhân tài nào ở đây cả, ngoài chính các em sẽ phải tự bước tiếp trên đôi chân của mình. Có nguyệt quế hay không, không liên quan tới thành công sau này của các em. Có Olympia hay không, không cản trở giấc mơ theo đuổi đam mê để thành công theo đuổi mình.

Cố gắng hết mình là được rồi, giải chi không quan trọng. Nếu có, thì cố gắng một chút làm trọn sứ mệnh của sứ giả truyền tải tinh thần hiếu học tới mọi nhà bằng cách thắp sáng ngọn đuốc tri thức thật rực rỡ ngày mai.

"Người ta nói rằng ngọn lửa mạnh nhất thường bùng lên rực rỡ nhất trong nghịch cảnh tăm tối nhất", như cái cách mà Sophie đã từng nhắc Calcier vậy. Mình ngồi viết những dòng này từ chính quê hương của Sophie trong Howl's Moving Castle. Hy vọng rằng các em khi đã trải qua bài test ngày mai sẽ vẫn rực cháy để đối mặt với bài test cuộc đời. Một khi bước qua rồi, nhớ ngưng lại và nhắc bài cho người chơi năm sau. Một cách tự do sảng khoái và không ngần ngại bất kỳ thế lực nào.

ĐẶNG NHẬT MINH 13.10.2024 (Tựa bài do Thụy My đặt)