Nguyễn Vũ Mộc Thiêng - Bài học từ vụ xe Thành Bưởi

 

Sau vụ tai nạn giao thông  làm 5 người chết, 4 người bị thương xảy ra lúc 02 giờ 30 ngày 30/09 trên quốc lộ 20 thuộc xã Phú Vinh, Định Quán, Đồng Nai; nhà xe Thành Bưởi dậy sóng dư luận với nhiều suy đoán.   

Công an Định Quán xác định lỗi thuộc lái xe Thành Bưởi Hoàng Văn Tính chạy quá tốc độ, cố vượt xe tải cùng chiều bất thành, lao thẳng vào xe khách 16 chỗ ngược chiều, dẫn đến thương vong thảm khốc. Nghiêm trọng hơn, lái xe Hoàng Văn Tính đang bị giữ bằng lái 3 tháng do lỗi vi phạm tốc độ.

Vừa nhận thông tin, Thủ tướng Chính phủ đã ký Công điện 902/CĐ-TTg ngày 30/09 về khắc phục hậu quả tai nạn; gửi lời thăm hỏi, chia buồn tới thân nhân, gia đình các nạn nhân tử vong, động viên, thăm hỏi các nạn nhân bị thương. Phân công Phó Chủ tịch Chuyên trách Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia Khuất Việt Hùng trực tiếp tới hiện trường, phối hợp UBND Đồng Nai và các cơ quan liên đới chỉ đạo khắc phục hậu quả.

Điệp khúc “Tổng kiểm tra, rà soát….” lại tiếp tục. Sao cứ chờ có tai nạn, có người chết mới kiểm tra rà soát? Nếu việc này được làm thường xuyên và công tâm, chắc chắn dã cứu được rất nhiều người khỏi tử thần, nhiều doanh nhân và doanh nghiệp khỏi vòng lao lý.

Bộ trưởng Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thắng bức xúc: "Nhà xe Thành Bưởi trong vụ tai nạn có nhiều xe vi phạm bị tước phù hiệu. Chỉ trong 9 tháng bị tước phù hiệu 246 lần. Yêu cầu các đơn vị liên quan cần đề xuất chế tài mạnh mẽ hơn, quyết liệt hơn, từ chuyện thu hồi giấy phép đến cấm kinh doanh. Phải rà soát quy định, các bất cập phải đề nghị sửa đổi ngay. Phải có chế tài mạnh mẽ và xử lý vi phạm pháp luật nghiêm với các nhà xe vi phạm nhiều lần...”

Tư lệnh ngành không thể ra lệnh, chỉ thị mà chỉ “yêu cầu, đề nghị” và bức xúc thì…đành chịu. Chẳng lẽ chuyện gì cũng đẩy lên Thủ tướng? Theo trang web thanhbuoi.com.vn, Thành Bưởi có gần 300 đầu xe bao gồm chở khách hai chiều Sài Gòn - Đà Lạt và Sài Gòn - Cần Thơ, trung chuyển, vận chuyển hàng hóa bị tước phù hiệu 246 lần trong 9 tháng, rất đáng báo động.

Tuy nhiên, nhiều nơi còn vi pham hơn Thành Bưởi. Theo trích xuất dữ liệu Giám sát Hành trình của Tổng cục Đường bộ Việt Nam từ ngày 01 – 31/1/2023, riêng tuyến Quảng Ngãi - Sài Gòn có 12 xe Việt Thắng vi phạm tốc độ 6.131 lần; 12 Xe khách Miền Trung 1.539 lần; 8 xe Bến xe Quảng Ngãi  hơn 2.360 lần; 23 xe HTX Dịch vụ vận tải miền Trung hơn 3.800 lần; 2 xe Ngọc Thanh 394 lần…

Đọc xong là phát hoảng, hết dám đi xe đò. Theo Ủy ban An toàn Giao thông - Cục Cảnh sát Giao thông, năm 2022, cả nước xảy ra 11.450 vụ tai nạn giao thông, làm chết 6.384 người, bị thương 7.804 người. Năm 2021 là 11.495 vụ tai nạn giao thông, làm chết 5.799 người, bị thương 8.018 người.

Tỉ lệ này thuộc top đầu châu Á. Chạy quá tốc đô là “chuyện thường ngày ở huyện” và “xưa rồi Diễm”. Đáng ngại hơn là tình trạng đăng kiểm xe gian dối, giấy phép lái xe giả (có khi bằng thật nhưng học giả), lái xe dùng chất kích thich, thậm chí ma túy, lái xe đương dài chạy đua với đối thủ và với tử thần…chưa được ngăn chặn triệt để.

Rất nhiều việc phải chấn chỉnh và cần làm ngay, làm thật nghiêm. Phải đoạn tuyệt kiểu kinh doanh nhờ quan hệ, bảo kê, chống lưng, xử phạt rồi hợp thức hóa…Bên cạnh nhiều tệ nạn của giao thông kể trên, ô tô vận tải hành khách Việt Nam cũng có những điểm sáng.

Các phương tiện không ngừng được nâng cấp. Dịch vụ “Door to door” (đưa đón tận nhà) miễn phí, chưa nước nào có. Chỉ tiếc là những việc rất nhỏ lại chưa được quan tâm. Nhà vệ sinh sạch, thoáng nhưng không có móc treo túi xách, áo khoác. Thiếu ổ cắm và chỗ để sạc điện thoại. Phương Trang, có hơn 2.000 đầu xe, trong đó có 800 xe giường nằm, với 53 tuyến cố định; mãi gần đây, sau khi được góp ý trên báo, mới thay những đôi dép khuyết tật (dép bị cắt đầu vì sợ khách lấy). Có người bảo đó là tư duy kinh doanh khuyết tật…

Được thành lập từ năm 2.000; Thành Bưởi là nhà xe tiên phong đột phá, không ngừng cải tiến dịch vụ, xóa sổ những thành kiến xấu về xe đò Việt Nam thời bao cấp. “Bến cóc” đi cùng “xe dù” là cạnh tranh không sòng phẳng nhưng bến cóc để trung chuyển, với tôi và nhiều người dân là khuyến mãi tuyệt vời. Nhà xe Phương Trang vẫn trung chuyển khách từ Lê Hồng Phong ta bến xe Miền Tây hoặc ra trạm Mai Chí Thọ.

Bến xe Miền Đông cũ không thuận đường, bến xe Miền Đông mới càng khó. Xe buýt bất tiện, đi vài ba chặng mới tới, tốn nhiều thời gian, không thể mang hành lý nặng. Taxi nhiều khi đắt hơn giá xe đi Phan Thiết, Vũng Tàu. Đà Lạt…Nếu các nhà xe trong bến nhà nước có dịch  vụ “Door to door” thì các bến cóc tự thân sẽ thu hẹp và đóng cửa.

Bài học vỡ lòng của tất cả công dân các nước là “Tuân thủ pháp luật”. Các doanh nghiệp càng phải nêu gương. Không thể viện cớ, thiên hạ sai, ta cũng sai theo. Trong vụ nhà xe Thành Bưởi, các doanh nghiệp rút ra nhiều bài học bổ ích.

Bài học đầu tiên là “Tiên trách kỷ, hậu trách nhân” và không xem thường những lỗi nhỏ, xí xóa cho cái sai của nhân viên. Không ý vào sự quen biết, vào việc nộp phạt rồi cho qua hoặc lý sự “nhà xe nào chẳng vậy” nên làm càn. Khi sự cố xảy ra thì đổ tại và bị, suy đoán vô cớ.

Các nhà xe chuyên nghiệp đều có thiết bị “giám sát hành trình” trên mỗi xe. Toàn bộ lịch trình xe được thiết bị giám sát ghi lại. Kiểm tra viên của nhà xe sẽ kiểm tra hệ thống kết nối hộp đen, xem xét các lỗi mà tài xế vi phạm trên đường để chế tài. Ngoài ra, còn có camera giám sát lắp đặt trên đường để xử lý phạt nguội, nhưng tài xế các hãng xe vẫn liên tục vi phạm thì quá lạ.

Thành Bưởi bị đoàn kiểm tra thu luôn ổ cứng lẫn serve nên không thể bán vé điện tử, quay sang làm thủ công, viết tay từng vé, Nếu lưu trữ dữ liệu trên cloud online hoặc có back up trên cloud, khi serve bị hỏng, bị tịch thu thì lắp mới dễ dàng, không bị “chết lâm sàng”.

Việc gom khách trung chuyển về bến riêng, về luật là sai, vì trốn thuế bến bãi nhưng sẽ tốn thêm tiền thuê mặt bằng. Bù lại, thuận ích cho người dân nên dẹp mấy cũng chưa được. Thay vì cấm, nên xem xét, cấp phép theo qui hoạch và thu thuế như trong bến chung. Nhà nước chỉ quản lý theo luật giao thông và thu thuế tại nguồn.

Xe hợp đồng hay xe khách đều phải nộp thuế, không nên tách ra. Khách quan mà nói, các nhà xe khó tránh khỏi vi phạm. Vấn đề là mức độ, ít hay nhiều. Trước khi trách người và suy đoán, phải xem lại mình. Mình thật sự mạnh và minh bạch, các đối thủ kiếm chuyện cũng khó. Xu thế bạch hóa thông tin và tuân thủ pháp luật ngày siết chặt, không thể đảo ngược. Nếu không thay đổi, rất khó phát triển và tồn tại.

Thanh tra Sở Giao thông Vận tải đã lập biên bản 8 vi phạm của Thành Bưởi – “Không thực hiện đúng quy trình bảo đảm an toàn giao thông - Kinh doanh vận tải hành khách theo hợp đồng, du lịch không đúng quy định về đón, trả khách tại trụ sở chính, chi nhánh, văn phòng đại diện; xe không có hợp đồng, không có danh sách khách - Bộ phận quản lý, theo dõi điều kiện an toàn giao thông không làm đúng nhiệm vụ - Không cập nhật chính xác lý lịch xe, lý lịch hành nghề tài xế - Tổ chức khám sức khỏe lái xe không đầy đủ các nội dung quy định”. Ngày 03/11/2023 bị xử phạt 91 triệu đồng, tước giấy phép kinh doanh 3 tháng. Ngày 13/11/203 tước giấy phép vô thời hạn. Ngày 17/11 có thể cấp phép lại nếu đủ điều kiện.  Không biết có vượt qua cửa tử được không?

Với 300 đầu xe các loại, mỗi tháng ngưng kinh doanh, ước tính mất cả trăm tỉ. Cái giá không hề rẻ. Thương hiệu cố công xây dựng hơn 23 năm đang bị xóa sổ vì nhưng lỗi nhỏ dồn dập nhiều năm và ngày càng nghiêm trọng. Căn bệnh chủ quan, ỷ quan hệ và xem thường luật pháp ở Việt Nam vẫn đang biến tướng, ngày càng trầm kha, chưa có thuốc đặc trị.

Bạn tôi làm du lịch kể “Tết 2016, công ty đưa khách du lịch Campuchia qua cửa khẩu Xa Mát. Nhân viên kinh doanh cẩu thả, không kiểm tra, xe chỉ được phép đi cửa khẩu Mộc Bài. 42 hộ chiếu đã làm xong thủ tục xuất nhập cảnh nhưng xe bị chặn. Phải xếp hàng hủy xuất nhập cảnh, chạy ngược về Mộc Bài đi tiếp. Có khi gần sáng mới đến Siem Reap. Bế tắc, anh điện thoai cầu cứu Bí thư Tỉnh ủy Tây Ninh Trần Lưu Quang (nay là Phó Thủ tướng). Sau khi trao đổi với lãnh đạo tỉnh, anh chỉ đạo Hải quan Xa Mát làm thủ tục cho xe qua vì “Công ty sai thì xử phạt công ty, cố gắng tối đa không để phiền lụy đến khách”.

Báo chí viết nhiều về vi phạm và xử phạt Thành Bưởi nhưng chưa thấy ai nói gì về số phận hàng trăm lao động, “đùng một cái”, thất nghiệp oan ức. Trừ số ít tiếp tay vi phạm, đa phần là người làm công ăn lương. Công ty sai, bị phạt là đương nhiên. Vấn đề là làm sao giảm thiểu thiệt hại cho người lao động, tìm cách sắp xếp công việc mới, giải cứu cho họ. Vai trò Công Đoàn và các đoàn thể khác ở đâu trong vụ này?

Dịch bệnh không sao, hết dịch gặp họa vì chủ quan, xem thường pháp luật từ những chuyện nhỏ. Bài học không của riêng ai.

NGUYỄN VŨ MỘC THIÊNG 17.11.2023 (Tác giả gởi cho trang Thụy My)