Võ Xuân Sơn – Cứu trợ

Hồi năm 2016, tôi có kể câu chuyện, rằng đoàn cứu trợ vô bản người Rục cứu trợ. Khi ấy nước ngập, phải đi đò vô, rồi lội bộ mấy cây số mới tới bản. Việc đi lại vào thời điểm đó rất khó khăn.

Do trục trặc thông tin về số lượng hộ dân của bản, mà đoàn cứu trợ mang thiếu một số phần quà. Sau khi phát hết các phần quà được chuẩn bị sẵn cho mỗi gia đình, thì vẫn còn một số gia đình chưa nhận được quà cứu trợ.

Đoàn cứu trợ hẹn tuần sau sẽ mang cho mỗi gia đình chưa nhận được quà lần này một phần y như phần của các gia đình khác. Trên thực tế, đã có hàng ngàn phần quà được soạn sẵn, nhưng vì giao thông khó khăn, nên đoàn chỉ mang vừa đủ số phần quà cho số hộ được thông báo.

Tuy nhiên, khi đoàn vừa trở ra khỏi vùng bị ngập nước thì nhận được điện thoại của cán bộ cơ sở ngay tại bản. Anh cho biết, bà con đang định đổ hết quà ra, rồi chia lại cho đồng đều, cho các gia đình chưa nhận được quà cũng có phần. Đoàn phải trấn an người dân ngay, rằng sẽ mang quà vô sớm.

Cuối cùng thì người dân tự nguyện để quà lại, không đổ ra, nhưng xếp đống lại, chờ đủ số quà thì mỗi hộ mới nhận phần của mình. Cả đoàn cảm thấy rất ái ngại. Tội nghiệp cho mấy anh em AIA Quảng bình, ngay hôm sau phải cấp tốc mang thêm quà vô để bà con còn có thể nhận và sử dụng ngay trong lúc đang khó khăn.

Một tuần sau, chúng tôi đến đó khám bệnh. Chúng tôi chuẩn bị các phần quà nhỏ. Mỗi người đến khám bệnh, chúng tôi tặng một phần quà. Được một lúc thì anh trưởng điểm y tế thôn bản không cho người được chúng tôi phát quà nhận. Lúc đó anh mới giải thích, rằng người đó ở cùng hộ với người đã nhận trước, nên để quà cho hộ khác, vì anh thấy số phần quà cũng đủ phát cho mỗi hộ một phần. Anh cho biết, nếu phát không đồng đều thì tự bà con cũng sẽ phân chia lại cho đều.

Đó là một câu chuyện rất hay về tính cộng đồng của đồng bào Rục, một bộ tộc người mới được tìm thấy trong rừng Trường Sơn gần đây. Không biết có phải học từ câu chuyện này mà các cán bộ thôn Ngọa Cường (Cảnh Hóa, Quảng Trạch, Quảng Bình) quyết định thu lại tiền ca sĩ Thủy Tiên đã cứu trợ cho đồng bào trong thôn.

Có vẻ như hai sự việc này khác nhau. Một bên là người dân tự nguyện, còn bên kia là người dân không tự nguyện. Bằng chứng của sự không tự nguyện là có người sau khi bị thu lại tiền cứu trợ đã thắc mắc tại sao lại bị thu. Lại còn nghe nói, ca sĩ Thủy Tiên đã phát tiền cứu trợ theo danh sách của chính quyền địa phương cung cấp. Nếu đúng như vậy thì lý do công bằng chỉ là ngụy biện.

Cũng may mà lãnh đạo huyện đã kịp thời can thiệp, yêu cầu cán bộ thôn phải trả ngay toàn bộ tiền cho dân. Tuy nhiên, lãnh đạo huyện cần làm rõ và xử lý rốt ráo việc này. Để những nhà hảo tâm yên tâm hợp tác với chính quyền địa phương trong việc cứu trợ đúng người, đúng địa chỉ, cần phải làm trong sạch bộ máy quản lý ở cấp cơ sở.

Trong thời đại bùng nổ thông tin, và kết nối thông tin dễ dàng như hiện nay, nếu chính quyền ở cơ sở minh bạch thông tin, công khai danh sách những trường hợp cần được cứu trợ trên những website công cộng, thì sẽ rất dễ dàng cho cả người đi cứu trợ, và người cần cứu trợ ; lại giúp cho người dân sở tại kiểm soát sự công tâm của cán bộ nhà nước tại cơ sở.

Nếu làm theo cách đó, thì thực hiện khá đơn giản. Có thể mỗi huyện lập nên một website công khai, nếu là .gov thì rất tốt, hạn chế bị bọn lừa đảo lợi dụng. Trên đó sẽ có danh sách các địa điểm cần cứu trợ. Tại mỗi địa điểm, có danh sách các vật dụng cần cứu trợ, danh sách các gia đình hoặc tên họ từng người dân cần được cứu trợ, họ cần cái gì. Các đoàn cứu trợ tự phát đăng ký giúp cụ thể trường hợp nào, giúp cái gì (tiền, vật dụng...), cụ thể bao nhiêu. Tất cả đều công khai, tiện cho việc kiểm soát.

Theo tôi, hiện tượng cán bộ nhà nước ở cơ sở tìm cách xà xẻo hàng cứu trợ là có thật. Mặc dù hiện tượng này không phổ biến, nhưng nó tạo ra tâm lý không tin vào chính quyền, dẫn đến một số khó khăn, hoặc giảm hiệu quả của công tác cứu trợ của các đoàn cứu trợ tự phát. Nếu công khai, minh bạch như trên, vừa dễ dàng cho công việc cứu trợ, người cần cứu trợ được hưởng lợi, chính quyền cũng dần lấy lại được niềm tin của người dân trong việc cứu trợ này.

VÕ XUÂNSƠN 30.10.2020