Phúc Lai - Về cuộc chiến tranh của Putler ở Ukraine ngày 14/03/2025

 

1. Tại sao Ukraine lại có khả năng làm tiêu hao rất nhiều nguồn lực của Nga?

Đây là một câu hỏi do một độc giả gửi đến, và đi kèm với nó có một ý nữa: Người Ukraine có tổn thất như vậy hay không? Câu trả lời nếu đơn giản hóa là: Ukraine vốn là bên yếu và nghèo hơn Nga rất nhiều, nếu hao tổn cỡ như Nga thì chẳng còn gì nữa cả.

Thực tế, có những thông tin cho rằng, những nguồn lực còn lại của Ukraine từ thời Liên Xô đã hết. Bản thân thằng cha Shoiguhắn còn lấp liếm: Đã phi quân sự hóa xong Ukraine, với nghĩa là bao nhiêu vũ khí Liên Xô của Ukraine đã tiêu hao bằng hết, không phải không có lý.

Ở đây, chúng ta cần hiểu rằng người Ukraine luôn phải thi hành một chiến lược chiến tranh phi đối xứng, ngay từ đầu cuộc chiến. Chiến lược là như vậy, nhưng chiến thuật cũng luôn thay đổi theo sự thay đổi của quân đội Nga trên chiến trường.

+ Giai đoạn đầu tiên, Nga thi hành “Chiến dịch quân sự đặc biệt,” thực chất là một chiến dịch chiến tranh hạn chế, chủ yếu là mong muốn hạn chế về thời gian, từ đó hạn chế về tổn thất. Để thi hành chiến dịch này, chúng sử dụng một lực lượng lớn, đặc biệt số lượng khí tài vượt trội cả về số lượng lẫn độ hiện đại với mong muốn thi hành chiến thuật áp đảo, đánh gục ngay trong những ngày đầu tiên lực lượng vũ trang và cả nhân dân Ukraine về ý chí chiến đấu.

Yếu tố “nội công ngoại kích” – hy vọng vào một sự nổi dậy bên trong Ukraine lật đổ chính quyền Zelenskyy, tôi không rõ xin không trình bày. Lực lượng Nga tràn vào Ukraine theo nhiều hướng, thậm chí còn có cả nhóm chuẩn bị đổ bộ chiếm Odesa… trên không, máy bay Nga lộng hành. Có một ông tướng khi đó là Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Bộ Quốc phòng Việt Nam còn mô tả, Nga dùng không quân và tên lửa hành trình đánh gục toàn bộ hệ thống phòng không Ukraine, các trung tâm thông tin liên lạc, các trạm radar… Thậm chí lực lượng không quân Ukraine cũng coi như bị xóa sổ.

Thực tế, hình như không phải như vậy. Hồi đó tôi hình dung, và viết câu này nhiều lần trong nhiều bài, thậm chí có bài viết trước chiến tranh ngày 24/02: Nếu Nga dùng những mũi tấn công mạnh cường tập, thọc sâu và tung thâm đất nước của Ukraine, thì sẽ tiến quân rất nhanh. Nhưng dần dần đội hình sẽ kéo dài và dần dần, người Ukraine sẽ tìm cách tấn công vào phía sau của những đội quân đó, cũng như đánh vào hậu cần của chúng. Nga sẽ thất bại. Chuyện đã diễn ra đúng như thế.

Vì thế, đây là giai đoạn người Ukraine đúng nghĩa là đánh du kích, tính loang lổ da báo giữa hai bên rất cao. Đây cũng là giai đoạn Nga bị đứt gãy về hậu cần cho đội quân viễn chinh đi xa, dẫn đến việc bỏ lại nhiều khí tài trên chiến trường để Ukraine thu giữ nguyên vẹn.

Đây là thống kê các thiệt hại của Nga do Bộ Tổng tham mưu các lực lượng vũ trang Ukraine công bố ngày 31/12/2022: Xe tăng – 3.029,  xe chiến đấu bọc thép – 6.075,  hệ thống pháo binh – 2.016, MLRS – 423,  hệ thống phòng không – 213, máy bay chiến đấu – 283, trực thăng – 269, ô tô và xe bồn – 4.707, “kiện hàng 200” – khoảng 105.960 người.

Cuối giai đoạn này, Ukraine nhận được mấy thứ vũ khí “thay đổi cuộc chơi” như pháo 155 mm M-777 hoặc HIMARS. Và từ đó, thi hành chiến lược “bào mòn” năng lực chiến đấu của quân đội Nga, tập trung vào phá vỡ hệ thống của Nga ở hậu phương – hệ thống ở đây có nghĩa là từ góc độ tổ chức, tiêu diệt cả sở chỉ huy, doanh trại và các kho hậu cần. Kết quả của nó rõ nhất là chiến dịch mùa thu 2022, quân Nga phải rút chạy khỏi rất nhiều vùng đất đang chiếm của Ukraine.

+ Giai đoạn thứ hai của cuộc chiến, từ đầu năm 2023 đến hết năm, tức là khoảng thời điểm Nga bắt đầu tăng cường tấn công để chiếm bằng được Avdiivka. Khoảng đầu giai đoạn này, người Ukraine nhận được nhiều thứ khí tài mới, chẳng hạn như radar phản pháo, và liên minh pháo binh cho Ukraine được hình thành. Các loại pháo tốt hơn nữa được giao cho Ukraine, như Caesar, Archer… cùng với radar phản pháo tốt, làm cho cán cân nghiêng dần về phía giảm dần bất lợi cho Ukraine.

Đỉnh cao của bất lợi, Nga có số lượng pháo gấp 15 lần vào mùa hè 2022 khi chúng chiếm Sievierodonetsk và Lysychansk. Người ta đánh giá đến khoảng 1 năm sau đó, cán cân này đã giảm khoảng 40 % cho phía Nga, nhưng vẫn còn rất mạnh.

Đây cũng là thời gian người Ukraine tập trung phát triển mạnh lực lượng drone tấn công với ngày càng hoàn thiện về chất lượng, đa dạng về mẫu mã chủng loại, nhiều về số lượng… đồng thời UAV góc nhìn thứ nhất cũng phát triển mạnh. Đây là giai đoạn có cuộc phản công mùa hè không thành công của người Ukraine vào tháng 6/2023. Ngoài ra, họ có chiến lược tiêu hao rất rõ

Đây là thống kê các thiệt hại của Nga do Bộ Tổng tham mưu các lực lượng vũ trang Ukraine công bố ngày 31/12/2023 so với ngày 31/12/2022: Xe tăng – 2.948,  xe chiến đấu bọc thép – 4.995,  hệ thống pháo binh – 6.448, MLRS – 520,  hệ thống phòng không – 410, máy bay chiến đấu – 46, trực thăng – 55, ô tô và xe bồn – 6.585, “kiện hàng 200” – khoảng 253.270 người.

Nếu so sánh kỹ, sẽ thấy số lượng xe tăng của Nga trong năm này bị diệt là tương đương với của năm trước, xe chiến đấu bọc thép tụt hẳn xuống 1/3, nhưng số lượng hệ thống pháo binh người Ukraine diệt được tăng gấp 3 lần, số lượng ô tô và xe bồn tăng gấp rưỡi. Năm 2023 cũng có đỉnh cao của nó: Trận Nga đánh chiếm thành phố Bakhmut vào tháng Năm 2023. Do sa lầy vào trận đánh đường phố này, nên Nga mất quân số rất lớn nhưng đó không phải là những trận đánh cơ động, vì vậy số lượng xe bọc thép cũng giảm xuống nhiều.

+ Giai đoạn thứ ba của cuộc chiến, được tính từ lúc chiếm được thành phố Avdiivka (17/2/2024) đến hết năm. Tôi sẽ lấy số liệu từ đầu năm 2024 đến cuối năm cho dễ tính toán.

Đây là thống kê các thiệt hại của Nga do Bộ Tổng tham mưu các lực lượng vũ trang Ukraine công bố ngày 31/12/2024 so với ngày 31/12/2023: Xe tăng – 3.691,  xe chiến đấu bọc thép – 8.960, hệ thống pháo binh – 13.064, MLRS – 313,  hệ thống phòng không – 409, máy bay chiến đấu – 40, trực thăng – 5, ô tô và xe bồn – 21.334, “kiện hàng 200” – khoảng 430.320 người.

Có thể nói từ sau Avdiivka, cả năm 2024 Nga nỗ lực cho trận đánh chiếm Pokrovsk. Nhìn vào những con số trên, chúng ta có thể thấy được những nỗ lực phi thường của Nga trong việc phục hồi xe tăng và sản xuất mới, cả năm số xe tăng bị người Ukraine diệt còn nhiều hơn năm trước đến gần 700 chiếc.

Nhưng số lượng xe bọc thép bị diệt mới thể hiện đúng tính chất của trận đánh Avdiivka: Đã tăng cường tính cơ động, và thực tế thì chúng ta cũng thấy Nga tiến được những gần 50 ki-lô-mét trong khoảng thời gian một năm đó. Nhưng con số đáng khích lệ nhất là số lượng hệ thống pháo binh tăng gấp đôi so với năm trước. Chưa hết, số lượng ô tô và xe bồn bị đốt cũng gấp 3 lần, còn ấn tượng hơn.

Đây là chiến lược tiêu hao quá rõ ràng của người Ukraine. Với sự phát triển mạnh của các loại drone, nhất là góc nhìn thứ nhất, và tập trung đi săn pháo binh cùng xe tải Nga, dẫn đến việc suy giảm nghiêm trọng năng lực của hai lực lượng này. Việc Nga hiện nay không còn sức mạnh cơ bản của mình nữa – pháo binh, đã dẫn đến việc vừa phải duy trì tấn công, vừa phải xoay xở với những nhu cầu thiết yếu của chiến trường, cho ra kết quả tổn thất ghê gớm về nhân mạng. Xin so sánh các số liệu về “kiện hàng 200” trên đây.

+ Có một số lý do để phía Ukraine duy trì được tỉ lệ thiệt hại hai bên có lợi:

- Trong cả 3 giai đoạn trên, có một đặc điểm xuyên suốt là trừ Chiến dịch tấn công mùa hè 2023 của Ukraine thất bại, nó cũng diễn ra khá nhanh nên chúng ta không có căn cứ để cân đo đong đếm nó. Còn thì toàn bộ cuộc chiến tranh của Nga ở Ukraine là chiến tranh xâm lược, vì vậy chúng luôn luôn phải duy trì thế tấn công. Do vậy, người Ukraine có khả năng duy trì tình thế chiến tranh phi đối xứng trước Nga, bên phòng thủ bao giờ cũng cần ít nguồn lực hơn và giảm thiểu thiệt hại hơn, càng khéo léo thì tỉ lệ thiệt hại hai bên càng có lợi cho mình.

- Tôi đã nhiều lần phân tích đặc điểm của học thuyết quân sự Nga: họ không đầu tư cho tính chính xác (và trình độ công nghệ cũng không cho phép) vì vậy luôn luôn phải lấy số lượng để bù. Điều đó dẫn tới yêu cầu của các Điều lệnh chiến đấu  (полевой устав) của quân đội Xô-viết và Nga, đều yêu cầu tổ chức các nắm đấm tiến công mạnh, đông đảo về số lượng xe tăng, xe bọc thép, bộ binh và đương nhiên, một số lượng khổng lồ về pháo binh. Ngược lại ngay từ đầu chiến tranh, dù vẫn còn sử dụng khí tài hệ Xô-viết cũ, người Ukraine đã cải tổ cách tiếp cận của mình.

Xin quý vị đọc lại bài cũ của tôi ở đây để nắm được sự phát triển của Ukraine về công nghệ. Với các hệ thống từ trước 2022 đã có như Hermes C2 và Kropyva, hỗ trợ chỉ huy các nhóm tác chiến chiến thuật trên chiến trường bằng kỹ thuật số theo thời gian thực (mà thời gian đó còn chưa có hỗ trợ về tình báo của Hoa Kỳ) đồng thời vấn đề trinh sát, chỉ thị, hiệu chỉnh mục tiêu của pháo binh cũng tăng độ chính xác lên đáng kể.

Ngay từ đầu chiến tranh chúng ta đã chứng kiến pháo binh Ukraine tiêu diệt các đội quân xe tăng Nga với độ chính xác ghê gớm, chính là kết quả của quá trình này. Do cách tiếp cận ngược nhau, nên một bên sẽ có số lượng khí tài dồi dào, một bên sẽ có ít, nhưng chất lượng – dù có thể vẫn là cùng một thứ vũ khí đó. Do bên địch tập trung quá nhiều vũ khí, sẽ tạo điều kiện cho bên ta dễ tìm mục tiêu và dễ tiêu diệt hơn (mật độ tập trung cao).

- Càng nhiều vũ khí, thì càng khó ngụy trang, cất giấu, cũng là một lý do dẫn đến hao tổn. Một lý do nữa, là tuổi thọ của binh lính Nga ngoài mặt trận thấp hơn rất rất nhiều so với tuổi thọ lính Ukraine, điều đó cũng dẫn tới tình trạng vô trách nhiệm trong bảo vệ vũ khí, khí tài của phía Nga.

Một lý do (tạm cho là) cuối cùng, đó là chiến lược của hai bên. Từ khoảng sau trận đánh giành Bakhmut, Nga chuyển sang chiến lược thi hành chiến tranh tiêu hao, dựa trên tương quan nguồn lực quốc gia của hai bên là không cân xứng. Về nhân lực, Nga có khả năng hy sinh gấp 3 lần quân số so với Ukraine, tức là cứ duy trì tỉ lệ dưới 3/1 là Nga thắng – ví dụ một tỉ lệ 5 người Nga hy sinh so với 2 người Ukraine. Về các nguồn lực khác của quốc gia cũng sẽ là tương tự như vậy, vì Nga luôn tự cho mình là nước giàu hơn rất nhiều (mà giàu hơn nhiều thật, Ukraine thực sự là rất nghèo).

Đây là một lựa chọn thực sự mang tính chiến lược của Putler, hắn cho rằng nếu kéo dài như vậy đủ lâu thì phương Tây sẽ nản chí và không hỗ trợ cho Ukraine nữa. Ngược lại, chiến lược tiêu hao của người Ukraine như vậy cũng rất rõ: Dùng các drone, UAV rẻ tiền tấn công vào đội hình Nga bất kể ngày đêm, từng bước bào mòn sức mạnh của bộ máy quân sự Nga.

Kết quả lúc này, tháng Ba năm 2025, quân đội Nga coi như không còn pháo binh, và xe tăng cũ cũng không còn, sản xuất được cái xe mới nào mang ra mặt trận cái đó. Quá trình bào mòn hệ thống phòng không Nga trong suốt mấy năm, đã dẫn đến hậu quả nghiêm trọng là hiện tại các nhà máy lọc dầu của Nga, đánh cái nào chết cái ấy, không có gì bảo vệ. Và hiện tại, thì Mục-tư-khoa cũng đang bị tấn công.

2. Về tình hình Kursk

Tôi không nghi ngờ những bất lợi xảy ra cho quân đội Ukraine ở Kursk, là do một số bất ngờ khi không có tin quan sát từ vệ tinh do thám của Hoa Kỳ. Có nhiều tin nhắn hỏi tôi: Có phải Ukraine rút khỏi Kursk không, hay thậm chí bị bao vây thế nào đó…

Tôi xin nói thế này: Tranh thủ tình huống bất ngờ cho Ukraine đó, Nga tổ chức tấn công mạnh là đúng, hợp logic. Nhưng tình hình cụ thể như thế nào, ông Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang Ukraine Oleksandr Syrskyi đã nói rõ, tôi nghĩ chúng ta cứ tin ông ấy là đủ. Và ông ấy cũng nói rằng, sinh mạng binh lính với Ukraine là quý giá, nên nếu cần thì sẽ có những bước đi phù hợp.

Theo tôi biết thì cho đến lúc này, 17 giờ chiều ngày 14/03/2025 theo giờ Hà Nội, quân Ukraine vẫn ở Kursk.

Nếu cho phép phát biểu ý kiến cá nhân của tôi, thì tôi xin báo cáo quý vị một ý cũ: Chiến dịch Kursk là nằm trong “Kế hoạch chiến thắng” của Ukraine do Zelenskyy trình bày cho ông Biden vào tháng Chín năm ngoái. Nếu ông Biden đồng ý với kế hoạch này, thì Kursk là đòn chính trị đánh vào uy tín của Putler kết hợp với đòn quân sự của Ukraine sẽ thi hành chiến dịch tấn công ở đâu đó, từ đó gây ra những biến cố nội bộ Nga. Khi Putler bị hạ bệ, thì mới có thể có đàm phán hòa bình. Kế hoạch này ông Biden đã không chấp thuận, do vậy chiến dịch Kursk có thể nói, mất đi ý nghĩa của nó.

Tất nhiên cú đánh vào uy tín của Putler, vẫn có những ý nghĩa nhất định, nhưng đòn quân sự của Ukraine đã không tiến hành được. Sau đó đến thái độ, chính sách của Trump đã làm thay đổi rất nhiều cục diện về quan hệ giữa các bên tham chiến và cả các bên liên quan. Do vậy tính chất của Kursk càng thay đổi. Như tôi vừa viết, tác động của Kursk là về chính trị, không có nhiều ý nghĩa về quân sự từ góc độ chiến lược. Vì tính chính trị này, Putler bắt buộc phải dồn quân chiếm lại vì sợ mất uy tín… làm cho tổn thất của Nga tại Kursk là rất cao. Theo thông tin chưa kiểm tra, liên quân Nga Bắc Triều Tiên thương vong ở Kursk lên tới 58.000 quân. Do chiến thuật cơ động của Ukraine nên Nga đối phó vất vả.

Nhưng cần phải nói, giữ Kursk lúc này không có ý nghĩa về chiến lược, nó không có tác động nhiều lên tình hình chiến trường. Ukraine có ở lại, những chỗ khác tình thế hai bên vẫn thế, tác động duy nhất là Nga vẫn phải cố rút chỗ này một ít, chỗ kia một ít để tiêu hao trên chiến trường Kursk, vậy thôi. Nhưng một khi còn ở lại được, thì vẫn cứ nên ở lại, như tôi đã từng viết: riêng ở Kursk chỉ cần vẫn còn chiếm 2 ki-lô-mét vuông thôi, không phải là 200 ki-lô-mét vuông, thì vẫn cứ là chiếm lãnh thổ Nga, là điều không thể chấp nhận được.

Tôi thì ngờ rằng nếu Nga đủ sức đánh mạnh ở Kursk buộc quân Ukraine phải rút (hôm trước tôi đã không cho rằng điều này đúng) thì có thể quân Ukraine lại tấn công ở một khu vực khác của Nga. Nhưng về tổng thể thì rút là hợp lý. Nhưng câu “Nga sẽ không bao giờ chiếm lại được Kursk” tôi vẫn giữ nguyên. Chiếm lại được do người Ukraine rút quân, nếu cố chiếm chắc là chỉ dùng bom lượn đập nát các khu dân cư ra thì có thể.

3. Putler bảo đồng ý ngừng bắn…

… nhưng với các điều kiện trên trời, tức là không đồng ý. Hắn đời nào đồng ý khi vừa diễn trò đi thăm Kursk (mặc quân phục chứ, đồ chó). Có tin bảo: Putler ra lệnh đến 15/04/2025 phải chiếm lại được Kursk, khi đó có ngừng bắn hay không mới tính. Điều này nếu đúng, phù hợp với tính toán của tôi cho rằng hắn cần ngừng bắn để… bảo vệ lễ Chiến thắng 9/5.

Do vậy, hắn đồng ý ngừng bắn với những điều kiện trên trời. Đương nhiên là chưa đâu vào đâu. Hai bên bắn nhau tiếp, bóng thối đá lại sân của Trump. Việc của Trump bây giờ là… đi thuyết phục Putler về những điều kiện đó, vì thật ra chúng không mới, và Ukraine của Zelenskyy đã không đồng ý một cách dứt khoát từ trước rồi. Đúng như tôi đã viết, Putler không cần dừng bắn 30 ngày, mà cần Ukraine đầu hàng dứt điểm và mãi mãi. Hoang đường!

Để khẳng định nguyên tắc, sau khi Ukraine đồng ý với chuyện ngừng bắn 30 ngày, Zelenskyy cũng ra tuyên bố về toàn vẹn lãnh thổ. Nếu không ra một tuyên bố như vậy thì nhân dân Ukraine sẽ phản đối anh ta, vì ý chí tự do của mình.

Chúng ta cần hiểu, người Ukraine không căm thù người Nga, nhưng họ căm thù tư tưởng đế quốc, thực dân của người Nga dành cho các dân tộc thuộc địa Sa hoàng cũ.

🚨 Drones Strike Moscow Again – Sleepless Night for the Capital 🚨

For the second time this week, drones targeted Moscow and the surrounding region, damaging several buildings across the city.

🔸 A drone hit a high-rise in Dorogomilovo district.
🔸 Another crashed into a… pic.twitter.com/KKBEG4IkPC

— NEXTA (@nexta_tv) March 14, 2025

Mọi chuyện vẫn đúng như chúng ta hình dung: Nga bắn phá, không kích Ukraine thì Ukraine trả đũa, và càng ngày càng đánh hiểm, kiểu khó chịu. Dân Nga đã bắt đầu có những hoảng loạn nhất định.

Theo quan sát của tôi, người Ukraine vẫn cần chờ thời điểm giữa tháng Tư khi Đức có Chính phủ mới, một số chính sách của Đức sẽ chốt được, cũng như họ cùng EU chốt được một số vấn đề khác. Một khi đã rõ, người Ukraine chắc chắn sẽ có hành động để có thể tác động lên chiến trường.

Nếu nhìn lại lịch sử, Nga bây giờ rất giống Liên Xô của Stalin, chỉ khác về độ vĩ đại của Stalin với Putler mà thôi. Stalin cùng Chiến tranh Vệ quốc, hai cái bóng quá lớn phủ lên lịch sử Liên Xô, làm cho không ai dám lật đổ ông ta. Putler thì khác, không bằng một cái móng chân của Stalin, kể cả về… tội ác. Nhưng cả hai đều có cùng một đặc điểm chung, tạm gọi là “đặc thù đàm phán Nga.”

Trước Chiến tranh thế giới lần thứ hai, Barthou (thủ tướng Pháp) chạy vạy để thành lập liên minh chống Hitler. Chamberlain thì đi đêm dâng xứ Sudeten cho Đức. Liên Xô đại diện là Chicherin đưa hết điều kiện này đến điều kiện kia làm cho liên minh không thể hình thành được. Kiểu của bọn Putler bây giờ cũng thế, muốn ngừng bắn, nhưng lại đưa ra những điều kiện phía bên kia không bao giờ chấp nhận. Ngày xưa sau khi liên minh không thành, Hitler quay ra đi đêm với Stalin và Ba Lan trở thành nạn nhân. 

Vì vậy, ở đây đang có sự thi gan. Một bên là Putler với những chiến thuật cũ: Tiếp tục hy sinh mạng lính. Một bên, là Ukraine với Zelenskyy, cũng bảo vệ thành quả của Cách mạng Maidan cũng như xương máu của binh sĩ từ 2014 đến nay. Nếu nhìn ngược lại tiếp, năm 2022 người Ukraine đã xác định Nga có thể chiếm 3/4 đất đai, còn họ rút lên kháng chiến trên Karpat. Bây giờ thì Nga chiếm 20 %, và không có khả năng đánh qua chỗ của Ukraine kiểu đâm xuyên, chia cắt, bao vây... Nghĩa là ở thời điểm hiện tại, Nga càng đánh thêm, càng thiệt hại.

Đây là điều phía Nga cũng biết rõ, và đó là lý do phải dừng. Điểm cản trở duy nhất là nếu ngừng chiến không có kết quả, thì tính mạng Putler nguy to, nên hắn tiếp tục khăng khăng. Nếu nói Zelenskyy cũng “khăng khăng,” thì là do mệnh lệnh của nhân dân và Tổ Quốc, còn Putler thì là do cá nhân hắn xui khiến mà thôi.

Tình thế này người Ukraine biết rất rõ. Chẳng còn con đường nào khác, chắc là sẽ phải đi tiếp cho đến khi nào Putler hết đời thì thôi.

PHÚC LAI 14.03.2025