Phúc Lai - Viết dài trung bình về cuộc chiến tranh ở Ukraine ngày 27/06/2024

1. Thiếu phi công, thiếu phi công kinh khủng…

Trên Kyiv Post vừa có bài báo mà sáng nay tôi đã dịch và đăng lên fanpage phục vụ quý vị, đường link ở đây.

Bình loạn : Vậy sự thật ẩn giấu đằng sau câu chuyện là gì? Có rất nhiều ý kiến xung quanh vấn đề này. Chẳng hạn, những người ủng hộ cựu Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump nhưng vẫn ủng hộ Ukraine, thì cho rằng chính quyền Biden chưa bao giờ ủng hộ ý tưởng cung cấp F-16 cho Ukraine. Thông thường, một ý kiến như vậy sẽ liên quan đến lý luận rằng, chính quyền và bản thân ông Biden sợ cuộc chiến leo thang, nhất là mối đe dọa hạt nhân từ Nga – Putox.

Câu chuyện F-16 với Hoa Kỳ khá giống câu chuyện xe tăng Leopard với Đức: Mỹ bị áp lực phải “cho phép” Ukraine sở hữu F-16, khi một số quốc gia châu Âu nói rằng họ sẽ cung cấp cho Ukraine những chiếc F-16 mà họ có từ trước. Những nước này cũng cho biết họ sẽ đào tạo và đào tạo được phi công cho Ukraine.

Không chỉ Mỹ mới có thể đào tạo phi công F-16, F16 do Ba Lan, Bồ Đào Nha, thậm chí cả Hy Lạp đều có những chiếc này trong lực lượng không quân hiện tại của họ. Người Pháp cũng đã và đang đào tạo phi công Ukraine để lái F-16, mặc dù thực tế là người Pháp không có chiếc F-16 nào và bản thân họ cũng không vận hành chúng, hiện tại cũng như trong tương lai. Ngoài ra, Rumani cũng đang cung cấp chương trình huấn luyện phi công F-16 cho Ukraine.

Vấn đề có vẻ là, có thể họ (các nước trên đây) không thể đào tạo phi công F-16 tốt như Mỹ làm, hoặc đảm bảo theo yêu cầu Mỹ đưa ra. Vì vậy, Mỹ là nước tiếp theo cũng phải cung cấp dịch vụ đào tạo, nhưng cũng như đối với máy bay, họ chỉ làm một cách miễn cưỡng và chỉ trên cơ sở hạn chế.

Trước đây, tôi không có khái niệm gì về vấn đề này, nhưng từ khi ông con đi học lái máy bay, tôi mới biết có những cơ sở dạy lái có yêu cầu khắt khe hơn những trường khác, đơn vị huấn luyện khác, và bất chấp việc nhiều người “sợ” không dám đến học, họ vẫn kiên quyết giữ tiêu chuẩn cao như vậy. Đó là điều làm nên thương hiệu của đơn vị. Tôi nghĩ rằng Không lực Hoa Kỳ đã đúng khi chỉ ra rằng việc huấn luyện hiệu quả các phi công F-16 thực sự phải mất ít nhất 1,5 – 2 năm. Hẳn quý vị có người sẽ nhớ, tôi đã từng viết: F-16 xuất kích là không thể rơi.

Trước đây có thông tin khen phi công Ukraine khi được huấn luyện ở một số nước châu Âu khen máy bay dễ lái. Tôi không biết lái máy bay thì khác gì những thứ khác, nhưng nặng nề có cái dễ cái khó của nặng nề, cỗ máy có cơ cấu lái nhạy thì có cái dễ cái khó của nó. Học để lái một cỗ máy hiện đại với công nghệ tiên tiến thì càng khó để đảm bảo tiêu chuẩn.

Tiếp theo, bọn dư luận viên xứ Đông Vạn Tượng vẫn chê F-16 là lạc hậu, không so được với… Su-30MK2 của chúng nó. Nói vậy thôi, lạc hậu vẫn là 63 triệu USD một chiếc, không đơn giản để mà rơi được. Rụng như sung vì lỗi của phi công không được đào tạo đầy đủ cẩn thận thì là thảm họa.

Pháp vừa mới quyết định cung cấp cho Ukraine những chiếc Mirage và tự mình xử lý việc đào tạo các phi công Ukraine. Đây là một giải pháp và thực sự, nó không tồi.

Tôi nghĩ rằng vấn đề trên không liên quan nhiều đến các mối đe dọa hạt nhân của Nga. Còn tại sao chính quyền và bản thân ông Biden luôn ở trạng thái mâu thuẫn như vậy, thì có lẽ do chính nguyên tắc dân chủ: một mặt ông ấy là đại diện Đảng Dân chủ, cũng phải kiềm chế trong những vấn đề liên quan đến cung cấp vũ khí cho đối tác khác; mặt khác cũng do chính nguyên tắc dân chủ này, khi mà Nga đang vi phạm nó (nguyên tắc) một cách nghiêm trọng, thì họ cũng không thể làm ngơ.

Chính quyền Biden luôn tự vạch ra các ranh giới và cố gắng không vượt qua. Nhưng do tính chất leo thang của cuộc chiến tạo ra bởi chính sự thất bại của quân đội Putox, nên cuối cùng thì ông ấy và chính quyền của mình vẫn phải rón rén trèo qua ranh giới đó.

Theo tôi mục đích của bài báo này là việc đề nghị Mỹ hạ tiêu chuẩn đào tạo phi công để mở rộng cho các cơ sở ngoài Hoa Kỳ cùng thực hiện kế hoạch. Đồng thời có một cái đích nữa mà nó nhắm tới: Kho F-16 chuẩn bị loại biên của Hoa Kỳ. Quyết đi thôi chứ còn gì nữa.

Cũng có thể là quá trình đào tạo phi công và chuyển máy bay F-16 của Hoa Kỳ cho Ukraine, chính quyền Biden bị phe Cộng hòa đặt barie. Chẳng biết đằng nào mà lần.

2. Một vài nhận xét về chiến sự mấy ngày qua

Theo các báo cáo mới nhất của Ukraine về thiệt hại họ gây ra cho quân đội Nga mấy ngày qua, đáng chú ý là quân đội Nga đang… đi bộ. Liên tiếp các ngày, số lượng xe tăng và xe bọc thép của Nga bị diệt ở mức thấp, trong khi số “kiện hàng 200” cứ đều đều, ngày thấp nhất là 1.100, còn thì cứ 1.200, gần 1.300… cao phát khiếp lên được. “Đi bộ” ở đây không có nghĩa là không có xe chở ra chiến trường, mà có nghĩa là tính chất tấn công cơ động với sự hỗ trợ của lực lượng xe tăng – thiết giáp đã giảm xuống đến mức không đáng kể.

Thực sự đây là nỗi xấu hổ đối với quân đội thứ nhì thế giới. Tình hình bắc Kharkiv cũng sẽ như vậy, việc quân Nga phải rút khỏi đây là chắc chắn, không còn gì phải bàn cãi.

3. Vậy nhìn chung, liệu chúng ta, những người ủng hộ hòa bình, có hy vọng gì không?

3.1. Chúng ta sẽ căn cứ vào việc một bên là khả năng tăng cường sức mạnh – phía Ukraine; và bên kia là suy giảm sức mạnh, là Nga. Tin đọc trên X hôm nay:

- Theo một báo cáo của Viện Lực lượng Vũ trang Hoàng gia được NBC News trích dẫn, các biện pháp trừng phạt của phương Tây đã không làm suy yếu được hoạt động sản xuất vũ khí của Nga. Năm 2021, Nga sản xuất 56 tên lửa hành trình Kh-101, nhưng năm ngoái, sản lượng đã tăng lên xấp xỉ 460. Kho dự trữ tên lửa đạn đạo Iskander cũng tăng từ khoảng 50 lên 180. Kể từ đầu chiến tranh, việc sản xuất pháo 152 mm đạn tăng 5,3 lần, đạn Grad MLRS 15,2 lần, đạn Uragan 6,1 lần, tên lửa hành trình Kh-101 7,5 lần và tên lửa 9M723 Iskander hơn 3 lần.

Nghe thật là đáng sợ. Hiện tại, có báo cáo cho thấy quân số của lực lượng Nga trên chiến trường Ukraine là 470.000 người, có lẽ đây cũng là một con số khổng lồ so với thời điểm hiện tại, khi mà người ta không đánh nhau bằng quân số lớn nữa. Tất nhiên sẽ không thể so sánh nó với quân số của Hồng quân trong Chiến tranh Thế giới lần thứ hai, khi chỉ một Phương diện quân đã có quân số khoảng 1 triệu người.

Nga – như chúng ta đã trò chuyện nhiều lần, đang cố chứng tỏ rằng mình có thể chịu đựng được một cuộc chiến tiêu hao kéo dài. Điều này được báo chí xứ Đông Vạn Tượng phụ họa say mê, thường thì mô tả những thứ vũ khí “bão lửa” của Nga, nhưng hoàn toàn không nói đến việc Nga có thể đưa được bao nhiêu cái “cơn bão” đó ra mặt trận.

Thế nên chúng ta mới có chuyện để mà nói. Chẳng hạn, về số lượng xe tăng… Trong những ngày qua đã có những thông tin cho biết rằng, các đơn vị xe tăng của Nga bố trí ở biên giới nước này với Phần Lan, cũng là biên giới với NATO đã được chuyển về tham chiến ở mặt trận Ukraine. Thông tin này phù hợp với báo cáo của tôi đến quý vị, rằng chỉ nội trong quý 3 của năm 2024 này, cái kho khổng lồ chứa các vũ khí, khí tài do Liên Xô để lại cho Nga, sẽ bị cạn ít nhất một trong mấy thứ: xe tăng, xe bọc thép, pháo binh, thậm chí nhiều hơn một thứ, nghĩa là có thể là hai thứ trong số đó…

Thông tin này nghe như là bịa, nhưng là “bịa có căn cứ.” Ngay trong thời bình, nhà máy nổi tiếng nhất (và là lớn nhất của Nga) là Uralvagonzavod có thể sản xuất được khoảng hơn 15 chiếc xe tăng một tháng. Và bây giờ cứ cho là tăng năng suất thì cũng chỉ khoảng 200 đến 250 chiếc 1 năm – vứt cả vào chiến tranh chỉ đủ cho Ukraine đốt hơn 1 tháng là hết. Trong khi đó Nga huênh hoang rằng năm 2023 đã xuất xưởng được 1.500 xe tăng, đây là số được “xẻ thịt” – như Tây họ gọi, xẻ thịt những cái không chạy được và đưa phụ tùng sang cái khác. Có nguồn gọi là phục hồi. Chúng ta thì gọi là “dồn đồ.”

Về nguyên tắc, họ sẽ sản xuất những mẫu mới như T-90 hoặc T-72 mẫu cải tiến, còn những xe tăng cũ như T-62 hay T-55 thì lôi trong kho ra để phục hồi – là hợp lý nhất. Tuy nhiên tỉ lệ phục hồi bao giờ cũng vậy, tối đa là 30 % chứ không hơn, vì những xe tăng và xe bọc thép này đã được chứa trong kho tối thiểu là 3 thập niên rưỡi tính từ 1989, còn thường thì là 40, 45, 50 năm đến hơn. Càng để lâu, tỉ lệ phục hồi được càng thấp và lượng sắt vụn bỏ đi càng cao.

Tỉ lệ 30 % trên đây tôi đưa ra là có lợi cho Nga, chẳng hạn như T-72 vì số lượng phụ tùng bị tháo trộm (ăn cắp) đem bán quá lớn, nên hầu như không thể phục hồi được loại này. Có chuyên gia còn đánh giá tỉ lệ đối với T-62 và T-55 có thể dưới 10 %. Bao nhiêu, chúng ta sẽ không thể biết được chính xác, nhưng chắc chắn sẽ đến lúc hết xe tăng / xe bọc thép. Không ai đi tổ chức sản xuất mới phụ tùng cho những thứ này cả, mà chỉ “dồn đồ” (xẻ thịt) cho đến khi không còn gì có thể “gạn” được nữa thì thôi.

- Báo cáo ngày 27/06, lượng xe tăng bị diệt là 8.042. Xe bọc thép là 15.459. Pháo binh là 14.363 cỗ các loại.

- Báo cáo ngày 01/01, lượng xe tăng bị diệt là 5.983. Xe bọc thép là 11.087. Pháo binh là 8.482 cỗ các loại.

Như vậy trong gần 7 tháng, Ukraine đã đốt của Nga 2.059 xe tăng, (trung bình 290 chiếc/tháng, 10 chiếc/ngày), 4.372 xe bọc thép (624 chiếc/tháng, 20 chiếc/ngày) và 5.881 cỗ pháo (840 cỗ/tháng, 28 cỗ/ngày). Riêng với pháo binh, còn là tốc độ hao mòn nòng pháo, thì con số hao hụt của Nga sẽ còn cao hơn.

Điều tương tự sẽ xảy ra với pháo binh. Như vậy “cạn kho” là xu hướng tất yếu. Nhiều người hỏi tôi, tại sao lại có chuyện như vậy, phải chăng là do năng lực tiêu hao của người Ukraine giỏi đến thế? Đó là do chiến thuật của Nga vẫn không có gì thay đổi, tức là dùng số lượng bù chất lượng dẫn đến tính chất tiêu hao cực lớn của vật chất và cả con người. Người Ukraine biết thóp được yếu tố này, tập trung vào đánh què năng lực của quân đội Nga về hỏa lực và cơ động. Quá trình này là tất yếu và không thay đổi được, không thể đảo ngược được. Nga chỉ có thể bù cho quá trình đó bằng cách nâng cao năng lức sản xuất.

Như vậy việc phục hồi và tăng sản lượng của hệ thống sản xuất quốc phòng của Nga sẽ phải dựa trên hai yếu tố. Yếu tố thứ nhất, dựa trên nguồn tài nguyên dự trữ sẵn có từ thời Liên Xô: nguyên liệu, linh kiện, ví dụ các dây chuyền máy móc… Và yếu tố thứ hai, chính là cái kho thành phẩm sẵn có để “xẻ thịt” hay “dồn đồ” như trên đây chúng ta đã nói chuyện.

Cả hai yếu tố này đều hữu hạn. Tất nhiên, không có gì là không có giải pháp, như đi mua máy móc Trung Quốc chẳng hạn. Nhưng đến nay, có vẻ đây không phải là giải pháp tốt về lâu dài vì đi mua máy khác với đi mua cả cái nhà máy (chuyển giao công nghệ) … 

Và đây là tin tức mới nhất về một vụ lật tàu hỏa (dân sự) gần Sochi: Vụ lật tàu được cho là hậu quả của tình trạng thiếu vòng bi. Ơ hay, hóa ra chuyện tôi cứ lải nhải nói như một thằng dở hơi, lại là thật. Cách đây đến cả, hừm, khéo phải 2 năm ấy nhỉ, tôi viết trước sau ngành vận tải Nga, đặc biệt là vận tải đường sắt cũng phải trả giá vì không có vòng bi, nên lắp vòng bi chất lượng thấp của… Trung Quốc. Bây giờ thì nó đã diễn ra rồi, và một khi diễn ra thì nó cứ thế mà… ngày càng nhiều.

Tình trạng vòng bi chất lượng thấp lắp cho xe tải hạng nặng cũng đang diễn ra và ngày một trở nên trầm trọng. Nó làm giảm ghê gớm năng lực vận tải của quân đội Nga trên chiến trường. Vấn đề vận tải không chỉ ảnh hưởng đến hoạt động quân sự ở Ukraine, mà còn ảnh hưởng đến toàn bộ nền kinh tế, vì nước này quá rộng lớn, nên vận tải đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Giá cước vận tải tăng sẽ dẫn tới kinh tế khó khăn hơn.

3.2. Về nhân lực

Theo các con số công khai, Nga hiện nay được cho là có khoảng 45 triệu người có thể phục vụ trong quân ngũ, trong trường hợp nước này ban bố tình trạng chiến tranh và ban hành lệnh tổng động viên. Với Ukraine, đã ban bố tình trạng chiến tranh và ban hành lệnh tổng động viên rồi, chỉ là vấn đề của độ tuổi gọi vào quân ngũ thôi – thì về lý thuyết nếu đưa ngưỡng tuổi tương đương với Nga, sẽ có khoảng 25 triệu người có thể phục vụ. Hai con số này đưa lại tỉ lệ 33 % và 45 % dân số có thể phục vụ ngay để phục vụ chiến tranh. Sở dĩ Nga có tỉ lệ thấp hơn do vấn đề nhân khẩu học, điều này tôi đã viết từ năm 2022:

“TẠI SAO NGA ĐÃ THUA VÀ CHẮC CHẮN LÀ SẼTHUA – PHẦN 6: Nga tổng động viên và hậu quả cho xã hội từ góc độ nhân khẩu học.”

Nhưng thực tế sẽ đem lại những kết quả khác. Có những vấn đề không thể khỏa lấp được, ví dụ như số lượng thương vong trên chiến trường, chẳng qua là Bộ Quốc phòng Nga không có báo cáo chính thức thôi, chứ một làng, một phường có bao nhiêu người ra trận và bao nhiêu người không về được đến nhà, người dân người ta biết cả chứ. Tin cuối tháng Tư năm nay:

“"Tình trạng đào ngũ đang gia tăng trong các đội hình vũ trang của Quân khu phía Nam của quân đội Nga. Tổng cộng, hơn 18.000 binh sĩ Nga đã rời bỏ nghĩa vụ trong các đơn vị chiến đấu của quân khu này mà không được phép.”

Người ta ước tính, tỉ lệ đào ngũ trong quân đội Nga nửa đầu năm 2024 đã đạt mức 3 % (trung bình cho tất cả các quân khu), tỉ lệ này cao thấp khác nhau, khá thấp ở các đơn vị không chiến đấu ở Ukraine nhưng với các đơn vị đang tham chiến thì rất cao. Tỉ lệ này gấp 6 lần so với năm 2023, và gấp 18 lần so với năm 2022. Điều “thú vị” là năm 2022 tỉ lệ tương đối thấp do… 90 % quân số của Nga có trước chiến tranh với Ukraine, đã mất mạng và phần lớn là ngay trong năm đó, số còn lại là trong nửa đầu năm 2023. Nôm na là chết không kịp đào ngũ.

Vì thế, mặc dù Putox và giới lãnh đạo chóp bu nước này có xu hướng không quan tâm đến con số thương vong của quân đội mình, nhưng nó lại ảnh hưởng đến tinh thần chiến đấu của quân đội nói riêng và tinh thần sẵn sàng nhập ngũ của dân chúng nói chung. Vì vậy với cuộc chiến có thương vong 15.000 người như của Liên Xô ở Afghanistan, nó ảnh hưởng đến tinh thần của 15 triệu dân. Bây giờ thương vong 1 triệu người ở Ukraine, sẽ ảnh hưởng đến 100 triệu dân theo hướng tiêu cực, chứ không bao giờ có ý nghĩa tích cực kiểu như bọn Dư Luận Viên xứ Đông Vạn Tượng hi vọng là “dân Nga sẽ vùng lên.”

Đó là lý do rằng nếu vào thời điểm nửa cuối năm 2024 này cả hai bên cùng tổng động viên, Nga sẽ chỉ huy động được khoảng dưới 20 triệu người và biến thành 20 triệu lính có tinh thần rất thấp, tương đương như vậy Ukraine sẽ có quân số tương tự nhưng tinh thần chắc chắn sẽ cao hơn.

Tuy nhiên đây chỉ là giả định, vì Ukraine không đời nào làm như vậy. Hiện nay Ukraine đã đẩy khoảng 35 % GDP vào phục vụ chiến tranh, vì vậy nếu họ tổng động viên lôi kéo đến 20 triệu người vào chiến đấu, sẽ gây đổ vỡ về kinh tế xã hội.

3.3. Vậy Nga đang đẩy bao nhiêu % GDP cho quốc phòng?

Bằng 20 % so với Ukraine, tức là 7 %. Con số này nếu so sánh với Mỹ, nó gấp đôi, còn với Trung Quốc, nó gấp gần 5 lần (1,7 %). Nhưng Mỹ là Mỹ, Trung Quốc là Trung Quốc, còn Nga thì đang bị cấm vận lẫn trừng phạt.

Giống như một cỗ máy, khi nóng lên với nhiệt độ tối ưu ví dụ 70 độ C, nó sẽ có hiệu suất cao nhất. Nhưng khi nó nóng hơn nữa, hơn nữa… thì dầu bôi trơn sẽ nóng quá và mất độ nhớt, các chi tiết giãn nở không đều… dẫn đến giảm hiệu suất đến “bó máy,” không chạy nữa. Khi nhiệt độ tối ưu, để sản ra một công 100 joule, nó cần 1 lít xăng thì khi nóng lên giảm hiệu suất, công suất giảm và tổn hao tăng. Khi đó sản ra một công 75 joule nó có thể ăn lên đến 1,3 lít xăng. Nền kinh tế Nga sẽ là như vậy.

3.4. Nền kinh tế đã như vậy, thì bộ máy chiến tranh còn tổn hao lớn hơn.

Vấn đề này gây ra không chỉ do yếu tố con người mang tính chủ quan (tham nhũng) mà còn do nguyên tắc tổ chức bộ máy cồng kềnh, kém hiệu lực và quan liêu.

Các thông tin hiện nay cho thấy, Putox đang rất căm Shoigu. Nguyên soái Ván ép đã tranh thủ cuộc chiến tranh để tiếp tục vơ vét. Trong năm 2022, có lần tôi báo cáo quý vị rằng năng lực của lực lượng công binh Nga là rất thấp vì thiếu thiết bị đến mức nghiêm trọng. Đến cuối năm và năm 2023, lợi dụng kế hoạch của Surovikin xây dựng phòng tuyến, Shoigu được cho là đã nháy mắt với các nhà thầu quân sự sân sau của hắn, sử dụng ngân sách quốc phòng mua về hàng vạn máy công trình từ Trung Quốc để xây dựng phòng tuyến. Riêng cú áp-phe này Shoigu và lũ đệ tử thân tín của hắn có thể bỏ túi cả tỉ USD.

Chính vì vậy mà cặp Surovikin và Prigozhin rất căm Shoigu, kẻ “ngồi mát ăn bát vàng,” bất tài vô tướng nhưng lại được hưởng mưa móc từ ông chủ điện Kẩm-linh. Khổ cái, Putox đã đến tầm hết tiền, nên một đồng cũng quý, chứ nói gì đến ăn cắp của lão cả tỉ USD.

Mạng sống của Nguyên soái Ván ép, chưa kể lệnh bắt của Tòa án quốc tế, chắc chỉ còn tính được trong năm nay. Có bao nhiêu tiền phải “nôn” ra bằng hết.

3.5. Mục cuối

Sáng nay tôi nói chuyện với một chuyên gia về hậu cần, sau khi nghe tôi mô tả như thế này:

- Cách đây 2 ngày, một kho đạn dược cực lớn của Nga ở Voronezh bị tấn công, nổ lanh tanh bành đến cả ngày hôm sau.

- Đường tàu hỏa Belgorod bắt đầu bị tấn công bằng tên lửa…

Anh ấy nói: Đánh nhau kiểu đó thì trước sau cũng thua. Càng đông quân, càng thua.

Có người hỏi rằng, bắn vào đường tàu thì giải quyết được vấn đề gì? – Ý là chúng sửa được ngay. Thứ nhất, đã bắn được đường tàu, thì người ta bắn được trạm bẻ ghi – mà ghi tàu hỏa của Nga lâu nay tự động hóa và mua của… Đức. Nếu không có thiết bị thay thế sẽ chuyển sang bẻ bằng tay. Thứ hai, đã bắn vào đường tàu thì không nhằm mục đích phá hủy nó vĩnh viễn, mà nhằm mục đích làm gián đoạn hậu cần chiến trường, sau khi sửa xong lại bắn tiếp. Quân đội trên chiến trường sẽ đói dần, cả về gạo lẫn đạn. Đến khi đói đủ mức thì chạy.

Như thế, có thể chúng ta sẽ lại chứng kiến cảnh như hồi chiến dịch phản công mùa thu 2022, quân Nga ở Kharkiv mỗi tên lính chỉ còn đủ đạn để bắn 2 đến 3 loạt (khoảng trên dưới chục viên) là hết. Sau đó là bỏ chạy.

PHÚC LAI 27.06.2024