Ngô Nhân Dụng - Tại sao Mỹ khác Mexico, Peru hay Brazil?

Bài trước trong mục này bàn về Giải Nobel Kinh tế năm 2024, trao cho James Robinson, Daron Acemoglu (Đại học MIT), và Simon Johnson (Đại học Chicago).

Họ đã tìm hiểu tại sao kinh tế các nước phát triển cao thấp khác nhau, chú ý đến kinh tế Mỹ, Canada so với các nước châu Mỹ La Tinh, như Mexico, Peru hay Brazil.

Ba giáo sư kinh tế học thấy nguyên do quan trọng nhất là các định chế xã hội khác biệt trong các xã hội đó: Dân Mỹ và Canada dựng lên những định chế kinh tế và chính trị cho mọi người có cơ hội như nhau (inclusive institution). Các nước kia nuôi dưỡng các định chế cho một thiểu số cầm đầu nhằm khai thác những người khác (extractive institutions).

Thái Vũ - Loạn !

 

Đọc tin cướp bóc ở quận Cam California thấy loạn quá (có cả video nha).

Chưa đầy 10 ngày mà đã có 3 tiệm ăn Việt bị cướp ở quận Cam là quán Vỹ Dạ, nhà hàng Văn bánh xèo, quán Hai Lúa.

Trước đó là tiệm vàng trong Phước Lộc Thọ, cướp ban ngày ban mặt, hình như nhà chủ tiệm có người làm cảnh sát nữa chứ.

Ngô Nhân Dụng - Biden xây tiếp bức tường của Trump

 

Và gần đây nhất, Tổng thống Mỹ Ronald Reagan kêu gọi “hãy giật đổ bức tường Berlin!” Trong mấy năm, bức tường ô nhục cũng sập.

Chính phủ Mỹ sắp xây thêm vào bức tường ngăn biên giới Mỹ với Mexico, phía bên này bờ sông Rio Grande. Khi tranh cử tổng thống năm 2020, Tổng thống Joe Biden đã hứa sẽ không xây “thêm một tấc” nào cho công trình Tổng thống Donald Trump đang làm dở.

Mọi người có thể coi đây là một thí dụ về thói quen “nói một đàng, làm một nẻo” của các nhà chính trị. Nhưng ông Biden thực tình vẫn muốn làm như đã nói: Không muốn dựng thêm tường! “Ông có tin việc xây tường biên giới sẽ giảm bớt được làn sóng di dân tị nạn hay không?” Ông Biden trả lời dứt khoát: “Không!”

Bông Lau - Đi Mỹ hỏng cần visa

 

Trời mưa gió tầm tã nhưng những công dân của xứ thiên đường xã hội chủ nghĩa quang vinh vẫn kiên trì xếp hàng, để đu càng đến một quốc gia ác ôn đang giãy chết.

Không riêng gì những người xếp hàng trật tự để đu càng hợp pháp ở Việt Nam. Dọc biên giới Hoa Kỳ - Mexico mỗi ngày có khoảng 10 ngàn người ùa vào nước giãy chết.

Họ bất chấp một xứ sở hỏng bình yên xả súng liên miên người chết lăn chiêng, để được định cư.

Ngô Nhân Dụng - Sang năm, Mexico sẽ có nữ tổng thống

 

Một guồng máy chính trị, kinh tế và xã hội do đàn ông thiết lập trong nhiều thế kỷ sẽ không thể thay đổi toàn diện trong một, hai thế hệ. Nhưng cảnh tượng chỉ có hai bà sẽ giành nhau chức tổng thống sang năm cho thấy hướng tiến của lịch sử Mexico không quay ngược lại được.

Người Việt ở California thường gặp nhiều người gốc Mexico, gọi họ là “Xì,” hoặc “A mi gô” – amigo nghĩa là bạn, trong tiếng Tây Ban Nha – hoặc là “Mễ.” Có câu tục ngữ “Không ăn đậu đỏ không phải là Mễ, không đi trễ không phải là Việt Nam!” Chữ “Mễ” gọi tắt, cũng như chữ “Mỹ.”

Thế kỷ trước, các cụ nhà mình học địa dư dùng sách chữ Hán, theo lối Nhật phiên âm Mexico là Mễ Tây Cơ và America thành A Mỹ Lị Gia. “Mỹ” là tiếng gọi bình thường, nhưng nói “Mễ” thì không có vẻ tôn kính lắm.

Tư pháp Mỹ chấp thuận cho áp dụng quy định mới về nhập cư

Di dân Trung Mỹ phải quay lại Mêhicô xin tị nạn, đang ăn sáng tại một trại tạm cư ở Ciudad Juarez, 12/09/2019.

Đăng ngày 12-09-2019 Sửa đổi ngày 12-09-2019 13:18

Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ hôm 11/09/2019 đã cho phép chính quyền áp dụng các biện pháp mới nhằm hạn chế di dân Trung Mỹ xin tị nạn. Đây là một chiến thắng cho tổng thống Donald Trump, vốn đặt vấn đề nhập cư làm trung tâm chiến dịch tranh cử năm 2020.

Có 7/9 thẩm phán cho rằng các quy định mới có thể tạm thời được áp dụng trong khi chờ đợi tòa án giải quyết những vụ kiện. Quy định buộc phải đăng ký tại một nước thứ ba trước khi đến biên giới Hoa Kỳ, sẽ gây nhiều khó khăn cho các di dân hầu hết đến từ Trung Mỹ. Khoảng mấy chục ngàn người đa số là các gia đình có trẻ em đi chung sẽ bị ảnh hưởng.

Đây là thắng lợi đối với tổng thống Donald Trump, vào lúc chính sách nhập cư của ông đang bị kiện tại nhiều tiểu bang. Trên Twitter, Trump hoan nghênh quyết định trên với chữ « chiến thắng » được viết hoa. Một phát ngôn viên Nhà Trắng tuyến bố chính quyền rất hài lòng khi Tòa án Tối cao bác bỏ các phán quyết « sai lạc » của tòa cấp dưới.

Lầu Năm Góc hoãn 127 dự án, chi 3,6 tỉ đô la cho bức tường của Trump

Bức tường biên giới Mỹ-Mêhicô ở Santa Teresa, 28/08/2019.

Phát thanh ngày 04.09.2019

Lầu Năm Góc hôm 03/09/2019 thông báo đã giải ngân 3,6 tỉ đô la để tài trợ việc xây dựng 280 kilomet tường biên giới với Mêhicô, theo yêu cầu của tổng thống Donald Trump.

AFP dẫn lời phát ngôn viên Jonathan Hoffman, cho biết để có được số tiền này, bộ Quốc phòng Hoa Kỳ đã quyết định hoãn lại 127 dự án xây dựng và hiện đại hóa các cơ sở quân sự trên đất Mỹ và ở nước ngoài trong ngân sách năm 2019. 

Theo một quan chức bộ Quốc phòng, thì số tiền trên được dùng để gia cố các đoạn tường rào đã có ở khu vực biên giới, và xây dựng thêm những bức tường mới. Những đoạn sẽ được gia cố chủ yếu nằm gần Yuma (bang Arizona), El Centro và San Diego (bang California), Laredo và El Paso (bang Texas).

Bức tường biên giới : Tổng thống Trump lần đầu sử dụng quyền phủ quyết

Ngày 15/03/2019, tại Nhà Trắng, tổng thống Donald Trump ký sắc lệnh phủ quyết luật Quốc hội thông qua bác bỏ tuyên bố của tổng thống về tình trạng khẩn cấp để xây tường biên giới với Mêhicô.

Đăng ngày 16-03-2019 Sửa đổi ngày 16-03-2019 16:00

Lần đầu tiên trong nhiệm kỳ, hôm qua 15/03/2019, tổng thống Mỹ Donald Trump sử dụng đến quyền phủ quyết để bác bỏ dự luật đã được lưỡng viện Quốc hội thông qua. Dự luật này hủy bỏ tình trạng khẩn cấp mà ông Trump đưa ra để có ngân sách xây bức tường ở biên giới Mêhicô.

Từ San Francisco, thông tín viên Eric de Salve gởi về bài tường trình :

« Đó là nghĩa vụ của tôi » - tổng thống Donald Trump tuyên bố như trên từ Phòng Bầu Dục của Nhà Trắng, khi lần đầu tiên trong nhiệm kỳ sử dụng đến quyền phủ quyết. Ông không có chọn lựa nào khác. Sau khi bị chính phe đa số Cộng Hòa của mình phản đối hôm trước đó, tổng thống buộc lòng phải dùng đến biện pháp mạnh. 

''Shutdown'': Trump đề nghị tường thép thay vì bê-tông

Tổng thống Mỹ Donald Trump nói chuyện với báo chí sau buổi tiếp xúc ở Hạ viện về tình trạng "shutdown", ngày 04/01/2019.

Đăng ngày 07-01-2019 Sửa đổi ngày 07-01-2019 12:30

Tại Hoa Kỳ, tình trạng shutdown (chính phủ bị đóng cửa) đến hôm nay 07/01/2019 đã kéo dài hơn hai tuần lễ, và các cuộc thương lượng cấp cao đã diễn ra vào cuối tuần qua nhưng không mang lại kết quả. Tổng thống Donald Trump nhất định muốn xây bức tường dọc theo biên giới Mêhicô. Nhượng bộ duy nhất của Donald Trump là tường có thể làm bằng thép, thay vì bê-tông. Phe Dân Chủ cho biết sẵn sàng thảo luận về việc đối phó với nạn nhập cư bất hợp pháp, nhưng luôn chống việc xây bức tường dài cả ngàn cây số.

Từ New York, thông tín viên RFI Grégoire Pourtier gởi về bài tường trình :

"Liệu tổng thống Donald Trump sẽ tuyên bố « tình trạng khẩn cấp quốc gia » liên quan đến an ninh biên giới Mêhicô, để chấm dứt « shutdown » và nhất là có được ngân quỹ để xây dựng bức tường mà ông mong muốn ? Ông Trump vẫn để treo lơ lửng mối đe dọa này, nhưng đây là một ý định mang nhiều rủi ro, và có thể dẫn đến bế tắc. 

Mỹ xét xử trùm ma túy El Chapo

Trùm buôn ma túy Joaquin «El Chapo» Guzman khi bị dẫn độ sang Hoa Kỳ, ngày 19/01/2017.

Đăng ngày 06-11-2018 Sửa đổi ngày 06-11-2018 13:15

Tại New York hôm qua 05/11/2018 tư pháp Mỹ đã bắt đầu một vụ xử vô tiền khoáng hậu: El Chapo, ông trùm người Mêhicô trong 25 năm qua từng điều hành Sinaloa, một trong những tập đoàn ma túy lớn nhất thế giới, bị cáo buộc đã đưa vào Hoa Kỳ 154 tấn cocain, heroin, cần sa, ma túy tổng hợp có tổng trị giá 14 tỉ đô la ; và chỉ đạo khoảng 30 vụ ám sát. 

Phiên tòa kéo dài trong bốn tháng, và trùm ma túy 61 tuổi có nguy cơ lãnh án chung thân.

Trump muốn gởi 15.000 quân đến biên giới Mêhicô để chặn di dân

Đoàn di dân từ El Salvador vẫn lũ lượt hướng về đất Mỹ, ngày 01/11/2018.

Đăng ngày 01-11-2018 Sửa đổi ngày 01-11-2018 10:46

Mỹ có thể triển khai đến 15.000 quân nhân tại biên giới Mêhicô, với mục đích ngăn cản đoàn di dân từ Trung Mỹ xâm nhập vào lãnh thổ Hoa Kỳ. Đó là tuyên bố của tổng thống Donald Trump hôm qua 31/10/2018. Lời khẳng định của ông chủ Nhà Trắng chứng tỏ Washington cứng rắn hơn về vấn đề nhập cư, vào thời điểm chưa đầy một tuần nữa là đến cuộc bầu cử giữa kỳ.

Từ Washington, thông tín viên Anne Corpet tường trình :

Trump loan báo đạt được thỏa thuận thương mại với Mêhicô

Tổng thống Mỹ Donald Trump lúc nói chuyện qua điện thoại với tổng thống Mêhicô Enrique Pena Nieto ngày 27/08/2018.

Đăng ngày 28-08-2018 Sửa đổi ngày 28-08-2018 14:19

Mỹ và Mêhicô hôm 27/08/2018 đã đạt được một thỏa thuận thương mại, sau nhiều tháng thương lượng gay go. Từ khi bước vào Nhà Trắng, ông Donald Trump vẫn đả kích hiệp định tự do mậu dịch ALENA (NAFTA theo tiếng Anh) giữa Hoa Kỳ với Mêhicô và Canada, mà ông cho là bất bình đẳng đối với Mỹ. Thỏa thuận đạt được với Mêhicô là nhằm thay thế cho ALENA, và nay Mỹ bắt đầu thương lượng với Canada.

Từ Washington, thông tín viên RFI Anne Corpet tường trình :

« Từ Phòng Bầu dục, ông Donald Trump nhấc điện thoại gọi cho đồng nhiệm Mêhicô Pena Nieto để hoan nghênh, trước các ống kính máy quay. Một sự dàn cảnh như thường lệ, để mừng việc đạt được một hiệp định thương mại với Mêhicô, và tổng thống Mỹ có thể chôn vùi ALENA, hiệp định tự do mậu dịch với Mêhicô và Canada.

Bầu tổng thống Mêhicô: Chiến thắng lịch sử của cánh tả

Ông Andrés Manuel Lopez Obrador, tổng thống sắp tới của Mêhicô, sau khi có kết quả bầu cử ngày 01/07/2018.

Đăng ngày 02-07-2018 Sửa đổi ngày 02-07-2018 14:44

Ứng cử viên Andrés Manuel Lopez Obrador của đảng cánh tả Morena hôm qua 01/07/2018 đã giành được chiến thắng vang dội với trên 53% số phiếu, đè bẹp hai đối thủ còn lại. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử đương đại Mêhicô, cánh tả lên nắm quyền, tại một đất nước đang đối đầu với làn sóng bạo lực chưa từng thấy.

Từ Mêhicô, thông tín viên RFI Patrick John Buffe tường trình :

« Chiến thắng được cảm nhận từ nhiều tháng qua, người ta nhận ra hiện tượng này trên các đường phố, khi nhiều người dân Mêhicô công khai bày tỏ sự ủng hộ ông Andrés Manuel Lopez Obrador. 

Chưa xây được tường, Trump gởi quân đội đến biên giới Mêhicô

Biên phòng Mỹ bắt giữ người nhập cư trái phép, tại thung lũng Rio Grande, gần Falfurrias, Texas, Hoa Kỳ, ngày 04/04/2018.

Đăng ngày 05-04-2018 Sửa đổi ngày 05-04-2018 11:54

Bực tức vì Quốc hội vẫn chưa bật đèn xanh, cũng như Mêhicô không chịu đóng góp để xây bức tường biên giới, tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 04/04/2018 đã ra lệnh gởi Vệ binh quốc gia đến biên giới Mêhicô, bất chấp nguy cơ gây căng thẳng với nước láng giềng.

Tổng thống Trump chỉ thị cho bộ trưởng Quốc phòng James Mattis huy động Vệ binh, vốn là lực lượng dự bị của quân đội. Đồng thời yêu cầu ông Mattis cùng với bộ trưởng An ninh Nội địa Kirstjen Nielsen và bộ trưởng Tư pháp Jeff Sessions, trong vòng 30 ngày tới phải báo cáo kế hoạch hành động.

Donald Trump dọa điều quân đội Mỹ đến biên giới Mêhicô

Di dân Trung Mỹ ngủ qua đêm tại biên giới Hoa Kỳ-Mêhicô, 04/04/2018.

Đăng ngày 04-04-2018 Sửa đổi ngày 04-04-2018 11:43

Nhằm chống lại nạn nhập cư bất hợp pháp, trong khi chờ đợi xây lên được bức tường, tổng thống Mỹ Donald Trump hôm qua 03/04/2018 cho biết ý định triển khai quân đội dọc theo biên giới với Mêhicô. Theo ông Trump, đường biên giới này dễ bị xâm nhập là do sự dễ dãi của chính quyền Mêhicô và người tiền nhiệm của ông là Barack Obama.

Từ San Francisco, thông tín viên RFI Eric De Salve tường trình :

Tổng thống Venezuela khẳng định đang bị CIA âm mưu lật đổ

Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro trong lễ kỷ niệm sinh nhật cố lãnh tụ Simon Bolivar, 24/07/2017.

Đăng ngày 25-07-2017 Sửa đổi ngày 25-07-2017 14:24

Tổng thống Venezuela, ông Nicolas Maduro hôm 24/07/2017 đòi các chính phủ Mỹ, Mêhicô và Colombia giải thích về việc được cho là tham gia một âm mưu do CIA chuẩn bị nhằm lật đổ ông.

Tổng thống Nicolas Maduro tố cáo giám đốc CIA Mike Pompeo vì theo ông, đã tuyên bố rằng Hoa Kỳ « hợp tác trực tiếp với chính quyền Mêhicô và Colombia để lật đổ chính quyền Venezuela ». Ông Maduro yêu cầu tổng thống Mỹ Donald Trump phải làm rõ những từ ngữ mà theo ông là « ngạo mạn, mang tính can thiệp » của ông Pompeo.

Donald Trump đã xây tường ở… Scotland

Ông Michael Forbes, người láng giềng đối diện sân gôn của Donald Trump.

(LCI 27/01/2017) Xung quanh khu vực sân gôn thuộc sở hữu của Donald Trump ở Scotland, nhà tỉ phú đã cho xây lên một bức tường ngăn cách với láng giềng xung quanh. Và sau đó Trump đã gởi hóa đơn cho họ, cũng giống như những gì đang định làm với nước láng giềng Mêhicô.