Tin tức, bình luận, phóng sự, hậu trường chính trị quốc tế
Liên Hiệp Quốc mong mỏi cộng đồng quốc tế giúp tránh một « thảm họa », và hứa hẹn sẽ không trao viện trợ nhân đạo cho chế độ Hồi giáo. Từ Genève, thông tín viên Jérémie Lanche cho biết thêm chi tiết :
« Nếu Afghanistan hoàn toàn sụp đổ, chúng ta sẽ gặp phải một cuộc khủng hoảng di dân còn trầm trọng hơn ».
Trang nhất báo Pháp hôm nay bộn bề nỗi lo trong mùa Giáng Sinh. Le Figaro chạy tựa « Nước Pháp trước đe dọa bị cúp điện » : một phần tư số lò phản ứng nguyên tử ngưng hoạt động. Nếu tháng Giêng lạnh hơn, tình hình sẽ rất căng thẳng. Le Monde nhấn mạnh « Omicron buộc chính quyền phải có chiến lược cứng rắn hơn ». Chỉ hai ngày nữa là đến Noel, biến thể Omicron tràn đến gây lo sợ cho cả châu Âu ; tại Pháp, các chuyên gia khuyến cáo nên ra lệnh giới nghiêm trong ngày đầu năm mới dương lịch. Tương tự, Les Echos đề cập đến việc bắt buộc làm việc từ xa trở lại, có thể ba, bốn ngày trong tuần kể từ mùa tựu trường tới.
Nhật báo La Croix « Gặp gỡ những người công giáo ở Syria », vốn chịu nhiều thiệt thòi ở những nơi từng xảy ra chiến sự : Alep, Homs và Damas. Một cộng đồng hiện diện trên mảnh đất này từ hai ngàn năm trước, nay hầu hết thanh niên muốn ra đi khỏi đất nước đang bị bỏ quên : điện chỉ có 1 giờ mỗi ngày, thất nghiệp, thời kỳ quân dịch dài đến 10 năm.
Amir Khan Muttaqi, ngoại trưởng lâm thời của Taliban trong cuộc họp báo tại thủ đô Qatar bày tỏ hy vọng sẽ có quan hệ « tích cực » với các nước trên thế giới, và mối quan hệ « cân bằng » sẽ giúp Afghanistan ra khỏi tình trạng bất ổn.
Phát ngôn viên Nabila Massrali của EU cho biết cuộc gặp tại Doha sẽ có cả các đại diện của Hoa Kỳ, nhưng không nói rõ số người và chức vụ của các đại biểu của Mỹ lẫn châu Âu.
Quân khủng bố Taliban vừa mới yêng hùng bổ nhiệm gã râu xồm Sirajuddin Haqqani vào chức Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ. Thêm một lần nữa chúng đã chứng minh cho thế giới thấy chính quyền Joe Biden là một đám ngây ngô dại khờ.
Tổng Thống Joe Biden, Ngoại Trưởng Antony Blinken, Bộ Trưởng Quốc Phòng bị thịt vô tích sự Lloyd Austin, Đại Tướng Tham Mưu Trưởng Liên Quân Mark Milley v.v. già đầu rồi nhưng vẫn bị khủng bố Taliban đùa giỡn và cho ăn bánh vẽ. Vẫn nuôi ảo tưởng khủng bố Tali ban đã thay đổi và có thể phối hợp trong cuộc chiến chống “khủng bố”.
Tân “Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ” Sirajuddin Haqqani của Taliban nằm chình ình trong danh sách khủng bố của Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ và được FBI đăng hình trong danh sách truy nã với giá thưởng là 10 triệu đô la.
Trong thành phần chính phủ của Taliban, nhiều tân bộ trưởng có tên trong danh sách trừng phạt của Liên Hiệp Quốc. Bốn bộ trưởng từng ngồi tù tại Guantanamo, nhà tù nổi tiếng của Mỹ, còn thủ tướng Mohammad Hassan Akhund là người đã thông qua việc phá hủy tượng Phật khổng lồ có từ thế kỷ VI ở Bamiyan. Abdul Ghani Baradar, đồng sáng lập phong trào, trở thành phó thủ tướng và giáo chủ Yaqoub, con của giáo chủ Omar, làm bộ trưởng Quốc phòng. Bộ Nội vụ được giao cho Sirajuddin Haqqani, lãnh đạo một mạng lưới bị Washington coi là khủng bố. Không có phụ nữ nào có mặt trong chính phủ mới.
Thông tín viên RFI tại Islamabad, Sonia Ghezali cho biết về phản ứng ban đầu : « Giới chính trị ở Afghanistan sững sờ, trước hết là đối với phụ nữ. Fawzia Koofi là một trong những phụ nữ hiếm hoi trong phái đoàn được chính phủ Kabul gởi đến Doha, Qatar, để thương lượng với Taliban, trước khi phe này dùng vũ lực giành chính quyền hôm 15/08.
Từ nhiều tháng qua, Qatar đã đóng vai trò trung gian giữa Hoa Kỳ và Taliban. Phân nửa số 55.000 người được di tản khỏi Afghanistan cũng được trung chuyển qua Qatar, nơi có một căn cứ quân sự quan trọng của Mỹ. Thông tín viên Loubna Anaki của RFI tại Islamabad cho biết thêm chi tiết :
« Đó là một chuyến đi nhằm cảm ơn các nước đã đón nhận những người Afghanistan được Mỹ và các đồng minh di tản từ phi trường Kabul cuối tháng Tám. Ông Antony Blinken sẽ hội đàm với Quốc vương Tamim Ben Hamad Al Thani và ngoại trưởng Qatar.
Bài diễn văn tự ca ngợi cuộc di tản khỏi Kabul của ngài Joe Biden tuần rồi đánh dấu một trang sử của Hoa Kỳ vừa lật qua. Ngài Tổng Thống dùng chữ “extraordinary success” để miêu tả cuộc tháo chạy nhục nhã của Hoa Kỳ là sự “thành công phi thường”. Nhưng một trang sử mới vừa mở ra làm hé lộ sự lừa dối cũng phi thường trong cuộc tháo chạy này.
Không biết xấu hổ hay sao mà huênh hoang tự khen tặng cuộc tháo chạy thần tốc đến nỗi phải bỏ rơi lại hàng trăm công dân Mỹ và hàng ngàn người Afghan đã xả thân cho Hoa Kỳ trong hai thập kỷ qua. Số phận của những người này giờ đây đang nằm trong sự đe dọa của Taliban, Al-Qaeda và ISIS-K. Không thấy ngài Tổng Thống nhắc đến sự cáo chung của một Tòa Đại Sứ thuộc loại mắc tiền và kiên cố nhứt. Và mất mát lớn lao nhứt là nền dân chủ văn minh mà Hoa Kỳ và đồng minh đã giúp xây dựng lại cho quốc gia này.
Ngài Tổng Thống tuyên bố rất mạnh mẽ: “Tôi nhận hết trách nhiệm về mình”, đó vốn là một đức tính dũng cảm cần phải có của một người chỉ huy. Nhưng chỉ vài phút sau ngài quay trở lại cá tính của một cụ già bé bỏng “old baby” yếu đuối thiếu bản lãnh và trốn trách nhiệm bằng cách chạy tội và đổ thừa sự thất bại của mình cho người khác.
Trong bài « Taliban mừng chiến thắng trong Kabul đang khủng hoảng », Le Figaro nhận định, lịch sử có thể lưu lại hình ảnh biểu tượng cho thất bại : bức ảnh màu xanh lá hơi nhòe nét của thiếu tướng Chris Donahue chỉ huy sư đoàn nhảy dù 82. Theo Le Monde, vị tướng đã đi vào lịch sử như là quân nhân Mỹ cuối cùng rời Kabul. Trong đêm đen, « Badri 313 » lực lượng đặc nhiệm của Taliban tiến vào phi đạo, từ đầu đến chân là trang phục và vũ khí của Mỹ.
Bên cạnh việc bàn luận về chính trường Pháp trước cuộc bầu cử tổng thống sang năm, báo chí Paris tiếp tục đề cập đến những hệ lụy của việc Mỹ rút khỏi Afghanistan.
Le Monde nhận xét « Đến lượt Taliban phải đối mặt với thách thức khủng bố » : Trái với những khẳng định, phe này không diệt trừ được tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS, Daech) tại Afghanistan, và nay phải chật vật với những chia rẽ nội bộ và sự hiện diện của « người bạn » Al Qaida.
Le Figaro số cuối tuần kịp cập nhật thời sự, trong bài « Ông già và bọn khủng bố », đã gay gắt chỉ trích, khi ra lệnh cuốn lá cờ sao trên căn cứ quan trọng Bagram, ra đi không kèn không trống vào đầu tháng Bảy mà chẳng buồn báo cho chỉ huy trưởng quân đội Afghanistan, Joe Biden đã khởi đầu một vòng xoáy bi thảm. Biden « nhận trách nhiệm những sự kiện vừa qua », vì cái chết của cả trăm người Afghanistan và 13 quân nhân Mỹ trong vụ khủng bố ở phi trường Kabul là do những sai lầm của ông.
Chỉ có Les Echos ra trễ nhất vào tối qua là kịp đưa lên trang nhất vụ khủng bố ở phi trường Kabul, chạy tựa « Việc phương Tây rút đi trở thành thảm kịch ». Các báo Le Figaro, Le Monde, Libération tường thuật chi tiết trên trang web, còn La Croix nói về « Kabul-Paris, bi kịch Afghanistan ».
Ngũ Giác Đài vừa thông báo một phi vụ máy bay không người lái cất cánh từ khu vực Vịnh Ba Tư, Trung Đông, bay vòng 8 tiếng đồng hồ dọc theo Pakistan oanh kích tiêu diệt “người lập kế hoạch” (planner) đánh bom ở phi trường Kabul trước đó một ngày làm thiệt mạng khoảng 170 thường dân Afghan và 13 binh sĩ Hoa Kỳ.
Bộ Quốc Phòng Hoa Kỳ cho biết “người lập kế hoạch” là khủng bố ISIS-K (The Islamic State Khorasan Province hay ISIS của tỉnh Khorasan) hiện diện ở tỉnh Nangarhar, phía đông A Phú Hãn và giáp ranh với biên giới Pakistan. Tỉnh Khorasan là cái ổ khủng bố mà các đời tổng thống Hoa Kỳ trước đây đã cho oanh kích tơi bời hoa lá mà vẫn hổng dứt nọc được, nó giống như Địa Đạo Củ Chi của Vi Xi zậy.
Đại Úy Bill Urban của Trung Tâm Chỉ Huy Hoa Kỳ (The US Central Command) cho biết theo tin tức đầu tiên ghi nhận được thì có dấu hiệu tên khủng bố ISIS-K, tác giả của cuộc đánh bom ở phi trường Kabul đã về miền cực lạc.
Bà Bachelet tuyên bố : « Những tuần lễ vừa qua, văn phòng của tôi đã nhận được các bản báo cáo đáng tin cậy và đau lòng về tác động của các vi phạm luật quốc tế đối với thường dân, cũng như vi phạm nhân quyền từ các bên xung đột. Báo cáo của phái đoàn trợ giúp Liên Hiệp Quốc ở Afghanistan cho thấy từ ngày 01/01 đến 30/06 năm nay số nạn nhân là dân thường đã tăng gần 50% so với cùng kỳ năm ngoái. Tất nhiên là tình hình này càng nặng nề hơn trong tháng Bảy và tháng Tám.
Đặc biệt chúng tôi có được các thông tin khả tín về các vi phạm trầm trọng luật lệ quốc tế và nhân quyền tại nhiều khu vực do Taliban trực tiếp kiểm soát.
Trang nhất của Les Echos hôm nay đăng ảnh tổng thống Mỹ Joe Biden trên một cái nền u ám với dòng tít « Afghanistan, các bài học của thất bại Mỹ ». Chủ đề Afghanistan vẫn tiếp tục được các báo Pháp bàn luận ở những trang trong. Về các hồ sơ khác, Le Figaro nhận thấy « Ukraina cố đưa Crimée ra khỏi quên lãng ». La Croix phàn nàn trước hố sâu ngăn cách các nước giàu nghèo về vaccin, Le Monde đặt vấn đề liệu có thể đạt được miễn dịch cộng đồng Covid hay không, Libération bàn về tuần lễ làm việc bốn ngày.
Trước hết, tình hình hỗn loạn ở khu vực phi trường Kabul được Les Echos mô tả trong bài « Afghanistan : Di tản trong hỗn loạn », Libération so sánh tình trạng này như « một chiếc bẫy ». Le Figaro cho biết số nạn nhân tăng lên ở sân bay Kabul, còn Le Monde nhận xét « Biden đứng trước thử thách di tản người Mỹ ».
Tổng thống Mỹ Joe Biden hôm nay 24/08/2021 trong một hội nghị trực tuyến sẽ được các đồng nhiệm G7 đòi hỏi lùi lại hạn chót kết thúc di tản khỏi Afghanistan - được ấn định vào ngày 31/08 - trong khi hàng ngàn người đang tìm cách thoát khỏi phe Taliban.
Thủ tướng Anh Boris Johnson sẽ chủ trì hội nghị, cho biết cuộc họp của các nhà lãnh đạo G7 tập trung vào hoạt động di tản và tương lai của Afghanistan. Ưu tiên trước mắt được dành cho việc hoàn tất di tản các công dân cũng như những người Afghanistan đã cộng tác trong 20 năm qua, và trước khi bước sang giai đoạn mới, cộng đồng quốc tế cần thống nhất phương hướng chung về lâu về dài.
Taliban coi hạn định 31/08 là lằn ranh đỏ. Tổng thống Joe Biden, mà việc xử lý cuộc khủng hoảng Afghanistan khiến các đồng minh thân cận nhất cũng bất bình, không loại trừ việc kéo dài chiến dịch di tản sau thời hạn này.
Từ Kabul, thông tín viên Vincent Souriau gởi về bài phóng sự :
« Chúng tôi đang trên Bank Street - như được mệnh danh – đó là con đường Ngân hàng ở Kabul. Nhưng chẳng cần phải thử làm gì, tất cả đều đã đóng cửa từ một tuần qua. Những cánh cửa đã đóng kín, các máy rút tiền đều không sử dụng được. Và nếu người đàn ông này đến gặp chúng tôi, đó là vì ông ta không còn chịu đựng được nữa. Không còn tiền mặt, chẳng còn gì để nuôi gia đình.
Ảnh bìa của L’Express là hình vẽ biểu trưng cho lá cờ Mỹ, phía trên là một khuôn mặt đàn ông râu xồm của phiến quân Taliban, chạy tựa « Afghanistan, thất bại của Mỹ ». Tấm ảnh những người đàn ông đầu quấn khăn, cầm súng chiếm trọn trang nhất của L’Obs với dòng tít « Những chiến binh Taliban mới ».
Có đến ba tuần báo chọn màu đen làm nền để nói về sự kiện chấn động đáng buồn này. Le Point với ảnh nhỏ một thủ lãnh Taliban, đặt câu hỏi « Ai sẽ chận được quân Hồi giáo ? », Courrier International với hình minh họa các phiến quân, nhận định « Afghanistan : Thời của Taliban ». Cũng một màu đen tang tóc với dòng chữ trắng thật to « Thảm bại của Biden », trang bìa tuần báo Anh The Economist ghép bốn tấm ảnh những người Afghanistan đổ xô chạy theo chiếc phi cơ Mỹ trên phi đạo.
Có người coi vụ triệt thoái hỗn loạn ở Kabul năm 2021 là “Sài Gòn của Biden.” Người Việt nào đã sống qua thời chiến, hoặc đã học lịch sử, thì biết dù số phận tương đồng, Sài Gòn rất khác Kabul.
Trước hết, cuộc chiến chỉ xảy ra tại Afghanistan sau khi Mỹ tấn công tìm bắt Osama bin Laden, trả thù vụ khủng bố 11 tháng 9 tại New York. Al Qaeda tan vỡ và 10 năm sau, bin Laden chết, quân Mỹ vẫn ở lại cho nên dính líu mãi.
Cuộc nội chiến hai miền Nam - Bắc Việt Nam đã xảy ra trước khi quân Mỹ tới. Có thể đã bắt đầu từ những cuộc “quốc cộng phân tranh” thời 1940. Năm 1954 Bắc Việt đã để lại binh sĩ, cán bộ và vũ khí để chuẩn bị chiến tranh. Năm 1959 Cộng sản bắt đầu đưa quân vào miền Nam phát động cuộc chiến. Năm 1965 quân Mỹ đổ bộ vào cứu vì miền Nam có thể mất vào tay Bắc Việt.
Bên ngoài phi trường Kabul vẫn hỗn loạn. Quân Taliban bao vây phi trường và không cho người dân di tản hoặc rất ít. Một số bị Taliban đánh đập đến đổ máu. Các chuyến bay rời Kabul còn trống chỗ và chỉ có 60% hành khách. Một công dân Đức bị bắn bị thương bên ngoài vòng rào phi trường.
Theo các nguồn tin thì còn có khoảng từ 10 đến 15 ngàn công dân Mỹ vẫn còn bị kẹt lại bên ngoài phi trường và vẫn còn trốn trong thành phố Kabul. Đó là chưa kể mấy chục ngàn thông dịch viên và nhân viên Afghanistan làm việc cho chính phủ Hoa Kỳ. Bộ Ngoại Giao Mỹ không biết chính xác họ ở đâu.
Hôm kia có hai trực thăng Chinook của Mỹ bay một khoảng ngắn khoảng vài trăm thước để cứu khoảng 169 công dân Mỹ bị kẹt bên ngoài vòng đai phi trường và đem họ vào trong. Số phận của công dân Mỹ còn kẹt bên ngoài như chỉ mành treo chuông. Chỉ cần vài thằng Taliban nổi cơn man rợ là sẽ có người chết.
Trước hết là câu chuyện về những người Afghanistan cố gắng di tản bằng mọi giá, được Le Monde kể lại. Zarghounah Haidari, 24 tuổi, làm việc tại một trung tâm văn hóa, từng bị đe dọa vì chống Taliban. Ba giờ sáng ngày 17/08 cùng với hai người em, cô chạy ra phi trường Kabul – lối thoát duy nhất. Khi đến nơi thì vẫn còn yên tĩnh, cô ra đến được phi đạo, nhưng bất ngờ lực lượng an ninh bắn hơi cay và đạn thật. Đám đông nhốn nháo bỏ chạy, có những người gục ngã, người ta dẫm đạp lên nhau, hai người đàn ông vũ trang bị lính Mỹ bắn chết.
