Nguyễn Thông - Ai phông ai bạt

Tôi cực lực phản đối việc trường Mạc Đĩnh Chi ở Sài Gòn ra đề kiểm tra Văn "Hãy viết bài văn nghị luận bàn về lối sống phông bạt của giới trẻ hiện nay".

Đó không phải là thứ đưa vào đề Văn, mà nó chỉ là chủ đề của những cuộc nói chuyện tầm phào, rảnh rỗi, buôn chuyện khi trà lá, rỗi hơi.

Làm gì có thứ văn như thế. Vậy nhưng vẫn có những tờ báo xúm vào khen là sáng tạo, đổi mới, bắt kịp những thay đổi của cuộc sống. Báo cũng tầm phào luôn.

Nguyễn Thông - Thừa

Rất nhiều người Việt, kể cả những lãnh đạo cấp cao, cả những người làm luật, những người chuyên nghề soạn văn bản của nhà nước, lại là người không rành tiếng Việt, không biết dùng chính xác tiếng mẹ đẻ.

Tôi lấy hai ví dụ rất phổ biến trên báo chí truyền thông, trong các văn bản mang tính quốc gia (tức đã được cơ quan cao nhất là quốc hội duyệt, thông qua). Dùng sai tới mức người ta không biết sai, cứ tưởng đúng, hoặc biết sai nhưng ngại nói ra (với tâm lý nói ra cũng chả thay đổi được gì, ai thèm nghe).

Trước hết, trong những thông tin về pháp luật, ta thường nghe/đọc cụm từ "tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ" mỗi khi có cán bộ bị xử lý kỷ luật. Cụm từ này không phải do báo chí tự đặt ra, mà được trích từ điều 356 và 357 Bộ luật Hình sự (năm 2015, vẫn còn hiệu lực). Trong hai điều đó, đều có cụm từ nói trên, "lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ".

Nguyễn Văn Tuấn - Tiếng Việt thời nay

 

Mới ghé Cần Thơ. Check-in khách sạn.

"Phòng của mình là 19aa". Cô tiếp tân nói.

Tôi ngơ ngác hỏi: “ ‘Mình’ là ai vậy cháu?”

Cổ nói: ‘Dạ, phòng của chú là …”

Nguyễn Thông - Chia buồn sâu sắc nhất

 

Hồi xưa ở miền Bắc, báo Văn nghệ có mục “Dọn vườn”. Ví nơi chữ nghĩa như mảnh vườn, lúc này lúc khác bị cỏ dại, lá khô, rác rưởi… thì dọn dẹp cho nó sạch sẽ.

Nhưng cũng chỉ chủ yếu dọn vườn văn nghệ văn gừng, chứ không mấy khi dám thò liềm ra vườn ngoài (báo Nhân Dân chẳng hạn). Giang sơn nào, anh hùng ấy, đất đai có chủ. Dọn vườn người ta, được khen chả nói làm gì, có khi lại mất lòng, nát đám cỏ gà với nhau.

Âu cũng cái thói “văn mình vợ người” chỉ thích được khen. Đó là chưa kể “miệng nhà quan có gang có thép”, càng làm to càng khó nhận mình đã sai.

Nguyễn Thị Bích Hậu - Không có gì tự nhiên

Người Hàn làm ra nhiều thành tựu được thế giới công nhận, ví như xe hơi, điện thoại đi động, tivi, đồ điện máy, con chip, tàu vũ trụ... Nhưng họ vẫn có một nỗi niềm đau đáu, đó là còn chưa có mấy giải Nobel. Họ chỉ có một giải Nobel Hòa bình. Vì vậy họ rất muốn có giải này ở các lãnh vực khác, mà văn chương là một trong số đó.

Nhà văn viết hay ở Hàn thật ra không hiếm. Nhưng vấn đề là văn chương của họ khó vượt qua biên giới vì rào cản ngôn ngữ.

Vì thế từ 1996, chánh phủ Hàn đã cho thành lập Quỹ dịch thuật văn học Hàn. Sau tới 2001 thì đổi tên thành Viện dịch thuật văn học Hàn quốc, gọi tắt là LTI.

Huỳnh Ngọc Chênh - Một dân tộc sợ hãi

 

Trải qua nhiều ngàn năm lịch sử, dân tộc sợ hãi đó không sáng tạo ra được một thứ gì.

Áo quần để mặc, công cụ để lao động hầu như đều du nhập từ bên ngoài. Cái quan trọng nhất là hệ thống ký hiệu để ghi lại những gì đã nói ra để nhớ, để lưu truyền lại đời sau cũng không nghĩ ra được. Dân tộc đó đã không sáng tạo ra được chữ viết cho tiếng nói của mình.

Mà ngay cả vận dụng chữ viết có sẵn của các nền văn minh cổ đại trong khu vực để chế ra chữ viết của riêng mình cũng không tự làm được. Miến, Thái, Lào, Cam, Chăm, Triều, Nhật đã làm được điều đó khi lấy chữ Ấn hoặc chữ Tàu biến ra thành chữ viết riêng của họ, ghi chép được tiếng nói của họ.

Hoàng Dũng - Phi hành đoàn

Phi hành đoàn điều khiển phà!

Chuyện có một không hai mới được báo “Nhà báo và Công luận” của Cơ quan Trung ương Hội Nhà báo Việt Nam “phát minh”.

Tác giả bài báo viết: “Mười bảy thành viên phi hành đoàn đã được cứu khỏi phà, theo Thống đốc vùng Krasnodar cho biết trên kênh Telegram của mình. Hoạt động cứu hộ đang được tiến hành và không rõ tung tích của hai thành viên phi hành đoàn khác”.

Nguyễn Văn Tuấn - Sức mạnh của ngôn từ

 

Tôn Tử từng nói: "Tặng người lời nói, quý như châu báu, hại người bằng lời, hơn cả kiếm giáo". Ngẫm đi lại, tôi thấy câu đó rất đúng.

Chuyện thứ nhứt: Văn minh cõi mạng

Vài năm trước, Microsoft có làm một cuộc khảo sát về mức độ văn minh trên không gian mạng (DCI) từ nhiều quốc gia trên thế giới. Kết quả không quá bất ngờ: Việt Nam nằm trong "top 5" quốc gia có chỉ số về văn minh mạng thấp nhứt. Phản ứng trước kết quả này, rất nhiều người Việt (trong nước) trèo lên cõi mạng và chửi bới Microsoft bằng những chữ rất ư là khó đọc, nếu không muốn nói là những chữ vô giáo dục.

Nickie Tran - Người Saigon

 

Có người hỏi tôi định nghĩa người Saigon là người như thế nào! Tôi trả lời người Saigon là người... ở Saigon.

Thật ra người Saigon không cần phải là người sanh đẻ ở Saigon nhưng cứ hễ quê quán ở đâu mà ở Saigon nhiều năm, thì ít nhiều gì đó cũng có một số thói quen và tính cách rất riêng của Saigon.

Nhưng Saigon là Saigon, người Saigon là người Saigon và người ở Saigon cũng là người... ở Saigon.  Mấy cái này nó... trừu tượng lắm. Saigon có cái hay là không phân biệt vùng miền hay gốc gác xuất xứ. Cứ ai đến ở chừng chục năm thì họ trở thành người Saigon với cái hào sảng phóng khoáng vốn có.

Andrea Hoa Pham - Tiếng Việt trở thành ngoại ngữ ở Việt Nam ?

Từ năm 2000, lần đầu tiên trở về Việt Nam sau một thời gian dài, cho đến nay là gần một phần tư thế kỷ, tôi có thể phần nào quan sát được việc người Việt học tiếng Việt và nghiên cứu tiếng Việt như thế nào qua số sách vở tha về sau mỗi chuyến đi.

Trong những chuyến đầu tiên, sách chiếm hết một va li. Một phần tư thế kỷ trước, tủ sách tham khảo về tiếng Việt vẫn còn chiếm vài kệ để tôi say sưa bốc vào giỏ hàng. Sách bày bán trên các kệ xếp thuận tiện giữa các lối đi trong tiệm.

Hôm qua ra tiệm sách Fahasa Nguyễn Huệ, chỉ còn chọn mua được vài cuốn dạy trẻ em tập đọc.

Nguyễn Thông - Lẫn lộn

 

Cô em tôi bảo (cũng là dạng nhắc nhở) đừng chọc/đá người ta thế này thế kia, kẻo bị ghét. Ối người tử tế đã có ý ngại bác rồi đấy.

Thú thực, tôi chả ngại bị ghét, nhưng cũng biết nghe lời em tôi. Chỉ có điều tính cạu cọ đã quen rùi, "rằng quen mất nết đi rồi", nên ngứa tay phím, gõ điều này.

Mở báo mậu dịch, nghe tivi, người đọc người nghe thường gặp cái sai về cách dùng hai từ “giá trị” và “trị giá”.

Nguyễn Văn Tuấn - Tình cờ hay nhân quả ?

Người ám sát hụt ông Trump tên là Thomas Matthew Crooks. Ông Trump hay chế giễu người khác là 'Crooked'. Tình cờ hay nhân quả chữ nghĩa?

Họ Crooks (hay có khi là 'Crook'), theo từ điển tiếng Anh, có nguồn gốc từ tiếng Anh thời trung đại Middle 'Crok', và chữ này có gốc từ tiếng Norse cổ 'Krokr'. Sau này, người ta hay đánh vần là 'Crookes'. Tất cả những họ Crook, Crooks, Crooke, Crookes, Cruik, Cruiks, Cruke, Crukes, Cruikes đều xuất phát từ Crok, và ý nghĩa của họ này chỉ đơn giản là tên một cái làng ở Anh.

Chữ 'crooked' có ý nghĩa tiêu cực. Gọi ai là 'crook' có nghĩa là hàm ý nói người đó gian dối, cà chớn.

Nguyễn Gia Việt - Thiệt là ngại ngùng cho "tầm nhìn bốn nhăm"!

Các bạn có ai bất chợt nghe Đài tiếng nói Việt Nam chưa? Bản tin sáng hay chiều đều có một giọng nữ đọc sang sảng, mà đọc toàn bộ đều nhăm, thí dụ "mười nhăm", " hai nhăm", "bốn nhăm".

Tầm nhìn 2045 thì đọc phải là hai ngàn không trăm bốn mươi lăm. Đàng này bả phang thành "hai nghìn không trăm bốn nhăm", phang nhăm nhăm tới bến.

Rõ ràng là đài quốc gia, nhưng lại rất địa phương.

Nguyễn Thông - Góp ý cho các nhà báo và cả những nhà quản lý (1)

Ông hàng xóm nhà tôi có lần bảo, đại loại góp ý cho góp ý, rằng lão ơi, lão tỉ mẩn vạch vòi cho họ làm gì. Thời ni trình độ, kiến thức, hiểu biết của họ chỉ đến thế thôi, nói như nước đổ lá khoai thôi.

Ông ấy còn thở dài, chán, chứ người làm báo thời trước, các nhà văn nhà viết thời trước, chỉ cần sai một lỗi chính tả là họ đã không chịu được, chứ đâu có kiểu viết sai dùng sai tùm lum tà la như bây giờ.

Và ông chốt lại: Đám nhà báo là thủ phạm chính làm hỏng tiếng Việt, và thủ phạm chính của thủ phạm chính, là đám đào tạo họ thành nhà báo, tức học viện báo chí tuyên truyền, tối ngày chỉ lo nhồi nhét lập trường chính trị chứ không rèn về tiếng Việt.

Hoàng Dũng - Tổng thống Nga Vladimir Putin qua biệt danh (nickname) trong tiếng Nga, Anh và Việt

 

1. Tổng thống Nga Putin là một tên tuổi “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, nhất là sau khi xâm lược Ukraine.

Ngay từ năm 2007, nhiều biệt danh chỉ Putin đã được đưa vào Đại từ điển biệt danh tiếng Nga [1]. Trong đó, một số biệt danh như Putyonok (nhại tiếng kêu của vịt con, trong tiếng Nga) chỉ là biệt danh thời bé hay thời đi học của Putin, còn Toilet Putyonok có thể khiến chúng ta cho là mang màu sắc nhục mạ, thực ra theo Svetlana Bezus [2], chỉ là xuất phát từ tuyên bố của Putin: Hãy theo bọn khủng bố ngay cả khi chúng vào toilet và giết chúng; và biệt danh Toilet Putyonok được cấu tạo: “toilet duckling”[3] + Putyonok.

Tác giả của cuốn từ điển này cho rằng biệt danh chỉ Putin thường dùng nhất là VVP (viết tắt của Vladimir Vladimirovich Putin), về mặt phong cách là trung hòa. Điều này dễ hiểu: Năm 2007, Putin vẫn còn là niềm hy vọng của nhiều người Nga và cuộc xâm lăng Ukraine chưa xảy ra, nhưng lý do chính có lẽ là vì ngữ liệu của thu thập từ báo chí công khai của Nga.

Võ Khánh Tuyên - Từ ngữ

Trưa trờ trưa trật, nhác thấy bóng thằng nhóc đầu hẻm vẫn còn ngồi nhà, liền ngóng mỏ qua hỏi:

- Ê, bữa nay bộ làm biếng hỏng đi làm hả mậy?

- Dạ, sếp con ổng miễn nhiệm con từ sáng hôm qua rồi chú, nên giờ con ngưng công tác luôn.

Thiếu Khanh - Bước đầu tiên

Gần đây, trên VTV xuất hiện một nam phát thanh viên, mà mỗi ngày vào đầu một chương trình gì đó, anh ta lại hăm hở thông báo một “phát hiện” mới mẻ như một chân lý. Rằng “những cuộc hành trình vạn dặm đều bắt đầu từ những bước chân.”

Mình nghe đi nghe lại thấy dường như có gì đó thiêu thiếu: Nói vậy, nếu không bắt đầu từ những bước chân thì không ai làm được cuộc hành trình vạn dặm nào sao? Hoặc không có cuộc hành trình vạn dặm nào không cần phải đi bằng chân sao?

Thời đại ngày nay, các phương tiện giao thông rất phát triển, đâu có còn ai đi bộ những đoạn đường vài trăm mét, nói chi đường xa vạn dặm.

Nguyễn Chương - Lai rai ghi chú chữ nghĩa: Chích ngừa và tiêm chủng

1-  Mấy năm trở lại đây, ở miền Trong, cứ thường xuyên nghe phải hai chữ "tiêm chủng". Là gì?

Dùng vật nhọn mà chích vào, gọi là “tiêm” 尖.

Lấy giống của bệnh cho vào cơ thể, để ngừa, gọi là “chủng” 種.

Hai chữ "tiêm chủng" là âm Hán-Việt từ chữ Hán, tức "chữ Tàu" trong lối nói thông thường của người nước Nam chúng ta.

Khiết Nguyễn - Từ siêu thị đến siêu chém

 

Hôm nay, như thường lệ, tôi đi chấm bài và cũng như thường lệ, chỉ ba tiếng đồng hồ là xong, nên khi tôi xong việc cũng là vào giờ ăn trưa.

Vậy nên tôi cuốc bộ ra khu thương mại của người Việt Nam gần đó để ăn bún riêu và nhân tiện, xem có ai tưng bừng khai trương bán thứ gì đó với giá hạ thì mua.

Điều mà mãi đến hôm nay tôi mới để ý là trong kinh doanh, người Việt Nam chúng ta cũng theo kiểu “con gà hơn nhau tiếng gáy”.

Nguyễn Chương - Lẽ nào "sính Tàu", "sính Tây" rồi quên mất ... tiếng Việt ?

 

1/ Một người tôi quen ở ngoài Hà Nội, có lần thắc mắc, "Bấy lâu nay cứ gọi "mì chính". Nhưng, "mì"? Đây đâu phải bánh mì cũng chẳng phải sợi mì. Tôi thưc sự không hiểu". 

Này, "mì-chính" là tiếng Tàu, ồ, bây giờ gọi ... "tiếng Trung"!

Chất monosodium glutamate (gọi tắt MSG), người Trung Quốc chuyển dịch thành 味 精 (âm Hán-Việt "vị tinh") => Tiếng Hoa Bắc Kinh đọc /wèi jīng/. hao hao "wầy-chíng", tiếng Hoa Quảng Đông đọc /mì-chíng/!