Tiểu Vũ - AI không phải “đứa trẻ mới sinh”, và vì sao cần một cách tiếp cận đúng hơn

 

Đề xuất “phải dạy tất cả AI làm người chuẩn mực”, xem các hệ thống trí tuệ nhân tạo như những “con người mới sinh” chưa biết luật pháp và đạo đức, nghe có vẻ hợp lý ở bề mặt, nhưng lại thiếu chính xác về bản chất kỹ thuật lẫn phương pháp quản trị.

Khi xây dựng luật cho một công nghệ đang thay đổi từng ngày, sự nhầm lẫn về khái niệm có thể dẫn đến nhầm lẫn trong chính sách.

Trước hết, AI không học như con người. Một đứa trẻ khi sinh ra không biết gì về thế giới, phải trải qua quá trình quan sát, bắt chước và tiếp xúc xã hội để hình thành nhận thức. Các mô hình AI hiện nay thì khác hoàn toàn : Chúng được huấn luyện bằng lượng dữ liệu khổng lồ tích lũy từ nhiều năm, từ hàng tỉ câu chữ trên internet.

Tiểu Vũ - Nghề báo có những nguyên tắc tối thiểu không thể bỏ qua

 

Tìm mãi cuối cùng rồi cũng lần ra tác giả bức ảnh chụp nhà văn Bảo Ninh nhận thưởng, bức ảnh đã gây chú ý suốt mấy ngày qua. Trên trang cá nhân, bạn ấy đã giải thích rất nhiều, thậm chí có lúc còn đổ lỗi cho bạn đọc.

Nhưng theo quan điểm của tôi, dù giải thích thế nào thì bạn ấy vẫn sai. Nghề báo có những nguyên tắc tối thiểu không thể bỏ qua. Đưa một tấm ảnh lên mà để bạn đọc hiểu lầm dẫn đến tranh cãi thì trước hết là lỗi của phóng viên và cao hơn là lỗi của tòa soạn, bởi đó là trách nhiệm biên tập và kiểm soát chất lượng thông tin.

Trong trường hợp này, lựa chọn đúng nghề chỉ có ba : Một là không dùng bức ảnh đó, hai là nếu buộc phải dùng thì phải chú thích thật rõ ràng để tránh hiểu lầm, và ba là chấp nhận đưa tin chậm hơn đôi chút để xin đồng nghiệp hoặc ban tổ chức một tấm hình khác chuẩn xác và phù hợp hơn. Không có con đường thứ tư.

Tiểu Vũ - Về “Người xót xa trước mưa lũ”

Ngày xưa, khi còn đương chức, ông có mặt ở hầu hết các buổi khánh thành, khai trương, hòa lưới và bấm nút vận hành nhà máy thủy điện.

Thế nhưng đến bây giờ, khi quê hương chìm trong mưa lũ, khi nước từ các hồ thủy điện xả về làm nhiều vùng bị nhấn chìm, ông lại làm những câu thơ da diết như thể mình là người đứng ngoài câu chuyện, chỉ chứng kiến nỗi đau mà không dính dáng gì đến nguyên nhân.

Vấn đề không nằm ở việc làm thơ. Vấn đề nằm ở chỗ công chúng ngày nay không còn quên nhanh như trước.

Tiểu Vũ - Những người ngồi quanh một vòng sáng

Có những bức ảnh chỉ cần nhìn lướt qua đã khiến lòng người se lại, bởi trong đó thấp thoáng cả một miền ký ức quen thuộc của quê nhà. 

Như khoảnh khắc người miền Trung quây thành một vòng tròn sau lũ, giữa họ là những dây điện rối như rơm khô, những chiếc điện thoại nằm chờ sáng lại, và những khuôn mặt mệt mà vẫn bình thản.

Sau mỗi trận lụt, khi nước vừa rút, điều đầu tiên người ta nghĩ đến không phải dọn nhà mà là tìm chút điện để liên lạc với người thân. Điện thoại lúc này giống như bàn tay đưa đi trong bóng tối, chạm được đến gia đình là yên lòng. Bởi vậy, chỉ cần một nơi có điện, dù là cái máy phát kêu lọc cọc trong góc nhà, người ta vẫn tìm đến, đem theo máy, theo sạc, theo cả những nỗi lo chưa kịp gọi thành lời.

Tiểu Vũ – « Tàn quân » : Báo chí đánh rơi tính khách quan, độc giả sẽ đánh rơi niềm tin

 

Trong báo chí, tít bài không chỉ là cửa ngõ dẫn độc giả vào nội dung, mà còn là cam kết về sự trung thực và khách quan. Đặc biệt với tin quốc tế, nơi diễn biến mỗi ngày đều chứa nhiều tầng thông tin trái ngược, tít cần phải giữ đúng nguyên tắc cân bằng và tránh mọi biểu hiện thiên lệch.

Thế nhưng, cái tít “Nga tiếp tục truy quét tàn quân Ukraine ở Pokrovsk” lại phơi bày một sự cẩu thả đáng lo ngại trong nghiệp vụ.

Cụm từ “truy quét tàn quân Ukraine” là một dạng diễn ngôn mang màu sắc của một bên tham chiến. Trong tiêu chuẩn báo chí, những cách gọi như vậy không thể xuất hiện nếu không phải là trích dẫn trực tiếp. Tít bài lại không hề có dấu ngoặc, không ghi nguồn, không thể hiện rằng đây chỉ là cách mô tả của phía Nga. Khi thiếu toàn bộ những yếu tố này, câu chữ lập tức biến thành đánh giá chủ quan của tòa soạn.

Tiểu Vũ - Camera và sự biến mất của khoảng riêng

 

Khi chiếc camera len vào từng ngóc ngách đời sống, con người bỗng nhận ra mình không còn một khoảng riêng thật sự. Mọi cử động, ánh nhìn, giấc ngủ đều có thể bị lưu lại, chia sẻ và bình phẩm trong một thế giới luôn mở mắt.

Có một thời, người ta tin rằng camera sinh ra để bảo vệ. Một chiếc mắt thần gắn trên tường là dấu hiệu của an ninh, của sự yên tâm. Thế nhưng giờ đây, cũng chính nó trở thành kẻ chứng kiến những điều lẽ ra chỉ thuộc về riêng ta. Ống kính lạnh lùng có thể nhìn xuyên qua cửa phòng, qua những phút mệt mỏi, qua những khoảng lặng con người muốn giấu kín.

Ranh giới giữa “quan sát để an toàn” và “soi mói để kiểm soát” mong manh đến mức chỉ cần một cú chạm.

Tiểu Vũ - Dân không hiểu nổi các bản tin thủy văn

 

Điểm vướng lớn nhất hiện nay không phải ở chỗ hồ thủy điện không báo xả lũ mà ở chỗ báo theo kiểu người dân rất khó hiểu.

Thông báo vận hành hồ và bản tin lũ vẫn chủ yếu được soạn theo ngôn ngữ kỹ thuật, tức là thứ ngôn ngữ dành cho kỹ sư thủy lợi và cán bộ phòng chống thiên tai, chứ chưa phải ngôn ngữ dành cho người đang ở trong căn nhà cấp bốn bên mé sông và chỉ có vài giờ dọn lụt.

Trong thực tế, bản tin thủy văn thường viết theo hướng này, người dân đọc có thể bị rối não luôn:

Tiểu Vũ – Mì Quảng và những dòng chữ ở Sài Gòn

 

Sáng nay, ngồi quán cà phê đầu hẻm, tôi mở tờ báo giấy còn thơm mùi mực. Lướt đến trang trong, bất giác tôi dừng lại : Một bút danh quen thuộc. Là con gái anh Chín cuối ngõ, nay đã ký tên phóng viên trên một tờ báo lớn giữa Sài Gòn.

Một dòng chữ nhỏ xíu mà gợi lại biết bao khuya sớm mưu sinh của gia đình anh, và rộng hơn, của bao người xứ Quảng đã chọn nơi này làm chốn lập nghiệp.

Tôi quen anh Chín từ hơn năm năm trước, nhờ những lần ghé ăn mì Quảng ở đầu hẻm gần nhà. Hai vợ chồng anh rời quê Quảng Nam vào Sài Gòn với hai bàn tay trắng, thuê căn trọ chật hẹp, ngày đêm gồng gánh. Những tô mì vàng màu nghệ, nước nhưn sóng sánh, cọng mì trắng tinh thơm mùi gạo quê nhà đã nuôi sống cả gia đình và nâng đỡ một giấc mơ : để con cái được đi xa hơn. Và hôm nay, giấc mơ ấy hiện diện trên trang báo tôi đang cầm.

Tiểu Vũ – Các nhạc sĩ bớt băn khoăn

 

Trong vài bài viết và video gần đây của tôi về nhạc AI, rất nhiều bình luận đã xuất hiện. Người thì tò mò, người thì dè dặt, và cũng không ít phản ứng gay gắt phủ nhận hoàn toàn giá trị của thứ âm nhạc mới mẻ này.

Có người thậm chí thẳng thừng gọi “Say một đời vì em” là “bản xoàng xĩnh”, “hội chứng đám đông”, và coi việc đám đông đón nhận nó như một biểu hiện của sự suy thoái thẩm mỹ. Đây là một bình luận tiêu biểu phản ánh tâm thế của nhiều người khi đối diện nhạc AI : Hoặc ca ngợi quá đà, hoặc phủ nhận cực đoan.

Phản ứng này cũng dễ hiểu thôi. Nỗi lo ngại lớn nhất của giới nhạc sĩ trước sự trỗi dậy của nhạc AI chính là nguy cơ đánh mất vai trò sáng tạo, vốn được xem là độc quyền của con người. Khi một phần mềm có thể tạo ra bản nhạc chỉ trong vài phút, nhiều nhạc sĩ cảm thấy công sức, thời gian và cả nghề nghiệp của mình bị thách thức. Không ít người phản ứng bằng sự phủ nhận, xem AI như kẻ thù cần phải loại bỏ.

Tiểu Vũ – Tác động vật lý là gì ?

Vụ phóng viên Phan Nhơn của VOV Giao thông bị còng tay khi tác nghiệp tại hiện trường vụ cháy ở phường An Phú Đông, TP.HCM đã được nhiều cơ quan báo chí đưa tin. Các cơ quan chức năng cũng đã vào uộc điều tra, làm rõ và chúng ta còn phải chờ kết luận chính thức từ phía cơ quan nhà nước.

Điều cần bàn ở đây là cách dùng cụm từ “tác động vật lý” trong nhiều bản tin chính thống. Vậy “tác động vật lý” là gì, tại sao báo chí lại hay sử dụng và hệ quả của nó ra sao ?

Trước hết cụm từ này thưởng được xuất hiện trên các bản tin báo chí, đặc biệt là khi tường thuật về những vụ xô xát hay sự việc có va chạm, người đọc thường bắt gặp một cụm từ nghe vừa lạnh lùng vừa xa lạ : “tác động vật lý”. Đây là cách diễn đạt đã trở nên quen thuộc trong lối viết của báo chí chính thống, thay thế cho những động từ cụ thể như “đánh”, “đấm”, “tát”, “đạp”.

Tiểu Vũ – Một nhịp cầu của niềm tin và âm nhạc

 

Hôm qua (25/09) sau khi đến tiễn biệt nhạc sĩ Nguyễn Vũ, tôi trở về với một niềm lặng buồn. Tôi viết một dòng trạng thái nhỏ, và từ đó, hàng trăm lời bình luận hiện ra, như một hợp xướng lặng lẽ tiễn đưa ông.

Trong vô số bình luận, có người cầu nguyện bằng đức tin Công giáo : “Xin Chúa thương xót, đón nhận linh hồn…”. Có người tiễn biệt bằng niềm tin Phật giáo : “Nam mô A Di Đà Phật, xin an nghỉ…”. Có người lại khe khẽ trích ca từ của ông : “Bài thánh ca đó còn nhớ không anh, Noel năm nay không còn có anh”. Mỗi lời khác nhau, nhưng chung một nỗi lòng : Thương tiếc và biết ơn.

Những con số cũng mang linh hồn : Hơn 3.301 cảm xúc, 303 bình luận, 134 lượt chia sẻ. Trong đó có 244 giọt nước mắt thương cảm, 471 trái tim yêu thương, và tuyệt nhiên không một phản ứng giận dữ nào. Chỉ còn lại sự đồng vọng, như một ngôi thánh đường mở ra ngay trong cõi mạng, nơi tất cả đều đứng bên nhau để tiễn đưa một nhạc sĩ hiền lành.

Tiểu Vũ – Vô tình lụm thêm một cái bình nữa

 

Sáng nay lướt Facebook thấy một bình luận khá vui, mà cá nhân tôi thì mù tịt về vũ khí nên chụp màn hình đưa cho AI (trí tuệ nhân tạo) phân tích thử. Để tìm hiểu về nguyên lý kỹ thuật. Chứ không bàn chuyện đúng sai lịch sử hay kiến thức quân sự của cá nhân của ông chú bên Ếp Bi Ti).

Và dưới đây là kết quả trả lời của ChatGPT phiên bản Pro :

Bình luận trả lời có nhiều điểm vô lý nếu xét về khoa học quân sự :

Tiểu Vũ - Vô tình lụm cái bình

Vô tình lụm được cái tút của một tài khoản tên là Cao Bao Đỏ (hay Đô Cao Bo gì đó) dẫn lại câu chuyện của một cựu binh. Và dưới đây là vài điểm vô lý cần xem lại:

1. Địch hành xử quá ngu:

Theo Cao Bò Đỏ, hai chiến sĩ bị bắt khi đi lấy nước, rồi bị địch mang ra chốt tiền tiêu để… đốt sống công khai nhằm lung lạc tinh thần quân ta. Xin hỏi, có đạo quân nào ngu ngốc đến mức đem tù binh ra ngay tiền tiêu sát trận địa của ta để hành quyết? Thông thường, tù binh phải đưa về hậu cứ để khai thác thông tin.

2. Chỉ huy tự tay châm lửa?

Tiểu Vũ – Tâm sự của cái hộp quẹt Zippo

 

Năm 1932, trong một buổi dạ tiệc mùa đông tại bang Pennsylvania, George G. Blaisdell nhìn thấy một người bạn loay hoay với chiếc bật lửa nhập khẩu từ Áo. Vật dụng ấy đẹp nhưng cồng kềnh, khó sử dụng khi có gió.

Blaisdell nảy ra ý tưởng chế tạo một hộp quẹt nhỏ gọn, bật lửa chỉ bằng một tay và không bao giờ tắt giữa gió mạnh. Thế là Zippo ra đời, với thiết kế nắp bật đặc trưng và cơ chế đánh lửa bền bỉ.

Chỉ sau vài năm, Zippo đã trở thành sản phẩm phổ biến ở Mỹ. Khi Thế chiến 2 bùng nổ, hãng Zippo ngừng bán ra thị trường dân sự để dành toàn bộ sản phẩm cho quân đội. Hình ảnh người lính Mỹ với chiếc bật lửa nhỏ bé trong tay dần trở thành biểu tượng : Châm điếu thuốc giữa rừng mưa, hơ bàn tay giá lạnh, thậm chí dùng ánh lửa làm tín hiệu báo bạn đồng đội. Trên mặt trận chống chủ nghĩa phát xít từ châu Âu đến Thái Bình Dương, hàng triệu chiếc Zippo đã đồng hành cùng binh lính Mỹ, đi vào thơ ca, tranh ảnh và cả ký ức hậu chiến.

Tiểu Vũ - Vài trao đổi với nhà văn Chu Lai và đạo diễn Đặng Thái Huyền

 

Sự xuất hiện của cảnh “đốt tù binh” trong bộ phim Mưa Đỏ đã tạo nên làn sóng tranh cãi dữ dội.

Với một bộ phim lấy bối cảnh chiến dịch Thành cổ Quảng Trị năm 1972, khán giả mặc nhiên kỳ vọng sẽ được chứng kiến một lát cắt lịch sử được tái hiện trung thực. Nhưng rồi cảnh quay ấy xuất hiện, gây chấn động không chỉ về cảm xúc mà còn về tính xác thực.

Điều đầu tiên cần nhấn mạnh: Trong tất cả những tài liệu quân sử Việt Nam và Mỹ được công bố, không có bằng chứng nào cho thấy hành vi “đốt tù binh” đã xảy ra ở Quảng Trị 1972. Các hồi ký, báo cáo, bản đồ trận đánh 81 ngày đêm đều không hề nhắc đến chi tiết này. Những nhân chứng lịch sử, đặc biệt là cựu binh Thành cổ, khi được hỏi cũng khẳng định họ chưa từng chứng kiến hay nghe thấy chuyện như thế. Với họ, cảnh này là sự xa lạ hoàn toàn với ký ức chiến trường.

Tiểu Vũ – Trấn Thành đã đóng góp gì cho xã hội ?

 

Khi nhắc đến nghệ sĩ, công chúng thường nghĩ ngay đến ánh hào quang sân khấu hay những ồn ào đời tư. Nhưng đằng sau đó, họ cũng là những công dân bình thường, có trách nhiệm đóng thuế và góp phần vào ngân sách quốc gia.

Trấn Thành là một ví dụ điển hình : Sự nghiệp càng thăng hoa, nghĩa vụ công dân của anh càng rõ nét, cho thấy thành công nghệ thuật luôn song hành cùng trách nhiệm xã hội.

Trong hơn một thập niên hoạt động, Trấn Thành vừa đem lại những sản phẩm giải trí giàu sức hút, vừa có đóng góp đáng kể cho ngân sách. Ở giai đoạn đầu, khi chủ yếu làm MC và diễn viên hài, thu nhập từ gameshow và chương trình giải trí đã đưa anh vào nhóm nghệ sĩ trẻ có thu nhập cao, mức thuế nộp mỗi năm từ hàng trăm triệu đến vài tỉ đồng. Đến khi bước sang vai trò nhà sản xuất phim, anh trở thành một trong số ít nghệ sĩ Việt Nam tạo ra tác phẩm đạt doanh thu trăm tỉ.

Tiểu Vũ – « Hiện tượng » Lê Bảo Hân

 

Những ngày qua, cộng đồng mạng liên tục nhắc đến Lê Bảo Hân như một hiện tượng trong giới quay phim, nhưng ít ai biết môi trường đã nuôi dưỡng và giúp anh trưởng thành chính là các hãng phim tư nhân tại TPHCM.

Suốt gần 15 năm gắn bó với HKFilm (có trụ sở tại TPHCM), anh đã góp mặt trong nhiều dự án điện ảnh nổi tiếng, tạo nên dấu ấn bằng kỹ thuật steadicam điêu luyện.

Hành trình của Bảo Hân cũng đặc biệt như chính những thước phim anh tạo ra. Xuất thân từ miền Trung, vào Sài Gòn với hai bàn tay trắng, anh khởi đầu bằng công việc làm nhân viên ánh sáng cho đoàn phim, rồi phụ quay, sau đó mới dần dần bước vào nghề quay phim.

Tiểu Vũ - Khi ta lớn lên đất nước đã có rồi

 

“Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi…” – câu thơ của Nguyễn Khoa Điềm gợi nhắc rằng Tổ quốc không chỉ bắt đầu từ một mốc thời gian cụ thể. 

Đất Nước đã trải dài suốt bốn ngàn năm văn hiến, hiện hữu trong câu chuyện cổ tích mẹ thường kể, trong miếng trầu bà ăn, trong hạt gạo một nắng hai sương, trong mái tóc mẹ bới sau đầu.

Những ngày qua, trên mạng xã hội xuất hiện trào lưu các bạn trẻ chụp ảnh với tấm bảng ghi dòng chữ “Chúc mừng sinh nhật Tổ quốc 80 tuổi” rồi đăng tải kèm lời chúc. Hình ảnh hồn nhiên ấy phản ánh tình cảm chân thành của lớp trẻ, nhưng đồng thời cũng nhắc nhở chúng ta về nhu cầu định hướng để hiểu đúng ý nghĩa lịch sử của ngày Quốc khánh.

Tiểu Vũ - Mưa Đỏ và “khoảng lặng” của tình yêu

 

Đề tài phim chiến tranh luôn đặt ra nhiều thử thách cho điện ảnh Việt Nam. “Mưa Đỏ” góp thêm một dấu ấn trong dòng phim này khi tái hiện 81 ngày đêm ở Thành cổ Quảng Trị.

Bộ phim đưa khán giả trở về với một giai đoạn lịch sử bi tráng, nơi hình ảnh người lính hiện lên vừa kiên cường trong chiến đấu, vừa giàu tình cảm trong đời thường. Qua đó, tác phẩm không chỉ làm sống lại ký ức về sự hy sinh của cha anh, mà còn nhắc nhở thế hệ hôm nay trân trọng giá trị của hòa bình.

Về khắc họa nhân vật, tác phẩm lựa chọn nhấn mạnh sức mạnh tập thể, sự khốc liệt của chiến trận và tinh thần chiến đấu dũng cảm của các chiến sĩ giải phóng quân. Đạo diễn cũng đưa vào nhiều chi tiết đời thường như những phút sinh hoạt đời thường của người lính trong khoảng lặng hiếm hoi giữa các trận đánh cùng những chia sẻ nhỏ bé giữa đồng các đồng đội với nhau.

Tiểu Vũ – « Bắt giò » Mưa đỏ

 

Tôi đã dành nhiều lời khen cho Mưa đỏ, từ sự tái hiện khốc liệt của chiến trường Thành Cổ Quảng Trị đến cách mở rộng góc nhìn để không chỉ thấy người lính bên này mà còn cả bên kia. Bộ phim xứng đáng ghi nhận ở sự nghiêm túc và nỗ lực của ê kíp khi chạm đến một đề tài khó, vốn lâu nay hiếm được khai thác trên màn ảnh rộng.

Tuy nhiên, để công bằng, tôi muốn nói thêm về một điểm hạn chế khiến bản thân không khỏi “lăn tăn”.

Nhân vật Hồng do Lê Hạ Anh thủ vai chính là chi tiết ấy. Lúc đầu, Hồng hiện ra trên dòng Thạch Hãn như một cô lái đò, hình ảnh gần gũi và mang tính biểu tượng. Người phụ nữ ấy không chỉ chở khách mà còn chở cả hậu phương, trở thành nhịp cầu kết nối giữa những bờ bãi của đời thường và chiến trường máu lửa. Ấy vậy mà, khi phim đi đến nửa sau, Hồng lại xuất hiện trong hình hài một cô y tá trong trạm quân y, tận tình chăm sóc thương binh Cường.