Tin tức, bình luận, phóng sự, hậu trường chính trị quốc tế
Tôi lại nói chuyện thằng thích chân quang. Vì Facebook vừa lên cái cờ líp quang dạy bảo chúng sinh, và được chúng sinh vỗ tay rần trời.
Quang giải thích nguyên nhân trầm cảm, và dạy "trầm cảm là buồn vô cớ, các con nhớ giùm thầy nha, cứ ai hỏi thì trả lời ba từ, buồn vô cớ". Và loanh quanh một hồi thì lại vô cái vòng giải nghiệp thâm căn cố đế.
Những thằng trọc quốc doanh, chúng nó không biết gì, chưa hết lớp 3 bổ túc văn hóa. Ta không trách được.
Ai cũng biết đi bộ (walking) là cách tập thể dục nhẹ nhàng, dễ thực hiện và rất tốt cho sức khỏe.
Riêng tôi thì rất ngạc nhiên khi xem một chương trình trên TV gần đây (ở Tokyo) về đề tài này vì không thể tưởng tượng được tác dụng của đi bộ lại nhiều đến như thế. Chương trình cũng cung cấp nhiều lời khuyên hữu ích liên quan đến đi bộ.
Hai chuyên gia về vận động cơ thể (một người nghiên cứu lý luận và một người nghiên cứu, giảng dạy thực hành) được mời đến giải thích và nêu ra các căn cứ khoa học, giới thiệu các kết quả thực nghiệm. Tôi tóm tắt những điểm chính để các bạn tham khảo (lược phần giải thích căn cứ khoa học vì viết ra hết thì rất dài).
Tôi tập lối sống tối giản, ít đồ đạc nhất có thể trong nhiều năm nay. Nhưng nhìn Đầu Đà Minh Tuệ với ba y phấn tảo thì thấy mình còn hết sức rườm rà. Ai đó nhận xét vui rằng ông ấy là người sống tối giản nhất Việt Nam, thì không chỉ hóm hỉnh mà còn rất đúng.
Bản thân đi qua tai biến hai lần, ngỡ mình biết khá nhiều về y lý vì tôi chịu đọc, chịu học chịu hành giúp bản thân hồi phục nhanh và giúp nhiều người hồi phục, nhưng hóa ra cái mình biết quá ít.
Xem lại một đoạn clip về việc Đầu Đà Minh Tuệ nói về ngồi thiền rất đơn giản. Ăn ít thì nhẹ bụng, lưng mới thẳng, nhờ vậy mà có thể ngồi thiền lâu được. Và một tháng qua với vô số YouTuber, TikToker, các đàn na tín thí, bá tánh hiếu kỳ lẫn an ninh quân đội, công an đi theo có lẽ không thể phủ nhận nội lực thâm hậu của Đầu Đà Minh Tuệ.
Một nhà sư theo chân Minh Tuệ vừa đột tử. Phe chống Minh Tuệ hoan hỉ trong sự sân hận, rằng "chết đáng đời!". Phe sùng bái Minh Tuệ cũng hoan hỉ trong sự thi vị hóa, rằng "nhà sư theo chân Minh Tuệ đã đi nhanh tới đích Niết Bàn".
Sân hận trước một cái chết là ác. Ác với một con người. Thi vị hóa cái chết còn ác hơn. Ác với nhiều người. Trong lúc cả đám đông cuồng tín, việc thi vị hóa một cái chết như vậy khác nào xúi nhiều người đi tìm cái chết? Nhập Niết Bàn dễ vậy thì nhắm mắt nhảy lầu, sa chân xuống ao hay té giếng chẳng nhanh hơn "theo chân Thích Minh Tuệ"?
Có người hỏi Minh Tuệ: Tôi đi đầu trần chân đất, ngủ ngồi như thầy, được chăng? Minh Tuệ nói, đại ý: Phải tu tập từng bước, chịu đựng và vượt qua thử thách nhiều lần mới được. Nếu không thì mang bệnh mà chết đấy!
Tu tập chưa bao giờ là con đường dễ dàng.
Hôm trước tôi có viết bản thân đã thử liên tục ba ngày, mỗi ngày ăn một bữa không thịt cá như Đầu Đà Minh Tuệ. Kết quả khá tốt với cơ thể.
Nhưng để có ba ngày đó thì cần có một thời gian dài tập nhịn ăn từ 3 bữa xuống 2 bữa. Lại một thời gian dài từ 2 bữa xuống 1 bữa. Nhịn được 1 ngày mỗi tháng rồi mới tập nhịn 1 ngày mỗi 20 ngày. Lại một thời gian dài từ 2 bữa xuống 1 bữa. Nhịn được 1 ngày/20 ngày rồi mới tập nhịn 1 ngày/10 ngày. Rồi nhịn 1 ngày/7 ngày, nhịn 1 ngày/5 ngày, nhịn 1 ngày/3 ngày.
Nhìn bức ảnh mà ngao ngán!
Không phải chỉ vì rác, rác ngập mọi nơi, mà còn vì cảnh một bạn nữ ngâm mình trong dòng nước đen đặc quánh bẩn thỉu này. Rồi bệnh tật và những hiểm họa sức khỏe thì sao đây?
Thuyền bè máy móc đâu? Đã hết một phần tư của thế kỷ 21 rồi. Ở nhiều quốc gia, đến bón phân cho ruộng cũng dùng máy bay, mà ở Việt Nam những bạn trẻ phải trầm mình trong nước thải, dùng tay không vớt rác.
Đợt nắng nóng đặc biệt gay gắt lần này sẽ kéo dài từ hôm nay 25/04 đến hết ngày 30/04 trên phạm vi toàn quốc. Trong đó khu vực miền Trung có khả năng kéo dài lâu hơn.
Các ngày nắng nóng nhất sẽ vào ngày 29/04 và 30/04. Nhiệt độ khí tượng có thể vượt kỷ lục từng được ghi nhận trước đây.
Dự báo nhiệt độ khung giờ 13 giờ đến 15 giờ ngày 30/04 ở một số khu vực như sau:
Chiều nay nghe tin tại giải chạy Tây Hồ hôm qua có một nam thanh niên sinh năm 1990 ngừng tim, được cấp cứu ngừng tuần hoàn tại chỗ rồi đưa vào Bệnh viện, nhưng tiên lượng rất xấu, thấy giật mình.
Chẳng hiểu do tình cờ thế nào, sáng nay tôi nói đúng câu chuyện đó với anh bạn. Tôi đề nghị anh ấy, từ bây giờ chúng mình ở lứa tuổi U60 rồi, ta đi bộ dưỡng sinh. Chuyện trò thế nào, sang chuyện tập chạy.
Thời thanh niên tôi cũng tập chạy, chẳng rõ đã kể cho quý vị nghe lần nào chưa – chạy là rẻ nhất và khá đơn giản. Hồi chưa có mạng internet thì hỏi thày thể dục cũ về kỹ thuật chạy cơ bản, rồi cứ thế tập thôi. Hàng ngày tôi dậy sớm, chạy từ nhà lên đền Quán Thánh rồi chạy về, khoảng 8 ki-lô-mét. Ngày nghỉ, tôi có thể chạy được một vòng Hồ Tây (khoảng 17 ki-lô-mét) rồi chạy về, như vậy là quãng 25 ki-lô-mét, hơn cự ly bán marathon một chút.
5.2) Những bữa tiệc « hàm thụ » ở trạm xá Long Thành
Vào tháng 9 năm 1975, số bệnh nhân nằm điều trị tại trạm xá Long Thành chỉ vào khoảng 9-10 người, trong đó có hai người cao tuổi.
Người thứ nhất là cụ Nguyễn Văn Tho, Trưởng khối Dân tộc Thượng viện, được hai cán bộ y tế chỉ định làm người trưởng nhóm. Người thứ hai là bác K., sau khi tình cờ biết mình từng tốt nghiệp Học viện Quốc gia Hành chánh, bác cho biết bác là bố vợ anh Ngô ĐL, một khóa đàn anh của mình, lúc ấy đã qua đời.
Ở trạm xá, bác K. là người phương phi nhất, vóc dáng khỏe mạnh, da mặt đỏ hồng. Bác lại là người nằm bệnh lâu nhất trong nhóm.
V) Những chuyện kể ở trạm xá Long Thành
V.1) Chuyện chiếc bô nhựa và bịch tro than
Tháng 8.1975, học viên trường 15 NV (Làng cô nhi Long Thành cũ) cảm thấy thể chất của mình không còn được như cũ. Từ những bữa ăn có trị giá cao đến những bữa ăn theo chế độ tập trung bằng ngân sách nhà nước, cơ thể con người không kịp thích ứng, nhiều thứ bệnh “trời ơi đất hỡi” xuất hiện và lan truyền nhanh hơn virus Covid.
Trước tiên phải kể đến bệnh “gảy đàn”. Các đương sự ngồi đâu gảy đó, gảy ngoài rồi đến gảy trong, gảy hết ban ngày đến ban đêm, gảy cả những ngóc ngách sâu kín nhất chưa từng gảy bao giờ. Dù sao, trong cái gảy này, còn có cái ... sướng, nhiều người cố giảm thiểu chúng bằng những viên multivitamin mang theo.
Người kinh doanh tâm linh khoét sâu vào sợ hãi, sùng bái mê muội thần thánh kiếp sau trả nghiệp, phù hộ tốt đẹp kiếp này...
Kẻ kinh doanh y dược đánh vào nỗi lo bệnh tật, chết chóc.
Các tập đoàn sản xuất thực phẩm chức năng, sửa sang săn sóc sắc đẹp kiếm tiền từ sợ già, xấu, yếu đuối và mong được "cải lão" hoàn đồng, xinh đẹp thái quá!
Thủ tướng Phạm Minh Chính là người xông xáo, hoạt động với cường độ cao nhất trong các đời thủ tướng xưa nay.
Ngày nào truyền thông cũng đưa tin về hoạt động của ông, hết nước này đến nước khác, hết tỉnh này đến tỉnh khác, hết công trường này đến nhà máy khác. Đó là chưa kể các hội nghị, hội họp mà ông phải trực tiếp chỉ đạo.
Vừa rồi bẵng đi ba bốn ngày không thấy ông xuất hiện. Sự khác thường này lập tức xôn xao tin đồn rất chi tiết: ông bị tai nạn dẫn đến tay bị tổn thương. Chả biết đúng sai thế nào.
Anh chị nhận quảng cáo cho cái "sữa tiểu đường" và lên mạng ra rả suốt ngày.
Cứ hễ mở bất cứ cái gì một lúc lại tòi cái mặt anh chị ra nói oang oảng, luôn khẳng định như đinh đóng cột là lấy danh dự ra để đảm bảo là tốt 100%, rồi không ổn thì quay lại tìm anh chị...
Giờ thì có kết luận khẳng định sữa thì không thể chữa tiểu đường, người ta lên án anh chị. Người thì bảo giờ hết hợp đồng không còn dính líu. Người thì trước đây cãi chày cãi cối dọa kiện dọa tụng, nay lại bảo là "hơi chủ quan vì tin vào Viện hàn lâm".
Trào lưu từ nước từ trường, ion cho đến thảm từ trường này đều dựa trên một sự mơ hồ của người dùng về từ trường.
Tất cả thiết bị sử dụng điện, nam châm, sóng điện thoại hay trái đất đều tạo ra từ trường hầu hết quá bé để có thể ảnh hưởng/tác động tới sức khỏe.
Ví dụ từ trường cực mạnh trong các máy MRI mạnh gấp vài chục ngàn lần so với từ trường trái đất, không ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe.
Tôi theo dõi cả ba trận đấu bóng đá, trong đó đội tuyển nữ Việt Nam lần lượt tranh chấp với các đội tuyển Mỹ, Bồ Đào Nha và Hà Lan. Đội tuyển Việt Nam đều thua vớỉ tỉ lệ các trận lần lượt là 3-0, 2-0 và 7-0.
Các nữ cầu thủ có tuổi đời tương đương với con nhỏ nhất của tôi. Nhìn các cháu chạy trên sân với 200 % sức khỏe như một bình luận viên nghiệp dư nào đó nói, một cảm giác vừa trống rỗng lại vừa khiến trái tim chìm sâu xuống. Tôi chỉ muốn nói với các cháu: BÁC XIN LỖI CÁC CHÁU, NGÀN LẦN XIN LỖI CÁC CHÁU.
Bình luận viên chính thức, vào cuối trận, nói rằng sân chơi này là quá sức của đội tuyển, chúng ta tới chỉ để học tập. Đội tuyển chúng ta đã chơi hết sức mình và có thể ngẩng cao đầu! Chúng ta có quyền tự hào về đội tuyển!
Về Việt Nam, rất ngạc nhiên khi thấy người mình ưa chuộng và nói rất nhiều về "thực phẩm chức năng".
Tuy nhiên khi tôi hỏi "thực phẩm chức năng là gì?" thì hoặc ú ớ hoặc trả lời rất ngon lành là "thực phẩm có thuốc" hoặc "thực phẩm để chữa bệnh".
1. Ta nên phân biệt "functional foods" (FF - thực phẩm chức năng) và "Dietary supplement" (DS - chất bổ sung vào chế độ ăn uống).
Những loại thuốc được quảng cáo "hack não, thuốc siêu trí nhớ, thuốc thông minh...", thế là không ít học sinh cả tin, mua sử dụng để tự hack não và để... thông minh.
Kết quả là tiền mất tật mang, kém vẫn cứ kém. Để hack não mình không có cách gì khác hơn là học, là "xôi kinh nấu sử". Muốn thông minh thì tìm vào sách vở, thầy giáo, không có thuốc nào uống vào để thông minh.
Người có học sao cả tin đến mức, với loại thuốc được quảng cáo "hết sức thần kỳ" có giá trung bình từ 25-60 nghìn đồng/viên, dễ dàng đặt mua, mà có thể giúp cho con người thông minh. Giá của thông minh rẻ vậy sao!
Từ vụ Bộ Y Tế thu hồi và tiêu hủy mỹ phẩm serum của nhãn hàng Huyền Phi Cosmetics vì chứa chất cấm, cho thấy một thực tế đáng báo động hiện nay:
- Rất nhiều "doanh nhân" tự phong, nhờ sự tiếp tay của những kẻ bảo kê mà nhanh chóng biến thành "doanh nhân thành đạt", tiếp tục dùng thủ thuật, bất chấp pháp luật để kiếm tiền bằng mọi giá.
- Thị trường mỹ phẩm tại Việt Nam hiện nay như một bãi rác độc hại, ô uế và lay lan khắp các ngõ ngách, từ thành phố đến vùng quê, miền xuôi đến miền ngược.
Trong hai năm vừa qua, tôi về Việt Nam nhiều lần và lần nào cũng ở lại khá lâu. Má tôi già, yếu nên tôi phải thường xuyên về Sài Gòn chăm bà. Có ông bạn già hay cùng tập thể dục buổi sáng, khi gặp lại cứ tưởng là tôi mới vắng mặt mấy tuần vì dính Covid.
Chỉ nhìn xe cộ chạy trên đường, bất kể giờ cao điểm hay không, nhìn cách người ta mua sắm, cường độ ăn uống, người nước ngoài đến Việt Nam luôn bị ấn tượng bởi một xã hội sống động. Ấn tượng này sẽ còn mạnh nhiều, nếu họ biết về vòng quay chóng mặt của đồng tiền.
Từ mờ sáng đến nửa đêm, thành phố luôn chìm trong nền tiếng động gồm tiếng còi xe máy, tiếng búa đập của các công trường, giọng loa karaoke, tiếng rao bán hàng… Cháu gái tôi 7 tuổi từ Đức về thăm quê mẹ, rất thích thú nghe các loại tiếng rao, từ của cô bán rau, đến cái kèn xe kem hay cái loa của ông già mua đồ cũ. Cứ mỗi lần như vậy, nó chạy ra nghe, vẫy chào thân thiện rồi quay vào hỏi mẹ: Họ bán cái gì vậy?
Cùng với việc khởi động cuộc xâm lăng Ukraina, ông chủ điện Kremlin sắp 70 tuổi vào tháng 10 tới đang tập trung mọi chú ý, và những lời đồn đãi càng nhiều thêm. Bởi vì có những hình ảnh đáng ngại cho thấy cựu sĩ quan KGB nắm chặt lấy một góc bàn, thân người dường như run rẩy ngoài ý muốn. Không có lời giải thích nào, khiến các nhà quan sát tự hỏi, phải chăng ông ta bị bệnh Parkinson ? Hay là ung thư ?
Phát ngôn viên Dimitri Peskov nhiều lần nói rằng Putin không có vấn đề gì về sức khỏe, và ngoại trưởng trung thành Serguei Lavrov cũng vậy. Nhưng những lần xuất hiện của tổng thống với khuôn mặt sưng phù và trắng bệch của ông - có thể là do hiệu ứng thuốc, và vẻ căng cứng - như đang chịu đau, ngày làm giả thiết Putin đang lâm bệnh trở nên đáng tin cậy. Chẳng hạn tổng thống Nga trong lễ duyệt binh 9 tháng Năm đã đắp một chiếc mền mỏng trên đùi, khác hẳn các cựu chiến binh ngồi xung quanh.
Nhưng nhất là những tuyên bố mới đây của các nguồn tin thông thạo đã củng cố thêm những gì trước đó chỉ là phỏng đoán. Hôm 14/05, giam đốc cơ quan tình báo quân đội Ukraina, tướng Kirill Budanov là một trong những người đầu tiên khẳng định Vladimir Putin là một người « bệnh nặng ». Mười ngày sau, ông xác nhận với nhật báo Ukraina Ukrainska Pravda : « Putin bị nhiều bệnh trầm trọng, trong đó có ung thư ». Và nói thêm : « Nhưng không nên hy vọng ngày mai ông ta sẽ chết. Putin còn cố được ít nhất vài năm nữa ».
Phải chăng đây là tuyên truyền của Kiev ? Nhưng không chỉ từ phía Ukraina. Đạo diễn Mỹ Oliver Stone, đã nhiều lần phỏng vấn Vladimir Putin từ 2015 đến 2017 cho một bộ phim tài liệu mang tên « Đối thoại với ông Putin », hôm 17/05 trong một podcast cho biết tổng thống Nga bị ung thư. Đến ngày 20/05, cựu nhân viên tình báo Anh MI6, Christopher Steele khi trả lời đài phát thanh LBC khẳng định « Putin bệnh nặng lắm ». Cựu điệp viên nói rõ, các cuộc họp Hội đồng An ninh Nga, « trên nguyên tắc kéo dài một tiếng đồng hồ, đã phải chia làm nhiều đợt để tổng thống được chữa trị trong thời gian nghỉ giải lao ». Christopher Steele không tiết lộ nguồn tin, nhưng bảo đảm là hoàn toàn đáng tin cậy. Ông không biết bệnh tình của Vladimir Putin đang đến giai đoạn nào, nhưng « tác động rất lớn đến việc điều hành đất nước ».
Đặc biệt một cuộc điều tra nơi những người thân cận Vladimir Putin do chuyên san « Proekt » - hiện bị cấm tại Nga - tiến hành, vào đầu tháng Năm tiết lộ tổng thống Putin được một đội ngũ bác sĩ theo dõi thường trực. Chỉ riêng về số lượng cũng đã thấy không bình thường : trung bình 5 bác sĩ, đôi khi lên đến 12. Trong số đó có nhà phẫu thuật Yevgeny Selivanov, chuyên gia về ung thư tuyến giáp trạng. Trong bốn năm qua, Selivanov đã đến tư dinh của Putin ở Sotchi 35 lần, và ở bên tổng thống 166 ngày. Theo cuộc điều tra, thì chỉ có hai bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng là Igor Esakov và Alexei Shcheglov theo sát Putin lâu hơn – Shcheglov ở cạnh tổng thống 282 ngày.
Hơn nữa từ sau cuộc duyệt binh 09/05, Vladimir Putin không tham gia một sự kiện công khai nào, trừ hôm 24/05 tiếp tổng thống Belarus, Alexandre Loukachenko, một thuộc hạ có thể sẵn sàng tham gia chiến dịch truyền thông nhằm trấn an công chúng. Một kênh Telegram tên « General SVR », được cho là của một cựu điệp viên Nga, khẳng định trong tháng Năm Vladimir Putin đã được phẫu thuật vì ung thư.
Báo chí đối lập Nga cũng nghi ngờ những hình ảnh do bộ phận truyền thông Kremlin phổ biến những ngày gần đây, là một loại « đồ hộp » - theo ngôn ngữ chuyên môn - để tỏ vẻ tổng thống hoạt động bình thường. Chẳng hạn trên trang web của điện Kremlin biên bản cuộc họp của tổng thống với thống đốc vùng Sverdlovsk đề ngày 20/05, nói rằng việc chuẩn bị cho đại hội thể thao sinh viên mùa hè 2023 tại Ekaterinbourg đã hoàn thành đúng thời hạn. Thế nhưng đại hội này đã bị Liên đoàn quốc tế hủy bỏ từ hôm 29/04 vì cuộc xâm lăng Ukraina, tức là ba tuần lễ trước « cuộc họp » trên.
Tình trạng sức khỏe ảnh hưởng như thế nào đến các quyết định của Vladimir Putin ? Steele cho rằng với bệnh Parkinson, « Putin không thể lãnh đạo chính trị ». Sự nhập nhằng, hỗn loạn đang ngự trị tại điện Kremlin. Cựu lãnh đạo tình báo Anh, Sir Richard Dearlove trong cuộc trao đổi với Business Insider còn thẳng thừng hơn. « Tôi nghĩ là ông ta sẽ ra đi năm 2023, rất có thể là vào một bệnh viện chuyên ngành, và như vậy sẽ không bao giờ quay lại với tư cách lãnh đạo nước Nga. » Người đứng đầu MI6 dự báo lên thay Putin có thể là Nikolai Patrouchev, hiện là thư ký Hội đồng An ninh Nga - cũng là một con diều hâu và cựu nhân viên KGB xuất thân từ Saint Peterbourg, y như Vladimir Putin.
Trong bài « Putin, con ma của thế kỷ 20 », Le Point cho rằng ông chủ điện Kremlin không sống cùng một thời kỳ với chúng ta, mà logic của ông được chốt lại vào thời kỳ Stalin thắng được Hitler. Trước năm 1989, « Quê hương của vô sản quốc tế » là trung tâm của phong trào cộng sản thế giới, phổ biến một ý thức hệ mạnh mẽ, thống trị đảng cộng sản các nước. Nước Nga ngày nay không còn thế mạnh này, mà trở thành một Nhà nước côn đồ. Ngược với Trung Quốc, Nga thậm chí chẳng thèm xây dựng một trật tự thế giới mới phù hợp với lợi ích của mình qua việc chống lại thế giới tự do, mà chỉ lăm lăm tìm cách chiếm đất, theo chủ trương đế quốc kiểu như thế kỷ 19 dù lãnh thổ Nga rộng lớn nhất thế giới.
Vladimir Putin trị vì từ thời tổng thống Pháp còn là Jacques Chirac và đồng nhiệm Mỹ là Bill Clinton cho đến tận bây giờ, không đưa ra được một mô hình nào có thể noi theo. Trong đối nội, ông chỉ biết vá víu giữa một nước Nga Sa hoàng và nước Nga xô-viết, còn về đối ngoại, trình ra một nước Nga bảo vệ các giá trị Ki-tô giáo, thành lũy chống Hồi giáo và xu hướng « woke ». Nhưng Putin chỉ dừng lại vào thời kỳ vinh quang nhất của « Cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại ». Ông ta quyết định xóa sổ Ukraina trên bản đồ châu Âu, như Hitler và Stalin đã từng thỏa thuận đặt dấu chấm hết cho số phận của Ba Lan.
Tất cả những ai bị Kremlin coi là kẻ thù đều bị dán nhãn « quốc xã », dù người đó gốc Do Thái, như tổng thống Volodymyr Zelensky. Putin tiến hành chiến tranh theo phương pháp có từ 75 năm qua : oanh kích bừa bãi vào các thành phố với ưu thế pháo binh, đào hào để bảo vệ những địa điểm đã chiếm được. Hậu cần, tiếp liệu, tình báo đều lỗi thời, đó là những điểm yếu được Ukraina – những người châu Âu của thời đại – khai thác. Putin là một con ma của thế kỷ 20 đã xuất hiện trễ tràng, ám ảnh thế kỷ 21 của chúng ta.
Trang bìa của Le Point tuần này đăng ảnh hai tổng thống Nga và Thổ Nhĩ Kỳ, chạy tựa « Erdogan-Putin, những nhân vật quỷ quyệt ». Cũng ở ngôi từ 20 năm qua, tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan, cùng lứa tuổi với Putin và cùng chống phương Tây, làm xáo trộn thăng bằng địa chính trị, từ Syria đến Ukraina. Cả hai đều có cách lãnh đạo tương tự : tập trung mọi quyền lực vào tay mình, bỏ tù đối lập, bóp nghẹt báo chí, khống chế tư pháp…Erdogan và Putin đều bất chấp Nhà nước pháp quyền, vây quanh là các tài phiệt, gian lận bầu cử, hiếu chiến…
Là những nhân vật cơ hội, cho dù có những lúc xung đột như vụ Thổ bắn hạ một oanh tạc cơ Nga hồi năm 2015, cả hai sau đó đều tìm được thỏa thuận. Từ khi sửa đổi Hiến Pháp năm 2020, Vladimir Putin có thể nắm quyền đến tận năm 2036 khi đã 86 tuổi, còn Erdogan cho sửa Hiến Pháp từ 2017, những người thân cận cho rằng ông có thể ngự trị tại Phủ tổng thống ở Ankara đến năm 2033.
Le Point cũng cho biết Thổ Nhĩ Kỳ giờ đây trở thành nơi trú ẩn của người Nga, từ những nhà tài phiệt thân Putin với những du thuyền lộng lẫy, cho đến những người đối lập với tổng thống Nga. Thị trường địa ốc bùng nổ, số nhà do công dân Nga mua tăng đến 96 %. Đầu tư vào nhà đất trên 250.000 đô la sẽ được cấp quốc tịch Thổ. Đang bị khủng hoảng kinh tế, Ankara rất cần ngoại hối, và chưa đầy 48 giờ sau khi phương Tây loan báo cấm vận, các ngân hàng Thổ Nhĩ Kỳ đã nhận được trên 3 tỉ đô la từ người Nga.
Tác giả Nicolas Werth trên Le Point nhận định Vladimir Putin đã nhào nặn lịch sử một cách độc đoán, qua bài viết mang tựa đề « Putin phạm tội ác chống Lịch sử ». Điều 354.1 Luật Hình sự Nga đã hình sự hóa « mọi phát biểu vu khống, chê bai những chiến binh Đệ nhị Thế chiến » hoặc mọi so sánh Liên Xô với Đức quốc xã. Báo cáo của Liên đoàn Quốc tế Nhân quyền (FIDH) tháng 6/2021 tố cáo chính sách « ngày càng hung hăng, không chỉ bác bỏ những quan điểm khác, mà còn đặt vào vòng nguy hiểm tất cả những nhân tố liên quan đến lịch sử - sử gia, nhà quảng cáo, nhà báo, xã hội dân sự - không đồng ý với phiên bản chính thức ».
Đối với Nga, FIDH ghi nhận các « tội ác chống Lịch sử » như sau : ra luật đàn áp tự do ngôn luận về lịch sử, kiểm duyệt, không cho tham khảo kho lưu trữ, truy tố, trấn áp những nhân tố độc lập của xã hội dân sự, phá hủy các công trình kỷ niệm những vụ thảm sát hàng loạt thời Liên Xô cũ. Trong những sách giáo khoa mới, học sinh Nga sẽ không biết gì về những tội ác này, và trong những ấn bản sắp tới, Ukraina không còn được nhắc đến. Có nghĩa là quốc gia này bị xóa hẳn khỏi ký ức. Lịch sử từ nay được viết trực tiếp, đồng thời với việc tiến hành chiến tranh.
Về mặt pháp lý, luật sư William Bourdon trong nguyệt san Le Monde Diplomatique số tháng Sáu đặt vấn đề « Luật nào chống xâm lăng vũ trang ? » Những kẻ gây ra cuộc chiến tranh ở Ukraina có phải ra tòa ?
Hiện nay có 123/193 quốc gia thành viên Liên Hiệp Quốc tham gia Tòa án Hình sự Quốc tế (CPI), nhưng không có các cường quốc Hoa Kỳ, Nga, Ấn Độ, Israel và hầu hết các nước Ả Rập. Thẩm quyền của CPI chủ yếu dựa trên tiêu chí lãnh thổ nơi tội ác diễn ra, ít khi dựa vào quốc tịch của nghi can. Một sáng tạo là các nhà lãnh đạo đương nhiệm không được hưởng quyền đặc miễn, như trường hợp tổng thống Kenya năm 2014. Tuy nhiên bất công nằm ngay trong điều lệ của CPI, vì quyền hạn điều tra toàn cầu nằm trong tay Hội đồng Bảo an. Quyền phủ quyết của năm thành viên thường trực đã trói tay tổ chức tư pháp quốc tế này.
Nhiều tổ chức phi chính phủ và Nhà nước từ nhiều năm qua hy vọng sửa đổi Hiến chương Liên Hiệp Quốc, cấm dùng quyền phủ quyết khi liên quan đến các điều tra của CPI, nhưng tất cả nỗ lực cho đến nay đều thất bại. Còn một khả năng khác : các Nhà nước đã phê chuẩn một số hiệp ước quốc tế (Công ước chống tra tấn chẳng hạn) có quyền xét xử một nghi can khi kẻ này đang ở trên lãnh thổ mình. Một số nhân vật như cựu thủ tướng Anh Gordon Brown đòi thành lập tòa án đặc biệt về Ukraina về tội xâm lăng. Có nghĩa là một Nhà nước tấn công vũ trang một Nhà nước khác mà không phải là tự vệ chính đáng, không có sự cho phép của Liên Hiệp Quốc, đủ để đưa Vladimir Putin và bộ sậu ra tòa. Lý lẽ này có thể chấp nhận được, nhưng tự đặt bên ngoài hệ thống Liên Hiệp Quốc sẽ ít trọng lượng hơn.
Về cuộc chiến tranh ở Ukraina, L'Express quan tâm đến tình trạng thiếu đạn dược sau ba tháng chiến tranh. Do những trận đánh hết sức ác liệt, lượng đạn dự trữ của cả Nga lẫn Ukraina đều giảm sút rất nhanh.
Hỏa tiễn chống tăng Javelin nổi tiếng của Mỹ bắt đầu thiếu. Hồi tháng Ba, Kiev cho biết cần 500 hỏa tiễn/ngày, nhưng sản lượng hàng năm tối đa chỉ là 6.000 chiếc. Thượng nghị sĩ Dân Chủ Richard Blumenthal cuối tháng Tư cho biết kể từ đầu cuộc xâm lăng Hoa Kỳ đã giao 5.500 chiếc. Khó thể duy trì nhịp độ này, khi dự trữ của Mỹ cũng giảm. Các loại đạn thời Liên Xô cũ mà quân đội Ukraina sử dụng thì chỉ có Nga và Trung Quốc sản xuất. Phương Tây đành tăng tốc chuyển giao các loại vũ khí hạng nặng. Số 90 khẩu đại pháo M-777 của Mỹ bắt đầu hiện diện trên chiến địa, cũng như Caesar của Pháp.
Về phía Nga, Washington hôm 02/05 ước lượng Matxcơva đã bắn đi ít nhất 2.125 hỏa tiễn, hình như sử dụng hết 70 % loại tầm xa. Nga không thể sản xuất tiếp vì cần các chi tiết của phương Tây. Hậu quả là phi cơ Nga phải sử dụng những loại bom không được điều khiển chính xác, khiến phi công phải bay thấp rất nguy hiểm.
L'Express tìm đến Bourges, nơi sản xuất ra các loại vũ khí Pháp như đại bác Caesar, hỏa tiễn. Tại thành phố này, cứ 10 người dân lại có 1 người làm việc cho kỹ nghệ quốc phòng. Thông thường, nhiều người có tâm lý không muốn nói mình làm việc trong ngành vũ khí, không ít công ty từ chối trở thành đối tác. Nhưng kể từ khi Ukraina bị xâm lăng, người ta ý thức được rằng sản xuất vũ khí để có được hòa bình. Đặc biệt những khẩu đại pháo Caesar gởi cho Kiev được sản xuất ngay tại địa điểm mà cách đây 170 năm hoàng đế Napoléon III cho xuất xưởng những khẩu đại bác Pháp trong chiến tranh Crimée thế kỷ 19.
Hồ sơ của The Economist cảnh báo về « Một kỷ nguyên hạt nhân mới ». Với việc đe dọa sử dụng vũ khí nguyên tử, tổng thống Nga đã đảo lộn trật tự trong lãnh vực này. Có hai hệ quả tai hại : Những quốc gia dễ tổn thương cảm thấy cách tốt nhất để tự vệ trước một kẻ xâm lăng có bom nguyên tử là sở hữu quả bom của riêng mình, còn những nước đã có vũ khí hạt nhân thì cho rằng sẽ chiến thắng nếu bắt chước cách làm của Putin.
Thật ra nguy cơ nguyên tử đã tăng lên trước chiến tranh Ukraina. Bắc Triều Tiên sở hữu vài chục đầu đạn, Iran đã có đủ uranium được làm giàu để chế tạo quả bom đầu tiên - theo Liên Hiệp Quốc tuần này. Pakistan nhanh chóng bổ sung kho vũ khí, Trung Quốc hiện đại hóa lực lượng hạt nhân. Hiệp ước New Start hạn chế được hỏa tiễn đạn đạo liên lục địa của Mỹ và Nga đến 2026, nhưng lại không liên quan đến những vũ khí như ngư lôi nguyên tử. Những kỷ niệm về Hiroshima và Nagasaki đã nhạt nhòa. Người ta không hiểu được một vũ khí hạt nhân chiến thuật, loại mà Putin có thể sử dụng, có khả năng hủy diệt cả một thành phố.
Ngay cả nếu đây chỉ là trò tháu cáy của Vladimir Putin, lời đe dọa của ông ta rất tai hại. Năm 1994, Ukraina đã giao trả số vũ khí nguyên tử Liên Xô cũ trên lãnh thổ mình, để đổi lấy bảo đảm của Nga, Mỹ, Anh. Nga đã trắng trợn sổ toẹt cam kết, còn Anh, Mỹ cũng không giữ lời hứa. Iran có thể nghĩ rằng nếu có bom nguyên tử sẽ khó bị o ép hơn, Hàn Quốc và Nhật Bản đều có khả năng chế tạo bom, sẽ ít trông cậy vào những bảo đảm của phương Tây để tự bảo vệ, trong một thế giới ngày càng nguy hiểm.
Khác với Bắc Triều Tiên, Putin đe dọa dùng vũ khí nguyên tử để giúp đội quân xâm lăng của ông ta thắng được một cuộc chiến tranh quy ước. Và xem ra chiến thuật này hiệu quả. NATO tuy ủng hộ Ukraina hơn trước, nhưng ngần ngại không muốn gởi sang các loại vũ khí tấn công như máy bay. Tổng thống Mỹ Joe Biden dù viện trợ ồ ạt, nhưng từ chối cung cấp các loại hỏa tiễn có tầm bắn sâu vào lãnh thổ Nga. Một số nước NATO cho rằng Ukraina phải thương thuyết với Nga vì dồn Putin vào ngõ cụt sẽ dẫn đến thảm họa.
Logic này tạo ra một tiền lệ nguy hiểm. Bắc Kinh có thể áp đặt điều kiện tương tự nếu tấn công Đài Loan, với lý do đảo quốc này là lãnh thổ của Trung Quốc. Vladimir Putin có thể tiếp tục dùng nguyên tử để đe dọa trong tương lai, và một số nước khác sẽ theo chân. The Economist nhấn mạnh, Ukraina cần có được những vũ khí tối tân hơn, được viện trợ kinh tế và thêm nhiều trừng phạt với Nga để buộc quân của Putin phải rút lui. Những nước cho rằng đây chỉ là một cuộc chiến châu Âu đã lơi lỏng an ninh của chính mình. Và những ai nhân danh hòa bình để đòi Ukraina ngưng bắn với Nga ngay bây giờ, đã vô cùng sai lầm. Một khi thấy rằng mối đe dọa nguyên tử đã giúp tránh được thất bại, làm NATO chao đảo, Matxcơva sẽ đáng ngại hơn bao giờ hểt.
