Phan Thúy Hà - Kỷ niệm với anh Nguyễn Chí Tuyến

 

Lần đầu tiên gặp anh Tuyến là ở Viện Goethe, khi mình dẫn hai thằng con đi xem phim Người đọc và giao lưu tác giả.

Lại bàn bày bánh ngọt và nước uống, thấy một anh râu ria xồm xoàm, đang cầm chiếc bánh ăn ngon lành. Anh là anh Nguyễn Chí Tuyến phải không. Đúng rồi, ăn đi, bánh ngon lắm. Thế là ăn bánh, chẳng hỏi gì nữa.

Sau đó xem video anh áo the dài, quỳ trước chỗ đất trống một cây xanh vừa bị chặt, đọc bài tế cây, bên đường phố, trong đợt cây xanh Hà Nội bị tàn sát. Một lễ tế cây cảm động và đẹp.

Phan Thúy Hà - Huy Đức, người của thời đại

Lần đầu anh hỏi mua sách mình thấy ngợp. Chắc là mua hộ ai đó, chứ người cao lớn như thế ai thèm đọc sách đứa trẻ con. Mình ngần ngừ mãi mới gói sách mang ra bưu điện.

Mươi ngày sau thấy anh giới thiệu cuốn sách trên Facebook. Mình sững đi cả tiếng đồng hồ.

Từ đó cứ ra sách là anh mua. Không phải mua một cuốn mà cả chục cuốn.

Mọi người biết đến những cuốn sách của mình bắt đầu từ anh.

Phan Thúy Hà - Nghe bác Phan Khánh nhắc chuyện đời sơ

 

Bác nhớ bảy, tám nhà có người chết đói trong làng năm bốn lăm, bây giờ họ sống lại bác vẫn nhớ ra từng tên.

Hai lăm tết, cha bác mang sang nhà anh chắt Lục một xâu thịt bò. Mùng một tết anh sang xin bữa cơm, mẹ bác xới cho một bát, anh xin đem về, mùng bảy tết mấy cha con anh chết cả rồi.

Nhà anh đồ Cận cũng chết cả ba cha con, người mẹ trước đó đã bỏ đi. Nhà dái Sáu chết ba, bốn người. Nhà ông Đậu Chín, chết hai vợ chồng, mấy đứa con, có một đứa con gái đầu vẫn sống. Đau nhất là nhà ông Đậu Ngân, em ông Đậu Chín, nhà tám người chết cả tám, chết trong nhà không ai biết, thối um lên, người ta phải đốt nhà cho bớt thối rồi đưa đi chôn.

Phan Thúy Hà - Câu chuyện của người cuối cùng trong vụ án nhạc vàng cách đây gần nửa thế kỷ

Bảy thanh niên đứng trước vành móng ngựa vì tội chơi nhạc vàng (đàn, hát, nghe hát), Tòa án Nhân dân Thành phố Hà Nội xử sơ thẩm trong ba ngày 6,7,8 - 1/1971, nay chỉ còn bác Lộc Vàng.

Bị còng tay vào Hỏa Lò tháng 3/1968, ba tháng sau, bác và hai người bạn (Toán, Thành) đang bị giam ở ba chỗ, được gọi lên, bảo: Chúng tôi chưa được nghe các anh hát, bây giờ chúng tôi muốn được nghe các anh đàn và hát những bài các anh thường hát, để cho chúng tôi rút kinh nghiệm trên con đường sáng tác.

Ôi, nghe thế sướng quá. Như vậy là họ hiểu rồi.

Phan Thúy Hà - Nhà văn Ngô Tất Tố tuyệt thực đến chết ? Con gái ông phản bác

 

Bà Ngô Thị Thanh Lịch, con gái nhà văn Ngô Tất Tố có đôi lời về việc cha của bà qua đời:

Ông cụ ốm, yếu dần, rồi ra đi. Cụ từng bị ngã dưới chân đồi, được hai người dìu về nhà. Sau đợt ốm đó cụ vẫn đi làm, sức khỏe yếu dần.

Anh tôi Ngô Mạnh Duẩn, ủy viên ban kháng chiến hành chính Liên khu Việt Bắc, anh bị hen, nghỉ việc về nhà vừa dưỡng sức vừa chăm bố.

Nguyễn Thông - Một quá khứ không dễ bị chôn vùi (2)

 

Gõ những dòng này sau khi đã mất mấy đêm để dừng ở chữ cuối cùng trong lời kể của nhân chứng Mai Văn Niệm, nhân vật cuối của cuốn sách “phi hư cấu”, tôi bàng hoàng. Tôi sẽ không lược lại nội dung sách, nhất là các anh Thái Kế Toại, Trương Huy San… vừa làm rồi.

Trong sách, 25 người tự kể về đời mình, là 25 mảnh ghép lịch sử về cải cách ruộng đất. Nhiều khi tự hỏi, sao một người thầy giỏi giang, đạo đức, tài năng như thầy Ngụy Cao Hiền mà người ta đang tâm vu cho quốc dân đảng và lôi ra xử bắn. Hiền tài như thầy Hiền (người đã dạy đám học trò nghèo thành người tài giỏi của đất nước, trong đó có nhà sử học lừng danh Hà Văn Tấn), liệu nước này có được mấy người?

Xin chép lại đôi dòng trong cuốn sách, lời kể của chứng nhân-nạn nhân Trần Văn Kinh:

Nguyễn Thông - Một quá khứ không dễ bị chôn vùi (1)

 

Phan Thúy Hà nữ nhà văn (tạm coi là cây bút trẻ dù tuổi đã ngoại “tứ thập bất hoặc”), tác giả của những cuốn sách dậy sóng văn đàn và xã hội hơn 6 năm qua như “Đừng kể tên tôi”, “Tôi là con gái của cha tôi”, “Những trích đoạn của các anh”, và nhất là cuốn “Gia đình” (ghi chép từ những nhân chứng sống về cải cách ruộng đất) vừa cho ra mắt “đứa con” mới của chị.

Cuốn “Đoạn đời niên thiếu”, Nhà xuất bản Hội nhà văn, tháng 7.2023. Cũng xin mở ngoặc chút để ghi nhận: Vị giám đốc, tổng biên tập nhà xuất bản này là nhà văn Nguyễn Quang Thiều. Ông Thiều râu kẽm đương kim Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam.

Những cuốn sách của Hà luôn chứa rất nhiều điều để trao đổi, về các mặt. Những cái ấy, sẽ nói sau. Tôi chỉ te tái khoe sớm điều này: Cuốn mới toanh “Đoạn đời niên thiếu” có thể coi như tập 2, hoặc phần 2, của cuốn “Gia đình” lừng danh. Một thứ vĩ thanh nặng trình trịch 250 trang, chứa đầy xót xa, đau buồn về thân phận con người; dựng lại pho lịch sử từ người trong cuộc mắt thấy tai nghe. Một thời kỳ lịch sử u ám, đen tối, được tái hiện bởi lối văn phi hư cấu.

Huy Đức - "Trời còn để có hôm nay..."

 

(Biết thêm những câu chuyện như thế này, càng hàm ân những người đã ngã xuống để Miền Nam được hưởng tự do trong 20 năm - TM)

Đề thi môn văn năm 1958, “Anh/chị hãy cho cảm tưởng về một mùa xuân sau bốn năm hòa bình thắng lợi”. Bài văn của trò Đinh Văn Ngụ được điểm 5, vì viết lại cái Tết 1954 rất thật tình, một cái Tết “không có gì ăn, không có một chỗ ở rõ ràng… nằm trong chăn khóc thầm”. Trò Bính cũng được thầy Trị cho điểm cao vì viết về năm ấy, cái “năm đau khổ nhất”.

Nhưng, khi ty Giáo dục đọc được, “đang dạy văn cấp 3 ở thị xã, thầy Trị bị điều đi dạy văn cấp 2 ở Hương Sơn”.

“Từ năm đó trở đi không thầy giáo nào dám chấm điểm cao cho những bài văn viết trải lòng thật sự”.

Phan Thúy Hà - Quản giáo và tù cải tạo

 

Mình đến thăm bác Vũ Thư Hiên. Khi mình đến thấy một người trước đây là quản giáo của bác ở trại Tân Lập đã đến trước đó.

Bác Hiên nói, cháu Hà được chứng kiến “một sự kiện lịch sử”. Quản giáo đến nhà thăm tù.

Chú từng công tác tại trại Tân Lập.

Trại Tân Lập, một cái tên quen thuộc với mình sau khi đọc nhiều cuốn hồi ký cải tạo của các sĩ quan Việt Nam Cộng Hòa.

Phan Thúy Hà - Người lái xe ôm trên phố Sài Gòn

 

Viết sách về người thật mình có nỗi khổ tâm. Là khi nghe tin họ ra đi. Mình luôn bị day dứt, mà không hiểu mình day dứt vì điều gì. Các nhân vật trong sách mình nhiều người khổ quá. Khổ tinh thần đã đành, tiền bạc cũng không có, bệnh tật nữa.

Hôm nay, “Người lái xe ôm trên phố Sài Gòn”.

Những dòng cuối trong bài viết về chú là những giọt nước mắt.

Phan Thúy Hà - Trí thức không (cần) đọc sách ?

 

Vô cùng xấu hổ khi thú nhận mình là loại người ít đọc sách. Thế nhưng so với bạn bè quanh mình thì mình còn đọc nhiều gấp cả trăm lần.

À, mà cũng không so được, so là so giữa người đọc ít và đọc nhiều, không thể so người không đọc với người có đọc.

Mình từng đến nhà một cô bạn cùng Văn khoa, bạn làm trong lĩnh vực báo chí, mình ngao ngán khi phát hiện ra nhà bạn không có giá sách. Có vài cuốn giáo trình thời đi học xếp một góc trên tủ quần áo (bây giờ có nhiều loại tủ quần áo người ta đục chẻ thêm mấy cái giá bên ngoài).