« Tao muốn làm người lương thiện. Ai cho tao lương thiện ? ». Đây là câu nói của Chí Phèo trong truyện ngắn cùng tên của Nam Cao.
Theo như chúng ta được học, Nam Cao hay một số tác giả khác trong thời “phong kiến, thực dân” viết truyện tố cáo chế độ, để cho chúng ta thấy được bước đường cùng của người dân vào thời đó. (Bước đường cùng cũng là tên một tác phẩm của Nguyễn Công Hoan với nhân vật chính là Anh Pha).
Trước Cách mạng tháng Tám, nước ta là một nước nông nghiệp lạc hậu, nghèo đói có tính phổ quát trong toàn xã hội. Nghèo đói chủ yếu là do lạc hậu, không có khoa học kỹ thuật nên làm ra không đủ ăn. Do vậy, những gia cảnh như anh Pha, chị Dậu, Chí Phèo là có thể có thực.