Quang Vĩnh - Kịch bản nào cho Hồ Duy Hải ?

Hôm nay, ngày 06/05/20 tại Hà Nội, bắt đầu phiên xét xử giám đốc thẩm vụ án “tử tù Hồ Duy Hải”. Vậy là sau 12 năm, từ khi Hải bị tuyên án tử hình, vụ án được xem xét lại. Đây là phiên tòa được gia đình, các luật sư và dư luận chờ đợi, Bà Nguyễn Thị Loan, mẹ của Hồ Duy Hải, cùng dì ruột và em gái Hải đến cổng tòa từ rất sớm nhưng đứng ngoài phiên Tòa, chờ tin. 

Trao đổi với báo giới, bà Loan cho biết: Tôi không muốn kể nữa về những gian nan khổ cực trong suốt đoạn đường tôi kêu oan. Nước mắt tôi đã chan dài từ Nam ra Bắc, từ Bắc vào Nam, chỉ có nước mắt cùng tôi những ngày tháng rất dài như vậy để chờ đợi phiên tòa giám đốc thẩm hôm nay, mong họ nhìn thấy khách quan, toàn diện về bản án oan sai của con trai tôi và trả lại công bằng cho con trai tôi. 

KỊCH BẢN NÀO CHO HỒ DUY HẢI?

Tôi không có đủ chứng cứ để tranh luận với tòa về lý lẽ đúng sai, việc đó có luật sư tại tòa tranh luận (LS Trần Hồng Phong chỉ được dự và trình bày đầu giờ sáng, khi Tòa tạm nghỉ thì LS Phong cũng thôi dự Tòa vì Hội đồng giám đốc thẩm thấy không cần thiết có mặt luật sư nữa).

Nhưng với những vụ án kéo dài như thế này thì kết quả phiên tòa lại phụ thuộc rất nhiều các yếu tố đàng sau phiên tòa chứ không chỉ chứng cứ trực tiếp tại tòa. Tôi thử đưa ra vài nhận định cá nhân về các yếu tố sau phiên tòa này.

Trước tiên, nói về cơ chế: Tòa án của ta đều phải thực hiện đúng nguyên tắc xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật. Còn bên Đảng, nếu có các cuộc họp của “khối nội chính” với đại diện Đảng được phân công, cơ quan điều tra, viện kiểm sát, Tòa án…là chuyện của Đảng! Việc đó không đồng nghĩa là can thiệp vào hoạt động xét xử của tòa!

Gút mắc cuối cùng của tử tù Hồ Duy Hải trong 12 năm qua nằm trong tay hai ông Bình:

Ông Trương Hòa Bình (lúc đó là Chánh án TANDTC) đã liên tục bác bỏ mọi đề nghị và tiếng kêu oan:

- Ngày 24/5/2011: Chánh án TANDTC Trương Hòa Bình có quyết định không kháng nghị và có Tờ trình đề nghị Chủ tịch nước bác đơn xin ân giảm hình phạt tử hình của Hồ Duy Hải.

- Và sau khi Chủ tịch nước (Trương Tấn Sang) gửi công văn cho Chánh án TANDTC và Viện trưởng VKSNDTC ngày 4/12/2014, công văn cho biết đã nhận được đơn kêu oan của mẹ bị án Hồ Duy Hải và đề nghị chỉ đạo cho tạm dừng thi hành hình phạt tử hình đối với Hồ Duy Hải. Thì ngày 13/3/2015: trả lời chất vấn của UBTVQH liên quan đến vụ án Hồ Duy Hải, Chánh án Trương Hòa Bình đáp: “Quá trình điều tra tuy có sai sót nhưng không làm thay đổi vụ án, vì vậy Tòa vẫn giữ nguyên bản án tử hình”, “Bây giờ bản án đã có hiệu lực pháp luật. Chưa phát hiện ra căn cứ để kháng nghị”.

- Với ông Nguyễn Hòa Bình khi còn làm Viện trưởng VKS NDTC đã ban hành quyết định không kháng nghị vụ án Hồ Duy Hải do không có tình tiết mới.

* Ông Trương Hòa Bình sinh ngày 13/4/1955, Trung tướng Công an. Làm Chánh án TAND Tối cao từ 2007-2016. Là đại biểu Quốc hội khóa 10 (1997-2002), K 11, K12, K13, K14. Hiện nay là ủy viên Bộ Chính trị-Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ, Phó Bí thư Ban cán sự Đảng Chính phủ.

* Ông Nguyễn Hòa Bình sinh ngày 24/5/1958. Ông từng là Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao (2011-2016), đại biểu Quốc hội khóa 13, khóa 14. Hiện ông là bí thư trung ương Đảng, Chánh án TAND Tối cao.

Với tuổi tác và quá trình đó, có thể hai ông phải tiếp tục gánh vác các trọng trách của Đảng, Nhà nước mà Đại hội 13 sắp tới giao cho. Nhưng không phải ai muốn “gánh vác” thì gánh vác, đây chính là cơ hội cho tử tù Hồ Duy Hải.

Thông tin khác cho thấy, Viện trưởng VKS tối cao Lê Minh Trí (làm Viện trưởng VKSTC từ tháng 4/2016) dù có chính kiến, dù mạnh mẽ nhưng kháng nghị giám đốc thẩm hủy 2 bản án đã tuyên thì phải tính đến hiệu quả của nó chứ? Chưa nói đến ông có thể sứt đầu mẻ trán!

LS Trần Hồng Phong và gia đình Hồ Duy Hải sau khi LS đã trình bày tại Tòa.

Bên cạnh các chứng cứ và phân tích của LS Trần Hồng Phong tại Tòa, còn có kiến nghị của Bà Lê Thị Nga (khi đó là Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Quốc hội). Ngày 20/1/2015, bà Lê Thị Nga đã có bản kiến nghị về việc xem xét kháng nghị vụ án Hồ Duy Hải.

Theo bà Nga, những vụ án khác chỉ cần một trong 4 căn cứ để kháng nghị giám đốc thẩm theo luật định là có thể kháng nghị, trong khi vụ Hồ Duy Hải có đầy đủ cả 4 căn cứ: 

1. Việc điều tra xét hỏi tại phiên tòa phiến diện hoặc không đầy đủ; 

2. Kết luận trong bản án hoặc quyết định không phù hợp với những tình tiết khách quan của vụ án; 

3. Có sự vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng trong điều tra, truy tố hoặc xét xử; 

4. Có những sai lầm nghiêm trọng trong việc áp dụng Bộ luật Hình sự.

Ngày 12/2/2018, bà Lê Thị Nga lúc này là Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Quốc hội tiếp tục kiến nghị với Chánh án TAND tối cao, Viện trưởng Viện KSND tối cao xem xét, kháng nghị giám đốc thẩm vụ án Hồ Duy Hải.

Trong văn bản kháng nghị của VKS Tối cao vào tháng 11/2019, đã nhận định: Hai bản án tuyên tử hình Hải là chưa phù hợp với tình tiết khách quan vụ án; việc thu thập, đánh giá chứng cứ, tài liệu chưa đầy đủ; vụ án có nhiều nội dung cần chứng minh nhưng chưa được làm rõ.

Các cơ quan tiến hành tố tụng có nhiều vi phạm nghiêm trọng như: bỏ sót chứng cứ vụ án, không trưng cầu giám định vết máu; không đưa lời khai của Hải và người làm chứng vào hồ sơ vụ án dẫn đến sai lầm nghiêm trọng...

Do đó, VKSND Tối cao kháng nghị giám đốc thẩm, đề nghị TAND Tối cao hủy bản án sơ thẩm của TAND tỉnh Long An và bản án phúc thẩm của Tòa Phúc thẩm TAND Tối cao tại TP.HCM đã kết tội Hồ Duy Hải giết người và cướp tài sản để điều tra lại theo thủ tục chung.

Chánh án Trương Hòa Bình cũng đã thừa nhận: “Quá trình điều tra tuy có sai sót nhưng không làm thay đổi vụ án, vì vậy Tòa vẫn giữ nguyên bản án tử hình”!…

Với những nội dung và lý lẽ đã viện dẫn, tôi tin hội đồng thẩm phán của phiên xử giám đốc thẩm sẽ quyết định: Hủy 2 bản án sơ thẩm và phúc thẩm (đã tuyên phạt tử hình Hồ Duy Hải) để điều tra, xét xử lại từ đầu!

Nếu kết quả đúng như nhận định thì phim chỉ mới kết thúc phần một. Nhưng Hồ Duy Hải không còn là tử tù và không phải ở trong buồng biệt giam-mà nhiều tử tù được giải oan cho biết là nơi đáng sợ hơn cả cái chết! 

Gia đình, luật sư bào chữa được thăm nuôi, được gặp gỡ theo quy định. 

Nhưng đến đây thì Hồ Duy Hải và gia đình có thể sẽ đối mặt với khoản thời gian dài đăng đẳng với các điệp khúc: VKS trả lại hồ sơ, yêu cầu điều tra bổ sung; Tòa trả hồ sơ, yêu cầu điều tra bổ sung…

Trong lịch sử các vụ án tử tù oan - ông Huỳnh Văn Nén phải ngồi tù trên 17 năm, sau đó tìm ra kẻ giết người, ông mới được giải oan. Ông Nguyễn Thanh Chấn ngồi tù oan 10 năm mới được giải oan vì hung thủ thực sự ra đầu thú. Đặc biệt vụ Hàn Đức Long, Hội đồng thẩm phán của phiên xử giám đốc thẩm 2 lần hủy các bản án cấp dưới để điều tra, xét xử lại. Cuối cùng, VKSND tỉnh Bắc Giang ra quyết định đình chỉ vụ án, đình chỉ bị can, trả tự do cho ông Hàn Đức Long sau 11 năm là tử tù…

Không thể chờ hung thủ ra đầu thú. Khi không đủ chứng cứ buộc tội thì phải tuyên họ vô tội!

QUANG VĨNH06.05.2020