Nguyễn Ngọc Chu - Phục hồi kinh tế sau Covid-19 bắt đầu từ đâu ?

Các tiệm buôn mở cửa lại tại Saigon ngày 25/04/2020. Ảnh Reuters

Làm thế nào để phục hồi nền kinh tế và tiếp tục phát triển mạnh sau Covid-19 là vấn đề quan tâm bậc nhất cho những nhà quản lý kinh tế Việt Nam hiện nay. Muốn có biện pháp đúng thì trước hết phải đánh giá đúng tình hình. Trước hết là từ bình diện quốc gia.

I. COVID 19 – ĐIỂM GÃY CHUYỂN HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA NHÂN LOẠI 

Đại dịch Covid-19 là điểm gãy trên đồ thị phát triển của nhân loại. Sau Covid-19, đồ thị phát triển của nhân loại đổi hướng. Có thể ví thời kỳ dịch Covid-19 diễn ra chính là một cuộc sinh nở. Sau Covid-19 là thời kỳ sau sinh nở.

Với Việt Nam, sau Covid-19 là một cơ hội mới chưa bao giờ từng có trên bàn cờ chính trị và kinh tế thế giới. Ở đó, Việt Nam đang có cơ hội chơi một sân chơi mới với vai trò mới quan trọng hơn. Vấn đề nằm ở chỗ - là Việt Nam nhìn thấy cơ hội và không bỏ lỡ cơ hội. Trước hết, hãy nhìn cho rõ cơ hội.

II. THAY ĐỔI CĂN BẢN ĐÁNH GIÁ CỦA THẾ GIỚI VỀ TRUNG CỘNG 

1. Ở Biển Đông Nam Á, Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đã từng kỳ vọng vào nguồn gốc Hoa để chơi một trò chơi đi đêm với Trung Quốc. Thủ tướng Malaysia Najib Razak cũng đã từng hy vọng vào gốc Hoa để đi đêm với Trung Quốc. 

Nhưng tàu của Trung Quốc vẫn đâm chìm thuyền cá của Philippines. Tàu Hải dương Địa chất 8 của Trung Quốc sau khi xâm phạm ngang ngược Bãi Tư Chính của Việt Nam trong suốt mấy tháng, thì nay đang ngang ngược quấy phá ở vùng biển của Malaysia. Mấy nước trong vùng Biển Đông Nam Á đều sáng mắt, rằng không ai có thể thành công bằng chính sách đi đêm riêng rẽ với Trung Quốc - bất chấp là gốc Hoa hay đồng ý thức hệ.

2. Các nước Châu Âu cũng đã từng đi đêm song phương với Trung Quốc. Vì thị trường Trung Quốc quá lớn mà không nước nào muốn từ bỏ - đành phải xuống thang. Trung Quốc đe dọa tất cả về rời khỏi thị trường Trung Quốc nếu làm trái ý Trung Quốc. Hãng xe Volkswagen vì thế mà chấp nhận đường lưỡi bò của Trung Quốc trong phần mềm điều khiển của xe. Đến tỉ phú Bill Gates cũng đi đêm với Trung Quốc.

Bây giờ thì Đức, Pháp, Anh và tất cả các nước ở Tây Âu đều phải đi đến kết luận rằng không thể đi đêm song phương với Trung Quốc; Phải thay đổi căn bản quan hệ với Trung Quốc; Chấp nhận cắt ruột cho trường hợp mất thị trường Trung Quốc.

3. Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump là một nhà thương mại. Ông xóa bàn cờ mặc cả lại với tất cả các nước để đưa lợi về cho nước Mỹ. Ông gây chiến tranh thương mại với Trung Quốc cũng chỉ vì mục đích giành lợi thế trong quan hệ song phương.

Nhưng từ dịch Covid-19, chính Tổng thống Donald Trump đã quyết định thay đổi bước ngoặt khác nữa về quan hệ với Trung Quốc. Rằng chiến tranh thương mại còn xa cho vai trò chìa khóa trong quan hệ với Trung Quốc. Chiến tranh thương mại không chữa được vết thương Trung Quốc. Vết thương Trung Quốc chỉ có cắt bỏ. Chấp nhận không có thị trường Trung Quốc. Chấp nhận cả tuyệt giao. Đây là điểm khác biệt căn bản so với lá bài chiến tranh thương mại chỉ vì mục đích dành lợi thế về kinh tế. 

4. Nhật Bản chấp nhận tháo lui hoàn toàn khỏi thị trường Trung Quốc. Australia cũng ý thức rõ không thể nhân nhượng song phương với Trung Quốc - sẵn sàng cho trường hợp triệt thoái. Ấn Độ cũng đã sẵn sàng cho một sắp xếp mới.

5. Cả thế giới chấp nhận sắp xếp lại thị trường cho trường hợp không có Trung Quốc. Một cơ cấu kinh tế toàn cầu mới đang được hình thành với nhân tố Trung Quốc được đưa về đúng giá trị.

6. Nói như vậy không phải là Trung Quốc hoàn toàn rời khỏi cuộc chơi trên bàn cờ mới. Chính thể CHND Trung Hoa sẽ tan biến, nhưng Trung Quốc vẫn tồn tại và hiển diện như một nhân tố quốc tế quan trọng. Chỉ có điều trong một luật chơi mới với vai trò phù hợp.

III. THUẬN LỢI LỊCH SỬ CHO MỘT VAI TRÒ LỚN HƠN CỦA VIỆT NAM 

Nếu trước đây, một mình Việt Nam triệt thoái khỏi sự phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc là điều rất khó khăn. Nhưng nay cả thế giới cùng lúc triệt thoái khỏi sự phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc thì đó là điều kiện vô cùng thuận lợi cho Việt Nam. Khẳng định đây là điều kiện thuận lợi lịch sử chưa bao giờ có. Việt Nam không đơn phương trong sắp sếp lại thị trường.

1. Thế giới, cụ thể là Hoa Kỳ, Châu Âu, Nhật Bản và một số nước khác, sẽ có khoảng thị trường trống trước đây được cung cấp từ Trung Quốc - thì nay sẽ là cơ hội cho Việt Nam trở thành nhà cung cấp. Khoảng trống này rất rộng lớn, vượt quá khả năng cung cấp của Việt Nam. Rời bỏ thị trường Trung Quốc, Việt Nam không phải lo lắng về thị trường tiêu thụ như trước đây nếu chỉ một mình Việt Nam rời bỏ thị trường Trung Quốc.

2. Tự Hoa Kỳ, Châu Âu, Nhật Bản cũng phải chủ động tìm nhà cung cấp thay thế cho các nhà cung cấp từ Trung Quốc. Như vậy Hoa Kỳ, Châu Âu và Nhật Bản không chỉ mở cửa chào đón mà còn phải chủ động tìm kiếm các nhà cung cấp Việt Nam, miễn là Việt Nam đáp ứng đúng tiêu chuẩn và đúng nhu cầu. Đây là quan hệ hai chiều vô cùng thuận lợi.

3. Đến lượt mình, Việt Nam trở thành một thị trường mới thay thế một phần thị trường Trung Quốc cho Hoa Kỳ, Châu Âu, Nhật Bản. Như vậy Việt Nam có cơ hội không chỉ là thị trường tiêu thụ, mà Hoa Kỳ, Châu Âu, Nhật Bản sẽ trở thành các nhà cung cấp cho Việt Nam, thế chân cho các nhà cung cấp từ Trung Quốc. 

4. Đây thực sự là cơ hội lớn để Việt Nam có được những nhà cung cấp hàng hóa chất lượng cao, được tiếp cận với công nghệ tiên tiến, ít độc hại. Từ đó sản xuất được những sản phẩm chất lượng tiêu chuẩn Âu - Mỹ - Nhật. Ở mặt khác, đây còn là thời cơ lớn để người Việt Nam được tiêu dùng những sản phẩm chất lượng cao từ Âu – Mỹ - Nhật. 

5. Không những thoát khỏi sự phụ thuộc nặng nề vào thị trường Trung Quốc, mà quan trọng hơn, là cơ hội chưa bao giờ có để Việt Nam thoát khỏi giai tầng công nghệ hàng hóa chất lượng kém mà bước lên mặt bằng công nghệ cao mới, ở cả hai mặt, sản xuất và tiêu dùng. Đây chính là thời cơ để Việt Nam bước vào hàng ngũ các nước công nghệ phát triển.

6. Việt Nam, chưa bao giờ như bây giờ, đang có cơ hội mở cánh cửa để được tham gia giữ một vai trò cùng với “Bộ tứ kim cương” – Mỹ Nhật Ấn Úc trên bàn cờ địa chính trị Ấn Độ - Thái Bình Dương. “Bộ tứ kim cương” là nhân tố số 1 trong bàn cờ địa chính trị Ấn Độ - Thái Bình Dương. “Bộ tứ kim cương” quả thật đang cần có thêm một người chơi là Việt Nam ở Ấn Độ - Thái Bình Dương.

7. Việt Nam, cũng chưa bao giờ, có một cơ hội như bây giờ sau Covid-19, để bước lên một mặt bằng quan hệ mới với Châu Âu. Châu Âu đã nhận ra các quái tật trong quan hệ với Trung Quốc. Sự thay đổi quan hệ của Châu Âu với Trung Quốc sau Covid-19 sẽ có tác động dịch chuyển mạnh mẽ lên quan hệ Châu Âu với Việt Nam. Châu Âu với hạt nhân EU - luôn là một trụ cột quan trọng bậc nhất của tiến bộ nhân loại. Việt Nam luôn phải lấy EU làm một trụ cột xây dựng quan hệ trong suốt tiến trình phát triển.

8. Cũng chưa bao giờ, Việt Nam có cơ hội rộng mở bước lên bậc thang mới trong quan hệ với siêu cường số 1 thế giới là Hoa Kỳ - như sau dịch bệnh Covid-19. Sự thay đổi quyết liệt của Hoa Kỳ trong quan hệ với Trung Quốc tạo nên một chấn động dịch chuyển quan hệ Hoa Kỳ với các nước - trong đó có Việt Nam. Vấn đề nằm ở chỗ, Việt Nam biết di chuyển đến vị trí nào vào lúc cả bản cờ đang di chuyển.

9. Cũng chưa bao giờ, Việt Nam có cơ hội xây dựng mối quan hệ cân bằng với Trung Quốc như sau dịch Covid-19. Không phải Việt Nam cắt đứt với thị trường Trung Quốc, mà Việt Nam lập lại sự bình đẳng trong quan hệ với thị trường Trung Quốc. Hiểu đúng nghĩa cả thị trường hàng hóa lẫn thị trường chính trị.

10. Sau dịch Covid-19, cũng là cơ hội để Việt Nam nâng cao quan hệ với Nga, Hàn Quốc, khối ASEAN, Canada, Israel và nhiều nước khác nữa. 

IV. CÓ LỢI CHO CHÍNH TRUNG QUỐC 

Không phải triệt thoái khỏi Trung Quốc là bài xích Trung Quốc. Cũng không phải triệt thoái khỏi Trung Quốc là Trung Quốc sụp đổ. Sự triệt thoái khỏi Trung Quốc thực chất là lập lại một sự cân bằng sòng phẳng mới. Sự cân bằng sòng phẳng mới này có lợi cho chính Trung Quốc.

1. Trong một thời gian dài nhiều thập niên, nước CHND Trung Hoa đã chơi một trò chơi gian lận với thế giới. Ăn cắp bí mật công nghệ. Ăn cắp bản quyền. Nhái công nghệ. Nhái hàng hóa… Dựa trên tất cả những điều đó, Trung Quốc đã chiếm đoạt lợi thế thương mại, kiếm lời kếch sù từ gian lận. Trung Quốc liên tục trong nhiều năm, nhờ sự không sòng phẳng mà có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao.

2. Nhờ những điều gian lận, nhất là ăn cắp bí mật quân sự, Trung Quốc nhanh chóng trở thành siêu cường. Nhưng sức mạnh siêu cường của Trung Quốc được đặt trong bàn tay cai trị của chính quyền Bắc Kinh đã trở thành hiểm họa cho thế giới và cho chính nhân dân Trung Quốc.

Trung Quốc lợi dụng sự lớn mạnh về quân sự để bành trướng ở Biển Đông Nam Á. Trung Quốc lợi dụng sự lớn mạnh kinh tế để đi chiếm đoạt các dự án kinh tế ở các nước rồi biến thành lãnh thổ trá hình của Trung Quốc. Trung Quốc lợi dụng sự lớn mạnh kinh tế để cho vay, đưa các nước nghèo vào quỹ đạo khống chế, biến thành phụ thuộc… Tóm lại CHND Trung Hoa sử dụng sức mạnh quân sự và kinh tế để bành trướng sự thống trị cả thế giới.

3. Sự bừng tỉnh của thế giới trong quan hệ với CHND Trung Hoa đưa đến một cấu trúc quan hệ mới. Trong đó Trung Quốc buộc phải chơi một trò chơi sòng phẳng. Nó thúc đẩy sự sáng tạo ngay chính trong Trung Quốc thay cho trộm cắp sáng chế. Nó thúc đẩy Trung Quốc sản xuất hàng chất lượng cao thay vì hàng nhái hàng giả. Nó làm cho Trung Quốc lương thiện hơn. Nó làm cho thế giới bớt kỳ thị Trung Quốc.

4. Triệt thoái sự phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc của thế giới sẽ làm lao đao chính quyền Trung cộng – dẫn đến sự cáo chung. Sẽ đến thời điểm Trung cộng được thay thế bởi một Trung Quốc mới - với vị trí tương ứng trên trường quốc tế. 

5. Nhân dân Trung Quốc không cần sự giàu có nhờ ăn cắp. Nhân dân Trung Quốc không cần sự rộng lớn nhờ cướp đoạt lãnh thổ. Nhân dân Trung Quốc thừa khả năng đưa Trung Quốc thành cường quốc có vai trò lớn trên thế giới trong một cuộc chơi sòng phẳng.

V. ĐỪNG BỎ LỠ CƠ HỘI 

Cứ mỗi lần Trung Quốc đóng cửa biên giới là Việt Nam lao đao. Việt Nam đã ngàn lần lao đao vì Trung Quốc mà vẫn chưa thức tỉnh. 

Con virus corona nhỏ nhoi từ Vũ Hán đang làm cho các quốc gia khổng lồ trên thế giới phải lao đao. Điều khác biệt với Việt Nam - là các quốc gia này sực tỉnh mà quyết tâm rời bỏ Trung Quốc.

Một cuộc triệt thoái khỏi sự ảnh hưởng toàn diện của Trung Quốc trên toàn thế giới đã khởi động. Việt Nam sẽ ‘Vươn vai Thánh Gióng’ nếu biết cuốn mình theo cơn bão thoát Trung Quốc của toàn nhân loại. Cuộc sinh thành nào cũng khốc liệt. 

Muốn bùng phát kinh tế sau Covid-19 hãy bắt đầu bằng cuộc triệt thoái khỏi thị trường Trung Quốc cùng nhân loại. Không phải cắt đứt, mà xóa bỏ sự mất cân bằng. Tài năng của lãnh đạo được kiểm nghiệm chính là vào thời điểm gãy khúc của lịch sử.

NGUYỄN NGỌC CHU 17.05.2020