Đặng Sơn Duân - Một án lệ về suy đoán vô tội ?

 

Những diễn biến bất ngờ của vụ bốn tiếp viên hàng không lẽ ra có thể là một « case study » rất thú vị. Nhưng thay vì phân tích duy lý thì lại có khá nhiều những bình luận cảm tính xuất hiện trên mạng.

Sững sờ, gào thét, phẫn nộ, đả kích, hoài nghi… Đôi khi chỉ vì sự việc đơn giản diễn ra không giống như những nhận định “all in”, chắc chắn “chăm chăm” hoặc mong muốn trước đó của mình.

Có lẽ những chuyên gia pháp luật sẽ có những phân tích và bình luận chặt chẽ hơn, nhưng cá nhân tôi đánh giá cao quyết định của cơ quan cảnh sát điều tra TP.HCM khi xác định chưa đủ cơ sở khởi tố bị can để từ đó thả người, mặc dù họ vẫn đã khởi tố vụ án.

Cũng nên lưu ý là trong quá trình điều tra vụ án, nếu có đủ cơ sở chứng minh khai báo gian dối hoặc bằng chứng khác, thì cũng không có gì lạ nếu các tiếp viên bị bắt lại và khởi tố.

Ở đây, cơ quan điều tra đã áp dụng nguyên tắc vàng trong tố tụng hình sự là “suy đoán vô tội”. Trong đó, nghĩa vụ chứng minh (burden of proof) thuộc về những người đưa ra cáo buộc và các cơ sở bằng chứng phải “vượt qua mọi sự nghi ngờ hợp lý” (beyond a reasonable doubt).

Càng đáng khen hơn nữa khi họ ý thức được sẽ phải đối diện cơn phẫn nộ của dư luận với quyết định đó. Có thể có những nghi ngờ rằng đây chỉ là thủ đoạn nghiệp vụ - thả để bắt, hay kể cả thuyết âm mưu về lủng củng nội bộ hay áp lực vô hình, nhưng đó chỉ đều là suy đoán.

Dù mơ hồ hay có vẻ thuyết phục thì chúng cũng chỉ là những suy đoán, cái nên quan tâm là diễn biến và sự thực khách quan, diễn biến đến đâu bàn luận đến đó.

Có thể coi đây là một “án lệ” đẹp, cần phải được quan tâm nghiên cứu không chỉ trong các vụ án về chất cấm nói riêng mà cả các vụ án hình sự nói chung. Điều mong đợi là những nguyên tắc trên sẽ được áp dụng phổ quát, chứ không phải chọn lọc hay tùy hứng.

Chúng ta đã có quá nhiều những vụ án “suy đoán có tội” hay những người bị tạm giữ biệt tích không đủ căn cứ!

ĐẶNG SƠN DUÂN 23.03.2023 (Tựa bài do Thụy My đặt)