GS Nguyễn Văn Tuấn - Nguy cơ bị nhiễm sau khi tiêm vaccin là bao nhiêu?

 

Đại tướng Colin Powell mới qua đời dù đã được tiêm đầy đủ 2 liều vaccin chống covid. Sự kiện này làm nhiều người phân vân về hiệu quả của vaccin. Sự nghi ngờ cũng có lý do, nhưng nói chung, 'hồ sơ sức khỏe' của ông khó có thể nói rằng ông qua đời vì vaccin.

Vậy câu hỏi là nguy cơ bị nhiễm hay tử vong sau khi tiêm vaccin là bao nhiêu? Cái note này tìm dữ liệu trả lời câu hỏi đó và hy vọng rằng giúp các bạn ... yên tâm.

Chúng ta biết rằng vaccin covid không có hiệu năng ngăn ngừa 100% nhiễm covid. Điều này cần phải nhắc lại, bởi vì chữ 'hiệu quả vaccin' bị hiểu lầm rất nhiều. Người ta, kể cả nhiều bác sĩ, hiểu rằng 'hiệu quả 90%' có nghĩa là 100 người tiêm thì 90 người không bị nhiễm, nhưng cách hiểu này sai. Lý do sai là vì đơn vị để tính hiệu quả vaccin là xác suất nhiễm, chớ không phải số người/bệnh nhân.

Hiệu quả vaccin được tính bằng cách lấy xác suất nhiễm ở nhóm được tiêm vaccin chia cho xác suất nhiễm ở nhóm không được tiêm vaccin. Do đó, khái niệm 'hiệu quả vaccin' chỉ có ý nghĩa cho một quần thể, chớ không cho một cá nhân. Cá nhân vẫn có thể bị nhiễm sau khi tiêm vaccin, nhưng nguy cơ/xác suất thì khác nhau giữa các cá nhân tùy thuộc vào yếu tố nguy cơ.

Nguy cơ nhiễm đột phá là bao nhiêu?

Số liệu từ Úc. Ở Úc, tiểu bang New South Wales (NSW, hơn 5 triệu dân) là nơi có tỉ lệ dân chúng tiêm chủng vaccin cao nhứt (hơn 80%). Tính từ tháng 3/2021 đến giữa tháng 9/2021, có 317 người bị nhiễm nCov sau khi đã tiêm đủ 2 liều vaccin, gọi là 'nhiễm đột phá' [1]. Nhưng số liệu này không cho biết nhiễm xảy ra bao lâu sau khi tiêm, và nguy cơ chính xác là bao nhiêu. Tuy nhiên, trong số hơn 4 triệu người được tiêm chủng, mà chỉ có 317 người bị nhiễm thì nguy cơ quả là thấp.

Số liệu từ Do Thái. Theo một nghiên cứu quan trọng công bố trên tập san y khoa NEJM, trong số 1497 nhân viên y tế được tiêm đầy đủ 2 liều vaccin, có 39 người bị nhiễm covid, và tỉ lệ là 2,6% [2].

Có thể nói nguy cơ nhiễm đột phá là khá cao, nhưng cần phải chú ý rằng đây là những người có nguy cơ cao (họ là bác sĩ, y tá), chớ còn người ngoài ngành y thì xác suất nhiễm thấp hơn nhiều (chừng 1 phần 1000). Tất cả những người bị nhiễm đều nhẹ và bình phục sau đó, không ai cần phải nhập viện.

Họ bị nhiễm từ đâu? Các tác giả phân tích chi tiết thêm và không rõ nguồn. Họ chỉ nghi ngờ rằng nguồn lây nhiễm đến từ một bệnh nhân và một nhân viên y tế chưa được tiêm vaccin. Tuy nhiên, cách họ viết tiếng Anh mù mờ làm tôi không hiểu hết câu chuyện.

Nguy cơ tử vong sau khi tiêm vaccin là bao nhiêu?

Đây cũng là câu hỏi quan trọng, và số liệu từ Anh có thể cung cấp cho chúng ta một 'bức tranh' chung. Cục thống kê Anh (ONS) phân tích dữ liệu covid từ 2/1/2021 đến 2/7/2021 ở những người đã được tiêm chủng vaccin, và so sánh với những người chưa/không tiêm chủng vaccin [3].

Trong thời gian 6 tháng đó, Anh ghi nhận 5.281 ca tử vong liên quan đến covid. Trong số này có 640 người (tức 1,2%) đã được tiêm chủng vaccin đầy đủ, kể cả người bị nhiễm và đã được tiêm vaccin.

Tỉ lệ tử vong liên quan đến covid ở người được tiêm 2 liều vaccin (trong vòng 21 ngày sau khi tiêm chủng) là 1,6%. Tỉ lệ này ở người không tiêm vaccin là 37,4%. Như vậy, vaccin rõ ràng là có hiệu quả giảm nguy cơ tử vong.

Những ai có nguy cơ tử vong sau tiêm chủng vaccin? Phân tích thêm, họ phát hiện 3 yếu tố chánh: cao tuổi, nam giới, và bệnh nền. Tuổi trung bình ở những người qua đời là 82-84 tuổi và họ thường có những bệnh nền. Nam có nguy cơ tử vong cao hơn nữ. Những người có bệnh làm cho hệ miễn dịch bị suy yếu.

Đại tướng Powell qua đời ở tuổi 84. Ông mắc bệnh ung thư máu (multiple myeloma) vốn làm cho hệ miễn dịch của ông bị suy giảm. Như chúng ta thấy cái 'risk profile' của ông khá giống với cái profile của những ca tử vong sau tiêm chủng vaccin.

Tóm lại, những dữ liệu mới nhứt cho thấy tiêm chủng vaccin đầy đủ vẫn có thể bị nhiễm, nhưng nguy cơ nhiễm thì thấp (cao lắm là 2,6%), và nguy cơ tử vong cũng rất thấp. Tại sao nguy cơ nhiễm đột phá? Tôi nghĩ có 4 yếu tố có thể giải thích.

Thứ nhứt hệ miễn dịch suy yếu, nhứt là những người mắc các bệnh nền liên quan đến hệ miễn dịch. Thứ hai là do con virus đột biến thành các biến thể mới mà vaccin không ngăn ngừa được. Thứ ba là loại vaccin được tiêm, vì hiệu quả vaccin rất khác nhau giữa [chẳng hạn như] Pfizer và J&J hay AZ. Và, sau cùng là thời gian sau khi tiêm, thời gian càng lâu thì nguy cơ càng tăng.

Tất cả 4 lý do đó có thể giải thích tại sao sau khi tiêm vaccin mà vẫn bị nhiễm. Do đó, dù đã tiêm vaccin, chúng ta vẫn phải thực hành giãn cách xã hội và có những biện pháp giảm lây nhiễm ở những nơi đông người.

GSNGUYỄN VĂN TUẤN 21.10.2021

[1] Fewerthan 500 ‘breakthrough’ infections in Australia

[2] Covid-19Breakthrough Infections in Vaccinated Health Care Workers

[3] Deaths involving COVID-19 by vaccination status, England:deaths occurring between 2 January and 2 July 2021