Bỏ cấm vận vũ khí, chiến hạm Mỹ sẽ thường xuyên đến Việt Nam

TT Mỹ Barack Obama và CT nước VN Trần Đại Quang duyệt đội quân danh dự ở Hà Nội, 23/05/2016.

(Jackie Northam, MPBN 28/05/2016) Quyết định bỏ cấm vận vũ khí đối với Việt Nam của Tổng thống Obama có ý nghĩa lớn hơn nhiều việc bán thiết bị quân sự: gởi một thông điệp đến Trung Quốc.

Không chỉ là việc Việt Nam bắt đầu mua tàu và thiết bị giám sát của Mỹ, mà còn có thể bắt đầu đón tiếp thường xuyên hơn các đơn vị quân đội Mỹ, kể cả các chiến hạm của Hải quân Hoa Kỳ tại vịnh Cam Ranh. Những chuyến đi như thế có thể tạo điều kiện cho Hải quân Mỹ ngang dọc ở các vùng biển mà Trung Quốc yêu sách chủ quyền, chứng tỏ Hoa Kỳ bác bỏ các yêu sách này, và một lần nữa trấn an các láng giềng của Bắc Kinh trong khu vực. Đó là những gì Washington hy vọng.

Tổng thống Obama nói: « Điều quan trọng với chúng tôi là duy trì tự do hàng hải ;  kiểm soát các tiêu chuẩn quốc tế, các quy định và luật lệ giúp tạo ra thịnh vượng, xúc tiến thương mại hòa bình và an ninh trong khu vực này ».

Hoa Kỳ đã tiến hành những hoạt động quân sự quy mô tại vịnh Cam Ranh trong chiến tranh Việt Nam hơn bốn thập kỷ trước. Việc để cho các chiến hạm Mỹ ra vào thường xuyên hơn ở khu vực này có thể làm sống dậy bóng ma của cuộc chiến Việt Nam, nhưng sự hiện diện của các tàu Mỹ - cũng đã từng thăm các cảng Việt Nam trong những năm gần đây – có thể làm dịu bớt lo ngại về thái độ hung hăng của Trung Quốc trong khu vực.

Trung Quốc gắng sức khẳng định chủ quyền trên Biển Đông, vốn giàu tiềm năng dầu khí và hải sản và hàng năm vận chuyển trên 5 nghìn tỉ đô la hàng hóa toàn cầu. Bắc Kinh đòi chủ quyền một số đảo, và mới đây đã xây lên nhiều đảo nhân tạo trên các đảo nhỏ và rạn san hô, biến thành các đơn vị tiền tiêu hoàn chỉnh với hải cảng, thiết bị radar và phi đạo.

Hoa Kỳ chủ trương Biển Đông luôn là tuyến đường hàng hải quốc tế, nơi tàu bè có thể tự do lưu thông và không bị ngăn trở. Với mục tiêu này, Hoa Kỳ tiến hành các hoạt động trên không và trên biển để thách thức các yêu sách lãnh thổ của Trung Quốc.

Anthony Nelson, giám đốc Ủy ban Kinh doanh Hoa Kỳ - ASEAN cho rằng các hành vi hung hăng của Trung Quốc đã làm thay đổi hẳn sự năng động trong khu vực. Ông nói : « Chúng tôi đã thấy một sự thay đổi thực sự về môi trường an ninh trong khu vực với sự trỗi dậy của Trung Quốc. Tôi cho rằng Hoa Kỳ coi Việt Nam là một trong những quốc gia quan tâm đến khu vực và coi Hoa Kỳ là một đối tác thực sự tích cực, tiếp tục là một lực lượng vì trật tự quốc tế ».

Đáp trả những động thái của Trung Quốc trên Biển Đông, Hoa Kỳ đang siết chặt một số quan hệ đối tác an ninh, và tăng cường sự hiện diện trong khu vực – theo Michael O’Hanlon, cố vấn của Brookings Institution và đồng tác giả một cuốn sách về quan hệ an ninh Mỹ-Trung, « Strategic Reassurance and Resolve ». Ông nói : « Hành động để đối phó với hành động…hy vọng rằng sẽ không xảy ra xung đột ».

Hoa Kỳ đã có các căn cứ Hải quân ở Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore ; và vừa ký kết một thỏa thuận an ninh mới với Philippines để mở thêm tám căn cứ nhỏ cho các hoạt động trên biển.

Quan hệ tốt đẹp với Việt Nam có thể làm gia tăng sự hiện diện của Hoa Kỳ trong khu vực. Hải quân Mỹ đã bốn lần đến thăm cảng Việt Nam trong năm 2015. O’Hanlon cho rằng rốt cuộc Hoa Kỳ mong muốn có cơ hội gia tăng số lần hoặc tầm quan trọng của những chuyến thăm vịnh Cam Ranh nếu Trung Quốc tiếp tục « bắt nạt ».

Ông O’Hanlon nói : « Trong trường hợp xấu nhất, chúng tôi có thể hình dung ra một liên minh với Việt Nam hay một sự hiện diện quân sự thường trực ở vịnh Cam Ranh, như một phương cách để có thêm một vị trí quan sát các hoạt động của Trung Quốc nhằm giúp bảo vệ các đồng minh ».