 |
Ngày 10/04/2020, các nhà Trung Quốc học không thể không nhắc lại trên
mạng xã hội câu nói trên, trong bối cảnh thực tế 46 năm sau hoàn toàn
đi ngược lại. Bắc Kinh tung ra chiến dịch « ngoại giao khẩu trang » được
dàn dựng kỹ lưỡng trên toàn thế giới. Điều này lại càng ấn tượng hơn
khi chỉ mới vài tuần trước đó, Trung Quốc đòi hỏi các nước phương Tây
giữ im lặng về viện trợ y tế cho tâm dịch Vũ Hán.
Le Monde
nhận xét, khi đến lượt châu Âu và Hoa Kỳ trở thành nạn nhân của con
virus xuất phát từ Vũ Hán, Bắc Kinh cùng với sự tiếp tay của Tổ chức Y
tế Thế giới (WHO) bèn cao giọng tuyên truyền việc xử lý khủng hoảng của
Trung Quốc là hình mẫu cho toàn cầu. Thiếu chuẩn bị trước đại dịch, Mỹ
trở thành quốc gia có nhiều người chết vì virus corona chủng mới nhất
thế giới, còn châu Âu chiếm hai phần ba số trường hợp tử vong. Trung
Quốc coi đây là cơ hội bằng vàng !
Tập Cận Bình và các thủ túc như
« quốc sư » Vương Hỗ Ninh (Wang Huning) tin rằng không nên bỏ qua dịp
may lịch sử. Một nhà ngoại giao châu Âu ở Bắc Kinh nhận định : « Trung Quốc lợi dụng khủng hoảng để triển khai một chiến dịch truyền thông vô cùng hung hăng ».
Ngày 16/04, Tập Cận Bình gọi ít nhất 36 cuộc điện thoại cho các nhà
lãnh đạo khác trên thế giới. Thông điệp rất rõ : nếu có một người chỉ
huy toàn cầu trong đại dịch, thì đó chính là chủ tịch Trung Quốc.
Mỗi
ngày, chương trình thời sự của đài truyền hình trung ương Trung Quốc
CCTV-1 luôn dành thời lượng cho hình ảnh những kiện hàng in dòng chữ « Viện trợ Trung Quốc cho một tương lai cùng chia sẻ » được đưa đến nhiều nước trên thế giới, khiến khán giả rất tự hào. Trên CCTV-2, có hẳn một chương trình mang tên « Cuộc chiến toàn cầu chống dịch bệnh », trong đó phần lớn nói về viện trợ y tế của Trung Quốc.
Hung hăng khác thường với phương Tây
Một
chỉ dấu khác về tâm lý siêu cường : các nhà ngoại giao Trung Quốc tỏ ra
vô cùng hung hăng với phương Tây, và đặc biệt với tất cả những ai dám
chỉ trích Bắc Kinh.
Triệu Lập Kiên (Zhao Lijian), phát ngôn viên
bộ Ngoại giao Trung Quốc vào giữa tháng Ba ngang nhiên khẳng định con
virus độc hại do quân đội Mỹ mang vào Hồ Bắc. Tại Brazil, đại sứ Trung
Quốc cáo buộc con trai của tổng thống Jair Bolsonaro đã bị nhiễm « virus tâm thần », do
ông này chỉ trích sự nhập nhằng của Trung Quốc về đại dịch. Tại Paris,
đại sứ Trung Quốc Lô Sa Dã (Lu Shaye) không ngần ngại đăng bài viết vu
cáo các viện dưỡng lão Pháp bỏ mặc người già chết đói và chết bệnh,
khiến bộ Ngoại giao Pháp phải triệu tập ông này để phản đối.
Tại
Bắc Kinh, các nước phương Tây bị cáo buộc là chểnh mảng trong việc áp
dụng các biện pháp chống lây nhiễm. Khu phố sang trọng Triều Dương
(Chaoyang), nơi có nhiều đại sứ quán phương Tây vừa bị xếp là « khu vực nguy cơ cao nhất Trung Quốc ».
Bắc Kinh đòi hỏi hàng ngày phải báo cáo thân nhiệt của từng nhân viên,
nhưng nhiều sứ quán như Mỹ và châu Âu từ chối, nêu ra luật lao động.
Càng tỏ ra hiếu chiến, thì các nhà ngoại giao Trung Quốc càng được coi là « chiến lang » tức « chiến binh sói » - theo bộ phim dân tộc chủ nghĩa ăn khách « Wolf Warriors » năm 2015, tung hô một kiểu Rambo Trung Quốc đi cứu thế giới. Hoàn Cầu Thời Báo hôm 16/4 vênh vang : « Thời
kỳ Trung Quốc phải phục tùng đã qua rồi (…). Với vị trí đang lên trên
thế giới, phía sau những gì mà các ‘chiến lang’ thể hiện, là tương quan
lực lượng đang thay đổi giữa Trung Quốc và phương Tây ».
Nhà nghiên cứu độc lập Trần Đạo Ngân (Chen Daoyin) nhận định : « Chủ
thuyết ngoại giao của Tập Cận Bình buộc phải chiến đấu, bất chấp việc
này có ảnh hưởng đến hình ảnh Trung Quốc hay không. Ông Tập muốn lập ra
một trật tự quốc tế dựa trên các giá trị Trung Hoa. Dù các nhà ngoại
giao có tinh thần dân tộc chủ nghĩa hay ôn hòa, họ đều phải tuân phục
Tập Cận Bình. Nếu có khác biệt, chỉ là sự phân vai mà thôi ».
Tuy
vậy sự hiếu chiến này không được thống nhất ủng hộ ở Hoa lục. Dân Trung
Quốc là những người đầu tiên nghi ngờ con virus thoát ra từ phòng thí
nghiệm do sai sót. Và cái chết của bác sĩ Lý Văn Lượng (Li Wenliang),
một trong những người đầu tiên cảnh báo về virus bị công an đàn áp, đã
tác động sâu sắc đến tâm trí người dân dù người bác sĩ trẻ đã được phục
hồi danh dự.
Ngoại giao « chiến lang » khiến Trung Quốc bị cô lập
Một
số nhà ngoại giao kinh nghiệm như Thôi Thiên Khải (Cui Tiankai), đại sứ
Trung Quốc tại Hoa Kỳ giữ một khoảng cách, cho rằng việc phát ngôn viên
Triệu Lập Kiên nói rằng con virus do quân đội Mỹ mang vào Hoa lục là « có hại », « không giúp ích cho ai cả ».
Thi
Trầm (Shi Zhan), giám đốc Trung tâm Chính trị Thế giới thuộc trường đại
học Ngoại Giao Bắc Kinh cảnh báo trong một cuộc hội thảo hồi tháng Tư :
« Ngoại giao ‘chiến lang’ không thể kéo dài, và có nguy cơ khiến Trung Quốc bị cô lập ». Theo ông, « Phương
Tây có thể đưa những kỹ nghệ thiết yếu cho an ninh quốc gia trở về
nước, thiết lập một hệ thống sản xuất độc lập với Trung Quốc » ; trong khi đó Trung Quốc không thể sánh được về khía cạnh sáng tạo.
Nếu
Covid-19 đã làm lộ rõ việc Trung Quốc khống chế WHO, giờ đây Bắc Kinh
phải tìm cách chối cãi việc đã làm áp lực để tổ chức quốc tế này không
tuyên bố đại dịch sớm.
Một chủ đề nhức nhối khác là Đài Loan : tuy
không được Trung Quốc công nhận sự độc lập và gạt bỏ tư cách quan sát
viên ở WHO từ năm 2016, Đài Loan đã thành công trong việc trở thành mô
hình dân chủ chống dịch. Dù ở sát Trung Quốc, hòn đảo 23 triệu dân chỉ
có 6 trường hợp tử vong vì virus corona mà không cần phải phong tỏa.
Chưa hết, đến lượt Đài Loan tung ra « ngoại giao khẩu trang » khiến
chính quyền Bắc Kinh cay cú.
Tranh luận về xuất xứ con virus và con số người chết thực sự ở Trung Quốc đã đặt Bắc Kinh vào tình thế khó khăn.
Phương
Tây muốn buộc Trung Quốc phải chịu trách nhiệm về thảm kịch. Tại Úc,
thủ tướng Scott Morrison tuyên bố hôm 22/04 đã liên lạc với các nhà lãnh
đạo Mỹ, Pháp, Đức để đề nghị mở « điều tra quốc tế về đại dịch ».
Tại Hoa Kỳ, các dân biểu chuẩn bị một dự luật đòi Trung Quốc phải bồi
thường, một khi đã hết dịch ; một số thượng nghị sĩ còn đòi trừng phạt.
Nữ thượng nghị sĩ Cộng Hòa Marsha Blackburn của Tennessee đòi hỏi Bắc
Kinh xóa một phần nợ của Mỹ. Tiểu bang Missouri hôm 22/04 đưa đơn kiện
chính quyền, đảng cộng sản và các định chế Trung Quốc trước tòa án liên
bang vì đã « che giấu những thông tin quan trọng » vào đầu nạn dịch, bắt những người cảnh báo và giảm nhẹ tính chất lây nhiễm cao độ của virus corona.
Tức giận trước tuyên bố của Triệu Lập Kiên, tổng thống Donald Trump gọi virus corona chủng mới là « virus Trung Quốc », còn ngoại trưởng Mike Pompeo tố cáo « chiến dịch bóp méo thông tin » của Bắc Kinh. Gieo gió gặt bão !
Từ
khi Tập Cận Bình lên cầm quyền năm 2012, Bắc Kinh làm ngơ trước các vấn
đề tự do ngôn luận và nhân quyền ; thẳng tay đàn áp các luật sư, nhà
tranh đấu, dân tộc thiểu số, gặm nhấm quyền tự trị của Hồng Kông. Phương
Tây bỗng nhận ra một Trung Quốc đang giấu diếm nhiều thứ, muốn viết lại
lịch sử.
Kết quả là 66% người dân Mỹ không ưa Trung Quốc, tăng
20% so với năm 2017 khi ông Trump vừa nhậm chức – theo thăm dò của Pew
công bố ngày 21/04. Chưa bao giờ người Mỹ có cái nhìn tiêu cực đến thế
về Tập Cận Bình : 71% không tin ông ta có hành động đúng đắn (« do the
right thing ») trong đối ngoại.
« Tiên hạ thủ vi cường » để tránh né sự thật
Vấn
đề trách nhiệm của Bắc Kinh là đặc biệt nhạy cảm. Ngay cả Iran, đất
nước bạn bè và lệ thuộc rất nhiều vào Trung Quốc về thương mại, phát
ngôn viên bộ Y Tế nước này cho rằng con số nạn nhân mà Bắc Kinh loan báo
là một « trò đùa cay đắng ». Thủ tướng Đức Angela Merkel tuy
không theo chân Mỹ, Anh đòi Trung Quốc phải trả giá, nhưng vẫn nhấn mạnh
là Bắc Kinh cần minh bạch về nguồn gốc của con virus độc hại.
Bild, nhật báo có số phát hành lớn nhất nước Đức, tố cáo Tập Cận Bình « quá dân tộc chủ nghĩa để có thể nói ra sự thật ». Julian Reichelt, tổng biên tập tờ báo lâu nay vẫn có thiện cảm với Trung Quốc, trong thư ngỏ đã giáng cho ông Tập những câu : « Ông
đóng cửa tất cả các tờ báo và trang web chỉ trích những quy định mà ông
áp đặt, nhưng lại không đóng những hàng quán bán súp dơi. Ông không chỉ
giám sát dân mình, ông còn đặt họ và cả thế giới vào vòng nguy hiểm ».
Ngay cả châu Phi, vùng đất ưu tiên của các nhà đầu tư Trung Quốc dưới khẩu hiệu « hợp tác Nam-Nam »,
cũng tỏ ra ít ngoan ngoãn hơn. Từ Lagos (Nigeria) cho đến Addis-Abeba
(Ethiopia), giới trẻ phẫn nộ trước những hành động kỳ thị, đuổi người da
đen ra đường ở Quảng Châu ; khiến nhiều nước ở châu lục này và Liên
minh Châu Phi phải lập tức phản đối Bắc Kinh. Đây là sự kiện chưa từng
thấy trong quan hệ đôi bên.
Tất cả những trò tuyên truyền của Trung Quốc giờ đây lập tức bị gậy ông đập lưng ông. Hôm 02/04 trên The Diplomat, 100 giảng viên đại học Trung Quốc đăng bài diễn đàn kêu gọi « nhân dân Mỹ »
hợp tác với Trung Quốc chống dịch thay vì chỉ trích. Sau đó 112 nhà
nghiên cứu, trí thức và chính khách phương Tây đáp lễ bằng một lá thư
ngỏ mang tựa đề « Sự thống trị bằng sợ hãi của đảng cộng sản gây nguy hiểm cho công dân Trung Quốc và thế giới ».
Theo nhà Trung Quốc học Jean-Pierre Cabestan, Bắc Kinh tung ra « chiến tranh dư luận » nhằm « chiến thắng các thế lực thù địch », nhưng do tuyên truyền quá trớn một cách thô bạo nên đã gây phản tác dụng.
Tuy
vậy Trung Quốc vẫn tiếp tục tả xung hữu đột : liên tục đe dọa Đài Loan,
công khai đàn áp dân chủ Hồng Kông trước cuộc bầu cử tháng Chín tới.
Biển Đông lại trở nên căng thẳng : hôm 19/04 Bắc Kinh loan báo lập hai
quận « Tây Sa và Nam Sa » để « quản lý » quần đảo Hoàng Sa (cưỡng chiếm
của Việt Nam Cộng Hòa) và Trường Sa. Tất nhiên hành động này khiến Việt
Nam - nước láng giềng « bất tuân thượng lệnh » đang thân thiện hơn với
Mỹ làm Bắc Kinh bực tức - phải lên tiếng phản đối.
Đối với ông François Godement, chuyên gia châu Á thuộc Viện Montaigne : « Nếu
các nhà ngoại giao Trung Quốc ‘tiên hạ thủ vi cường’, đấy là vì họ có
điều gì đó muốn giấu. Họ muốn tránh trả lời một số vấn đề, nhất là liên
quan đến con virus từ Vũ Hán. Cách tự vệ tốt nhất là tấn công ».
Le Monde
kết luận, chưa bao giờ, kể từ thời Mao Trạch Đông rồi Đặng Tiểu Bình
đến nay, chưa bao giờ giữa Trung Quốc và phương Tây lại có khoảng cách
xa vời vợi đến thế.
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire
Remarque : Seul un membre de ce blog est autorisé à enregistrer un commentaire.