Nguyễn Nhơn - Giải oan cho TikToker

Nhiều người trong chúng ta đã có tiêu chuẩn kép rất bất công về các YouTuber, TikToker đi theo sư Thích Minh Tuệ thời gian qua.

Thầy Thích Minh Tuệ độc bộ du hành sáu năm. Suốt thời gian ấy, chỉ có một ít người gặp thầy trên đường, quay vài clip làm kỷ niệm.

Mãi đến vài tháng gần đây, thầy đột nhiên lộ sáng, gây rúng động cả xã hội. Nhưng toàn bộ hệ thống 700 đơn vị báo chí quốc doanh có tờ nào dám nói câu nào không? Giáo hội Phật giáo Việt Nam đến tận khi dân kéo hàng ngàn người đi theo chân thầy qua mỗi tỉnh mới giật bắn mình đánh cái văn bản đầy sân si và dọa dẫm.

Thế thì hôm nay toàn xã hội biết đến gần như chân tơ kẽ tóc của thầy, để rồi giá trị sống mang tên Thích Minh Tuệ đã lan tỏa khắp mọi hướng, là nhờ ai? Không nhờ các YouTuber, TikToker ngày đêm đi theo thầy và đoàn tu thì còn là nhờ ai nữa ! Vậy thì phải cảm ơn họ, chứ sao lại rẻ rúng, miệt thị, chửi bới, ngăn cấm họ?

Có người dẫn cái bảng thu nhập nhờ quay video clip, trung bình mỗi ngày 10 video, ngày cao nhất được 62 triệu đồng của một TikToker để dè bỉu họ hóa ra đi săn Minh Tuệ vì tiền. Bớ này anh em, trước khi lên án người khác vì tội ném đá xin hãy thả cục đá trên tay mình ra. Chẳng lẽ tuyệt đại đa số chúng ta không phải làm việc để kiếm tiền?

Chúng ta nằm chăn ấm nệm êm, máy lạnh mát rượi, chỉ cần di ngón tay là tường tận hôm nay thầy Minh Tuệ đã đi đến đâu, ông nói những câu nào đáng nhớ, bà con các địa phương đón ông thế nào. Chúng ta trầm trồ sự giản dị và trong suốt của Minh Tuệ, bình phẩm từng người trong đoàn tu, cười chê sự mê tín của một số người dân, phẫn nộ vì thầy đột nhiên mất tích. Chúng ta rung động vì cái thiện, căm ghét sự ác, lắng nghe đạo đức trong suốt đó thấm nhiễm tự nhiên vào chúng ta và thay đổi quan niệm của chúng ta về rất nhiều điều quan trọng trong cuộc sống.

Thế nhưng chúng ta đòi hỏi những người đội cái nắng miền Trung như lửa dội, giơ cao cánh tay chĩa chiếc điện thoại suốt từ tinh mơ đến đêm khuya để cung cấp những thông tin đó lại phải cung cấp miễn phí à cơ! Còn nếu họ được trả thù lao thì tức là tham lam, là trục lợi, là ăn theo, là bu bám…Ủa ở đâu ra cái thứ lý luận giá trị kép, chân lý hai mang đó vậy? Cái thứ tâm lý ích kỷ chỉ muốn mình ăn cơm sườn chứ nhất định không cho người khác húp cháo hến?

Sự kiện Thích Minh Tuệ đặt ra một yêu cầu cấp bách: Phải nhìn nhận và đánh giá giới YouTuber, TikToker một cách chính xác rạch ròi. Họ chính là đội ngũ truyền thông nhân dân. Hãy công bằng với họ.

Việt Nam có hàng trăm tờ báo, đài truyền hình, phát thanh các loại, các lĩnh vực. Thế nhưng từ quan điểm đến thông tin, toàn bộ hệ thống đều phải chịu sự kiểm soát và định hướng chặt chẽ của Ban Tuyên giáo. Không có báo chí độc lập: Đảng xác định báo chí là bộ máy tuyên truyền, là công cụ của Đảng. Đảng nói đi hướng đông, báo chí tuyệt đối không dám đi hướng tây.

Đội ngũ những người đưa tin nhân dân vô cùng đa dạng và đông đảo đã phá vỡ tấm màn thông tin phiến diện, bị định hướng nặng nề đó, sửa chữa lỗi sai này của nền báo chí quốc doanh. Cho dù không được nhà nước và cả chính công chúng thừa nhận chính thức nhưng thực tế đã chứng minh trong nhiều trường hợp, họ chính là những người cung cấp thông tin kịp thời, xác thực nhất, toàn diện nhất cho xã hội. Trong sự kiện Thích Minh Tuệ, nếu không có họ, chắc chắn chúng ta còn bị mù, câm và điếc trong không biết bao lâu nữa.

Đúng là có không ít YouTuber, TikToker có trình độ văn hóa thấp. Họ sai ngữ pháp, chính tả trầm trọng. Họ đặt những câu hỏi ngô nghê. Họ không biết gì về quyền riêng tư của mỗi cá nhân. Họ không nắm được luật pháp cơ bản nói chung. Họ cũng không có cái mũi thính về chính trị để đánh giá và dự báo một sự kiện đang hay sắp xảy ra. Họ không có một đội ngũ được đào tạo chính quy có tay nghề cao để hướng dẫn, biên tập, chỉnh sửa… hình ảnh hay thông tin trước khi xuất bản.

Nhưng đội ngũ báo chí nhân dân rất ô hợp này lại hơn hẳn đội ngũ báo chí quốc doanh ở sự tự do và không biết sợ. Họ không mắc căn bệnh tự biên tập mắc phải do nhiều năm bị nhét trong cái khuôn khổ của Ban Tuyên giáo. Họ lao vào tin tức với tâm thế xung phong: Bất cứ nơi nào có tin tức hứa hẹn có nhiều người xem là họ có mặt, xông pha, lùng sục, bám riết, ăn dầm nằm dề, bất chấp giờ giấc, hoàn cảnh, thời tiết, trở ngại. Từ sáng sớm đến đêm khuya, họ sẵn sàng núp lén, chụp trộm, bay fly cam khi dưới đất không tìm được góc nào có thể ghi hình. Gần như không gì có thể cản họ tìm được cách để chụp được ảnh, quay được clip phục vụ cho công chúng của mình.

Đó mới chính là tinh thần của người làm báo chân chính. Chỉ cần gây dựng và nuôi dưỡng được tinh thần đó thì những bất cập của đội ngũ YouTuber, TikToker có thể khắc phục, không khó khăn gì.

Trước tiên, cần thừa nhận có một nghề nghiệp là nghề đưa tin tự do, bên cạnh những nhà báo được đào tạo chính quy và làm việc trong các tòa soạn được cấp phép thành lập. Có thể quản lý họ bằng tổ chức nghiệp đoàn, với các tiêu chuẩn và điều kiện hành nghề minh bạch, ai phù hợp chỉ cần đăng ký với cơ quan chức năng. Đào tạo chuyên môn báo chí cơ bản như kiến thức pháp luật căn bản, cách đặt câu hỏi, cách viết những status ngắn gọn nhưng đủ nội dung. Chính tả, ngữ pháp thì cần học và hành lâu dài.

Những hành vi vi phạm pháp luật như việc sục sạo ống kính vào mọi ngóc ngách sinh hoạt của đoàn tu Thích Minh Tuệ chẳng hạn sẽ bị nghiêm cấm. Người vi phạm có thể bị tước thẻ hành nghề hoặc cấm phát video, xóa kênh.

Cho dù ở trong một xã hội kiểm soát thông tin nghiêm ngặt như Việt Nam đi nữa, việc thừa nhận lực lượng truyền thông nhân dân tất yếu sẽ phải xảy ra. Điều đó không thể đảo ngược, chỉ sớm hay muộn thôi.

NGUYỄN NHƠN 10.06.2024