Lê Mạnh Hùng - 2019: Năm của những cuộc xuống đường

Bất chấp đàn áp, các cuộc xuống đường ở Hồng Kông diễn ra liên tục trong nhiều tháng và dự đoán sẽ tiếp tục trong năm 2020. (Hình: Getty Images)

(Người Việt 25/12/2019) Có một số năm trong lịch sử như 1848, 1917, 1968, 1989, mà khi nhắc đến gợi cho người ta hình ảnh của những cuộc xuống đuờng, biểu tình phản đối và nổi dậy cách mạng.

Khi các sử gia nhìn lại năm 2019 này, có thể rằng họ cũng công nhận năm nay cũng là một năm của những cuộc xuống đường.

Trên phương diện bao quát về địa lý, khó có thể tìm ra một năm nào có thể so sánh với năm nay. Xuống đường phản đối lớn đủ để làm xáo trộn đời sống hàng ngày và tạo ra hốt hoảng trong các chính quyền đã xảy ra tại Hồng Kông, Ấn Độ, Chile, Ecuador, Colombia, Pháp, Cộng Hòa Czech, Nga, Malta, Algeria, Iraq, Iran, Lebanon và Sudan. Và danh sách này còn chưa đầy đủ.

Thế nhưng tất cả những xáo trộn này cho đến nay vẫn không có được một giải thích nào bao quát đủ.

Một trong những lý do của sự thiếu sót này là các cuộc nổi dậy của năm 2019 xảy ra tại quá nhiều nơi khác nhau, từ các thành phố giàu có toàn cầu hóa như Hồng Kông và Barcelona đến các quốc gia nghèo đói và cô lập như Sudan hay Venezuela. Điều đó làm cho người ta khó tìm ra một mẫu số chung và để tạo ra phản ứng hoài nghi về một lý do toàn cầu. Ngoài ra cũng không có một giây phút biểu tượng đập vào ký ức như sự sụp đổ của bức tường Berlin ở Đức hay là việc tiến chiếm Cung Điện Mùa Đông ở Nga để làm đánh dấu cho nó.

Nhưng tuy rằng các cuộc nổi dậy của năm 2019 chưa tạo ra một sự sụp đổ vang dội cả thế giới, nó chắc chắn đã làm cho một số lãnh tụ mất việc.

Các cuộc xuống đường biểu tình đã khiến ông Evo Morales, tổng thống Bolivia phải từ chức hồi Tháng Mười Một, sau 13 năm nắm chính quyền. Các lãnh tụ chính trị khác bị lật đổ bởi các cuộc biểu tình phản đối bao gồm Abdelaziz Bouteflika của Algeria và Omar al-Bashir của Sudan, cả hai đều bị lật đổ vào Tháng Tư sau nhiều chục năm nắm quyền. Thủ Tướng Saad al-Hariri của Lebanon bị buộc phải từ chức vào Tháng Mười sau hai tuần biểu tình phản đối. Tháng sau thì đến lượt Adel Abdul Mahdi, thủ tuớng Iraq, sau nhiều tháng xáo trộn. Tại cả Iraq và Iran các cuộc xuống đường đều đã bị đàn áp tàn bạo với hàng trăm người bị giết ở cả hai nước.

Sự kiện là một số các quốc gia tại Bắc Phi và Trung Đông đồng thời bị xáo trộn bởi các cuộc xuống đường cho thấy rằng có một quan hệ nào đó giữa chúng với nhau. Điều này cũng đúng với Châu Mỹ La Tinh. Tại cả hai vùng này các cuộc nổi dậy bao gồm nhiều nước đủ để có thể coi như là một hiện tượng vùng, trong đó những sự xảy ra tại một nước rõ ràng đã kích động một sự bắt chước tại các nước láng giềng.

Một ngôn ngữ chung tại Châu Mỹ La Tinh cũng cho phép các tin tức và hình ảnh của những cuộc xuống đường lan truyền dễ dàng băng qua biên giới. Ngoài ra trong thế giới hiện nay nối liền bởi mạng internet và các phương tiện truyền thông đại chúng, các tư tưởng và ngay cả khẩu hiệu có thể lan truyền một cách tự nhân đi đến tận đầu kia của thế giới qua các điện thọai thông minh (smartphone). Những người xuống đường tại Barcelona chẳng hạn được thấy là mang cờ Hồng Kông và sử dụng cùng môt chiến thuật, chẳng hạn như là đánh chiếm phi cảng.

Tia lửa tạo ra vụ nổ bùng các vụ xuống đường thì khác nhau tùy theo từng nước một. Nó có thể là một kích động kinh tế, tỉ như việc tăng giá xe điện ngầm tại Chile hay là một khoản thuế đánh trên việc sử dụng WhatsApp tại Lebanon. Nó có thể là chính trị như tại Hồng Kông với đạo luật về dẫn độ hay là luật về công dân và tị nạn chính trị tại Ấn Độ. Tuy nhiên cũng có một số chủ đề chung cho hầu hết các cuộc phản đối này: phản đối chống lại những khó khăn của cuộc sống hàng ngày, bất mãn trước tình trạng tham nhũng và sự cai trị của môt nhóm nhỏ bè phái, tố cáo là tầng lớp thượng lưu kinh tế chính trị đã xa rời và không biết gì đến quần chúng.

Các môi trường truyền thông xã hội là những công cụ rất mạnh cho việc tổ chức các cuộc xuống đường, giúp phối hợp hành động của những người phản đối. Thế nhưng tuy rằng các cuộc biểu tình khổng lồ có thể xảy ra dễ dàng qua các môi trường truyền thông xã hội, nó lại có một khuyết điểm lớn là dẫn đến việc thiếu tổ chức và thiếu một chiến lược nhất quán.

Có lẽ chính vì vậy mà không có bao nhiêu cuộc xuống đường này thành công trong việc lật đổ một chế độ. Và một số tuy là thành công, như ở Algeria, nhưng vẫn còn tiếp tục xáo trộn ngay cả sau một cuộc thay đổi chính quyền trên hình thức.

Vào những ngày cuối năm này những cuộc phản đối chính của năm 2019 chưa cho thấy dấu hiệu nào chấm dứt. Ngược lại chúng còn có vẻ đang tập trung lực lượng để thách thức các chính quyền.

Tại Ấn Độ, phản ứng của chính quyền Modi đã vừa vụng về vừa tàn bạo với những nhà trí thức nổi tiếng bị bắt trước ống kính truyền hình và cảnh sát dùng các phương tiện tàn bạo chống lại các sinh viên học sinh. Tất cả những điều đó có thể dễ dàng kích động một đợt leo thang phản đối mới tại Ấn Độ trong năm tới.

Các cuộc xuống đường tại Hồng Kông trông cũng có vẻ sẽ tiếp tục trong năm tới trong lúc các cuộc đối đầu tại Tây Ban Nha và Chile cũng sẽ gia tăng. Trên tất cả, như trong năm qua cho thấy, các cuộc bùng nổ bất mãn xã hội nay có thể nổ ra tại những nơi bất ngờ và vì những lý do không ai biết trước.

Thành ra tuy rằng 2019 có thể có một chỗ đứng trong lịch sử như là môt năm của xuống đường, nhưng có khả năng, năm mà tạo ra những thay đổi làm rung chuyển thế giới sẽ là năm 2020.

LÊ MẠNH HÙNG