GS Nguyễn Văn Tuấn - Xếp hạng tỉnh thành về tỉ lệ tử vong covid

 

Tỉ lệ tử vong liên quan đến covid rất khác nhau giữa các tỉnh thành. Có nơi khá cao như Thành phố Hồ Chí Minh , nhưng cũng có nơi chưa ghi nhận ca tử vong nào.

Tuy nhiên vì sự khác nhau về số ca tử vong và số ca nhiễm, nên không thể dựa vào tỉ lệ thô để nói tỉnh thành nào cao hay thấp. Tôi nghĩ có thể dùng phương pháp Bayes để xếp hạng, và kết quả hơi ... ngạc nhiên.

Vấn đề là như sau. Bình Dương ghi nhận 138.638 ca nhiễm và 1.176 ca tử vong, tính ra tỉ lệ là 0,84%. Còn Bình Phước, với 714 ca nhiễm và 6 ca tử vong, tỉ lệ tử vong là 0,84%. Chúng ta có thể nào nói Bình Phước có nguy cơ tử vong covid tương đương với Bình Dương?

Dĩ nhiên là không. Nhìn vào con số thì chứng cớ ở Bình Dương mạnh hơn Bình Phước, bởi vì số ca nhiễm nhiều hơn. Bình Phước chỉ mới quan sát 714 ca, nhưng nếu số ca tăng thì có thể tỉ lệ tử vong mới 'ổn định' được.

Do đó, chúng ta cần phải có một phương pháp để hiệu chỉnh. Và, phương pháp lý tưởng có lẽ là Bayes. Với phương pháp Bayes, chúng ta giả định rằng tỉ lệ ở mỗi tỉnh thành có thể dao động trong khoảng được mô tả bởi Biểu đồ 1.

Thật ra, chúng ta có thể giả định bằng tỉ lệ tử vong tuân luật phân bố Beta với 2 tham số alpha và beta. Có thể xem đây là thông tin tiền định (prior information) của tỉ lệ tử vong. Có thể dựa vào phân bố của tỉ lệ tử vong các tỉnh thành để ước tính hai tham số này, và kết quả là:

alpha = 5,73

beta = 1.018,4

Ước số Bayes cho tỉ lệ tử vong ở mỗi tỉnh thành từ đó có thể hiệu chỉnh bằng công thức của phân bố beta hậu định (posterior distribution):

p(i) = [death(i) + alpha] / [death(i) + surv(i) + alpha + beta]

Trong đó, p(i) là tỉ lệ tử vong theo phương pháp Bayes; death(i) là số ca tử vong của tỉnh thành i; surv(i) là số ca còn sống sót ở tỉnh thành i.

 

Kết quả tính toán được trình bày trong Biểu đồ 2. Theo đó, TPHCM đúng là có tỉ lệ tử vong cao nhứt, theo sau là:

Tiền Giang

Đồng Tháp

Bến Tre

Vĩnh Long

Cần Thơ

Đà Nẵng

Sóc Trăng

Long An

Hà Nội

Khánh Hòa

Còn tỉnh có tỉ lệ tử vong thấp nhứt là Tây Ninh. Trên Tây Ninh là:

Bắc Giang

An Giang

Quảng Bình

Quảng Ngãi

Hải Dương

Giai Lai

Nghệ An

Đak Nông

Bạc Liêu

Tóm lại, qua phân tích này chúng ta thấy ngoài Thành phố Hồ Chí Minh, trong số "top 10" tỉnh bị nặng nhứt có đến 7 tỉnh thành miền Tây. Kết quả phải làm cho các tỉnh thành miền Tây xem lại chiến lược chống dịch và điều trị bệnh nhân covid.

GS NGUYỄN VĂN TUẤN 08.09.2021