GS Nguyễn Văn Tuấn - Vaccin Abdala của Cuba hiệu quả ra sao?

 

Việt Nam sẽ mua 10 triệu liều vaccin Abdala của Cuba [1]. Nhưng những thông tin khoa học về vaccin này thì rất ư là hiếm. Qua vài thông tin sơ khởi tôi có làm thử một phân tích, và thấy những gì họ báo cáo khá nhứt quán với dữ liệu về hiệu quả.

Rất ít thông tin khoa học về vaccin Abdala của Cuba, vì trong y văn không có bài báo nào đề cập đến. Tuy nhiên, qua báo phổ thông, thì đây là vaccin được bào chế theo phương pháp protein tái tổ hợp (tức recombinant protein như Novavax của Mỹ). Cần nói thêm rằng, Novavax của Mỹ đã được thử nghiệm ở giai đoạn III, đạt hiệu quả 90% [2], và được Úc phê chuẩn.

Vaccin Abdala của Cuba chưa được WHO, FDA hay EMA phê chuẩn. Tuy nhiên, Việt Nam đã phê chuẩn vaccin này. Rất có thể các giới chức y tế Việt Nam có dữ liệu thử nghiệm của vaccin Abdata? Nếu thế thì họ nên công bố dữ liệu cho công chúng Việt Nam biết. Nếu chưa có thì tại sao phê chuẩn?

1.  Hiệu quả vaccin Abdala

Cuba tuy nghèo nhưng là nước có kinh nghiệm làm vaccin, và họ đã chứng minh thành tựu trong quá khứ. Trong trận dịch này, Cuba tự nghiên cứu và bào chế vaccin, nhưng thông tin khoa học về vaccin của họ thì quá hiếm trong y văn. Tìm trong Pubmed, chỉ thấy những bài viết mang tính bình luận về vaccin Abdala, và qua đó chúng ta biết rằng họ đã thử nghiệm vaccin Abdala từ năm ngoái (7/2020) [3].

Còn thử nghiệm RCT giai đoạn III thì được đăng ký vào ngày 18/3/2021, và theo đề cương thì họ so sánh 3 liều vaccin với placebo (giả dược). Vaccin phải tiêm 3 liều vào ngày đầu, ngày 14, và ngày 28. Số lượng tình nguyện viên lên đến 124.000 người tuổi từ 19 đến 80.

Kết quả ra sao? Theo thông tin chánh thức từ Chánh phủ Cuba thì dựa vào dữ liệu của 48.290 tình nguyện viên, hiệu quả của vaccin là 92,28% [4]. Nếu đúng thì con số này thậm chí còn tốt hơn cả hiệu quả của Novavax của Mỹ (90%), nhưng dĩ nhiên là không thể so sánh một cách khoa học như thế.

 

2.  Phân tích hiệu quả Abdala

Chúng ta thử kiểm định xem con số hiệu quả 92.3% của Cuba báo cáo là hợp lý không.

Thật ra, như tôi trình bày hôm qua [5] hiệu quả của vaccin chỉ tùy thuộc vào 2 con số chánh: số ca nhiễm trong nhóm vaccin và nhóm chứng. 

Rất hay là trong trang wiki chúng ta có 2 con số đó của Cuba. Theo đó, tổng số ca nhiễm (có triệu chứng và được xác định bằng PCR) là 153; trong số này 142 là trong nhóm chứng, và chỉ có 11 là trong nhóm vaccin Abdala.

Bởi vì số cỡ mẫu cao và được chia theo tỉ số 1:1, nên chúng ta không cần biết số cỡ mẫu chính xác cho mỗi nhóm là bao nhiêu, vì thông tin về hiệu quả nằm trong 2 con số ca nhiễm đó (11 và 142). Và, vì số ca nhiễm rất thấp so với số ca thử nghiệm (tình nguyện viên), nên chúng ta có thể giả định rằng số ca nhiễm tuân theo luật phân bố Poisson.

Giả dụ rằng chúng ta không biết hiệu quả thật của vaccin là Abdala bao nhiêu, nên có thể qui cho nó một phân bố Uniform từ 0 đến 1. Tích hợp hai phân bố này (Poisson và Uniform) cho chúng ta xác suất hậu định (posterior probability). Chúng ta có thể mô phỏng 10.000 lần và lấy số trung vị cùng khoảng tin cậy 95% để xem hiệu quả vaccin mà nhà chức trách Cuba báo cáo có đáng tin cậy không.

Dùng phương pháp trên, tôi ước tính được hiệu quả của vaccin Abdala là 91,7%, và khoảng tin cậy 95% dao động từ 85,6% đến 95,6%. Họ dùng trung bình (92,3%), còn tôi dùng trung vị (91,7%), nên khác nhau một chút là điều dễ hiểu. Như vậy, báo cáo của họ là nhứt quán với dữ liệu 142 ca nhiễm ở nhóm chứng và 11 ca nhiễm ở nhóm vaccin.

Còn so sánh với các vaccin khác thì sao? Thật ra, không thể so sánh hiệu quả giữa các vaccin vì mỗi thử nghiệm dùng một nhóm chứng khác nhau. Tuy nhiên, chúng ta có thể xem xét phân bố hiệu quả của mỗi vaccin hiện hành (xem Biểu đồ dưới đây). Cách đọc biểu đồ này là vaccin nào có đỉnh càng cao và trục hoành càng ngắn thì điều đó phản ảnh độ tin cậy càng cao, càng nhứt quán. Nhìn vào phân tích này thì quả thật vaccin Abdala của Cuba có độ tin cậy chẳng kém gì so với Pfizer và Moderna, thậm chí còn cao hơn AstraZeneca và Sinopharm.

Tuy nhiên, những phân tích trên chỉ dựa vào số liệu chưa qua bình duyệt. Chúng ta phải đợi số liệu họ công bố chánh thức trên một tập san y khoa thì mới có thể đưa ra những nhận xét khoa học được.

GS NGUYỄN VĂN TUẤN 21.09.2021

[1] Việt Nam ký hợp đồng mua10 triệu liều vắc xin của Cuba

[2] Safety and Efficacy ofNVX-CoV2373 Covid-19 Vaccine

[3] Behind Cuba's successful pandemic response

[4] Vắc xin Abdala Việt Nam vừamua của Cuba có gì đặc biệt?

[5] GS Nguyễn Văn Tuấn - "Vaccin made in Vietnam" và thông tin lẫn lộn