Đặng Sơn Duân - Phân Nửa Lực Lượng Chủ Lực của Hải Cảnh Trung Quốc Hăm Dọa Việt Nam ở Biển Đông

Nhóm tàu Hải Dương Địa Chất 8 trong những ngày xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam. Nguồn: Thanh Niên/Ngư dân.

(Daisukybiendong 15/08/2019) Ít nhất ba tàu hải cảnh trang bị pháo 76 mm được tăng cường từ Tam Á, đảo Hải Nam xuống phía nam Biển Đông để hộ tống tàu khảo sát Hải Dương Địa Chất 8 cũng như quấy phá hoạt động dầu khí của Việt Nam.

Theo dữ liệu tàu biển, tàu khảo sát Hải Dương Địa Chất 8 của Trung Quốc cùng một số tàu hộ tống đã quay trở lại vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam vào chiều 13/8.

Song song đó, có thêm một đến hai tàu hải cảnh được triển khai đến gần khu vực hoạt động của giàn khoan Nhật Bản Hakuryu 5 ở mỏ Phong Lan Dại trong lô dầu khí 06.1 của Việt Nam trong bể Nam Côn Sơn, nằm ở phía tây bãi Tư Chính.

Hải Dương Địa Chất 8 cùng các tàu hộ tống quay trở lại vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa Việt Nam sau khi tạm thời di chuyển đến Đá Chữ Thập thuộc quần đảo Trường Sa vào chiều 7/8, châm ngòi cho những đồn đoán về lý do chúng được rút đi cũng những bước đi kế tiếp của Trung Quốc.

Cả hai phía Việt Nàm và Trung Quốc đều hạn chế công bố thông tin trên thực địa, khiến việc xác định tình hình ở khu vực hiện chỉ có thể dựa vào nguồn dữ liệu tàu bè thu thập qua vệ tinh từ các dịch vụ thông tin tàu biển hoặc từ một số hình ảnh, clip hiếm hoi được cho là do các ngư dân Việt Nam ghi lại.

Nhận diện tàu hải cảnh

Sự phân bố tàu hải cảnh hộ tống tàu Haiyang Dizhi 8 được ghi nhận vào lúc 6h32′ ngày 15/8/2019. Nguồn: Dự án Đại Sự Ký Biển Đông/Marine Traffic.

Theo những dữ liệu tàu biển mới nhất từ trang Marine Traffic tính đến sáng 15/8, Hải Dương Địa Chất 8 hiện được hộ tống bởi ít nhất 6 tàu hải cảnh, gồm:

– Hải cảnh 37111 (Tổng đội Sơn Đông): Tham gia hộ tống Hải Dương Địa Chất 8 từ đầu tháng 7 và cùng trở lại vào chiều 13/8.

– Hải cảnh 46303 (Tổng đội Hải Nam): Tham gia hộ tống Hải Dương Địa Chất 8 từ đầu tháng 7 và cùng trở lại vào chiều 13/8. Trên trang Marine Traffic cũng như các dịch vụ dữ liệu tàu biển khác, tàu này chỉ được thể hiện dưới cái tên chung là Zhongguohaijing.

Tuy nhiên, bằng cách đối chiếu các dữ liệu khác như Mã nhận dạng dịch vụ lưu động hàng hải (Maritime Mobile Service Identity, viết tắt: MMSI) có thể xác định được tàu này là tàu Hải cảnh 46303.

– Hải cảnh 3308 (Phân cục Nam Hải): Từng xuất hiện gần khu vực hoạt động của giàn khoan HAKURYU 5 trong tháng 7. Hạ tuần tháng 7, Hải cảnh 3308 chuyển sang tham gia hộ tống Hải Dương Địa Chất 8 ở phía bắc và đông bắc bãi Tư Chính và nay vẫn tiếp tục nhiệm vụ này, sau khi cùng trở lại vào chiều 13/8.

– Hải cảnh 33111 (Tổng đội Chiết Giang): Tàu này vừa từ đảo Hải Nam xuống đến đông bắc bãi Tư Chính để hội quân cùng Hải Dương Địa Chất 8 vào sáng 14/8.

– Hải cảnh 45111 (Tổng đội Quảng Tây): Tàu này tham gia hộ tống Hải Dương Địa Chất 8 ngay từ đầu tháng 7.

Hải cảnh 45111, thuộc lớp Zhaojun (Type 718B), tham gia kiểm tra liên hợp nghề cá vùng đánh cá chung vịnh Bắc Bộ lần thứ hai năm 2018. Nguồn: Canhsatbien.vn.

Trên trang Marine Traffic cũng như các dịch vụ dữ liệu tàu biển khác, tàu này chỉ được thể hiện dưới cái tên chung là Haijing. Tuy nhiên, bằng việc đối chiếu kích cỡ tàu, cảng nhà ở Bắc Hải, Quảng Tây cũng như số MMSI có thể kết luận đây là tàu hải cảnh Type 718B có số hiệu 45111.

Hải cảnh 45111 dường như vẫn bám trụ trong vùng đặc quyền kinh tế Việt Nam sau khi Hải Dương Địa Chất 8 rút đi vào ngày 7/8.

Sau khi tàu Hải cảnh 35111 từ khu vực giàn khoan HAKURYU 5 rút về Đá Chữ Thập khoảng ngày 11.8 rồi từ đó đi tiếp về Đá Xu Bi, Hải cảnh 45111 đã di chuyển về phía tây bãi Tư Chính, dường như tạm thời thay thế vị trí của Hải cảnh 35111. Tuy nhiên, đến sáng 15/8, tàu này được ghi nhận tiếp tục gia nhập nhóm Hải Dương Địa Chất 8.

– Hải cảnh 31302 (Tổng đội Thượng Hải): Cũng như tàu Hải cảnh 33111, tàu này chỉ mới từ Hải Nam di chuyển xuống phía nam trong ngày 13.8 song nó ghé qua Đá Chữ Thập chứ không đi thẳng để hội quân cùng Hải Dương Địa Chất 8. Tuy vậy, đến sáng 15.8, Hải cảnh 31302 được ghi nhận tham gia nhóm hộ tống tàu khảo sát Trung Quốc.

Phân tích dữ liệu từ Marine Traffic cũng ghi nhận sự xuất hiện của 2 tàu hải cảnh ở khu vực gần giàn khoan HAKURYU 5 phía tây bãi Tư Chính, gồm:

– Hải cảnh 3402 (Phân cục Nam Hải): Tàu này được ghi nhận xuất hiện ở khu vực gần giàn khoan HAKURYU 5 ít nhất từ ngày 21/7 và dường như vẫn bám trụ tại khu vực này trong thời gian qua.

– Hải cảnh 46301 (Tổng đội Hải Nam): Tàu này cũng chỉ vừa mới khởi hành từ Hải Nam vào ngày 9/8. Tàu này chỉ được thể hiện dưới cái tên giả là ChinaCoastGuard5303. Tuy nhiên, cũng bằng cách đối chiếu các dữ liệu khác có thể xác định tàu này là Hải cảnh 46301.

Hải cảnh 46301 là chiếc tàu đầu tiên thuộc lớp Zhaoduan (Type 818), được biên chế năm 2016. Ảnh tư liệu.

Dữ liệu Marine Traffic cho thấy Hải cảnh 46301 xuất hiện ở phía bắc và đông bắc bãi Tư Chính, khu vực hoạt động trước đó của Hải Dương Địa Chất 8, ít nhất từ ngày 13/8.

Một bản tin của báo Nông Nghiệp Việt Nam cũng xác nhận sự hiện diện của tàu này tại khu vực trong ngày 13/8. Tờ báo dẫn lời Ban chỉ huy Phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn tỉnh Bình Định cho biết vào lúc 10 giờ 17 phút ngày 13/8, khi tàu BĐ 96813 TS đang hoạt động tại vùng biển có tọa độ 08024’N/111019’E thuộc khu vực quần đảo Trường Sa (tỉnh Khánh Hòa) thì bị tàu Trung Quốc mang số hiệu 46301 truy đuổi không cho đánh bắt hải sản. Chủ tàu kiêm thuyền trưởng tàu BĐ 96813 TS Dương Ngọc Dõi đã khẩn cấp liên lạc với Hải Quân Vùng II đề nghị hỗ trợ [1].

Hải cảnh 46301 được nhìn thấy tại tọa độ 8,75928 N/111,19452 E, phía đông bắc bãi Tư Chính, trong bức ảnh do vệ tinh Sentinel 2A của Cơ quan Vũ trụ châu Âu chụp ngày 13/8. Ảnh do tác giả cung cấp.

Tuy vậy, theo ghi nhận từ Marine Traffic, Hải cảnh 46301đã di chuyển đến khu vực phía tây bãi Tư Chính, tức gần giàn khoan Hakuryu 5 trong ngày 14/8.

Trong khi đó, dữ liệu tàu biển vẫn chưa thể ghi nhận được vị trí của hai tàu khác cũng từng tham gia hộ tống Hải Dương Địa Chất 8 trong đợt đầu là Hải cảnh 3901, một trong hai tàu hải cảnh lớn nhất của Trung Quốc, và Hải cảnh 3501.

Hải cảnh 3901, thuộc lớp Zhaotou, được nhìn thấy hộ tống tàu Hải Dương Địa Chất 8 trong tháng 7. Nguồn: Thanh Niên

Tại thời điểm này, Hải cảnh 35111 (Tổng đội Phúc Kiến), chiếc tàu từng quanh quẩn gần giàn khoan HAKURYU 5 ít nhất từ tháng 7, hiện thả neo tại Đá Xu Bi, sau khi rút khỏi lô 06.1 từ ngày 11/8 và ghé qua Đá Chữ Thập.

Lực lượng nòng cốt, hiện đại

Những thống kê nêu trên cho thấy có ít nhất 3 tàu hải cảnh được tăng cường từ cảng Tam Á ở đảo Hải Nam xuống phía nam Biển Đông để hộ tống tàu khảo sát Hải Dương Địa Chất 8 cũng như quấy phá hoạt động dầu khí của Việt Nam trong vài ngày qua.

Đó là các tàu Hải cảnh 46301, 33111 và 31302. Điểm chung của các tàu này là cũng như đa số các tàu tham gia trong giai đoạn trước đó, chúng đều nằm trong số những chiếc tàu hải cảnh hiện đại của Trung Quốc và được trang bị pháo 76 mm.

Lực lượng Hải cảnh Trung Quốc hiện có 3 lớp tàu trang bị pháo 76 mm H/PJ-26 là Zhaotou, Zhaoduan (Type 818) và Zhaojun (Type 718B) [2] và đại diện của chúng đều đã được triển khai tham gia chiến dịch vi phạm vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa và quấy phá hoạt động dầu khí của Việt Nam.

– Đại diện của lớp Zhaotou là tàu 3901, được mệnh danh là “quái thú” với lượng giãn nước 12.000 tấn và dài 165 mét [3]. Trung Quốc hiện chỉ có 2 tàu thuộc lớp này là tàu 3901 thuộc Phân cục Nam Hải và 2901 thuộc Phân cục Đông Hải.

– Đại diện của lớp Zhaoduan (Type 818) là 46301, 46303 và 31302. Với chiều dài 134 mét và lượng giãn nước 4.000 tấn, trang bị một pháo chính 76mm H/PJ-26 và 2 hệ thống pháo cận chiến 30 mm H/PJ-13, lớp tàu này được xem là có hỏa lực mạnh nhất của lực lượng hải cảnh Trung Quốc [4]. Vài ngày qua, có 2 tàu thuộc lớp này là 46301 và 31302 được tăng cường xuống khu vực.

Tàu Type 818 được đóng dựa trên thiết kế thân tàu chiến 054A và được cho là có thể nhanh chóng hoán cải thành tàu chiến khi cần.

Tính đến đầu năm 2019 đã có 6 tàu thuộc lớp Zhaoduan, gồm 46301, 46302, 46303 (Tổng đội Hải Nam), 31301, 31302 và 31303 (Tổng đội Thượng Hải) được hạ thủy hoặc biên chế.

Trong đó, tàu 46302 thường xuyên được ghi nhận xuất hiện bãi cạn Scarborough và từng quấy phá giàn khoan Sapura Esperanza được Malaysia cấp phép hoạt động tại cụm bãi cạn Luconia Nam vào tháng 5 [5], [6].

Hai chiếc tàu nhiều khả năng là tàu hải cảnh Trung Quốc được nhìn thấy gần giàn khoan HAKURYU 5 ở lô 06.1 trong bức ảnh do vệ tinh Sentinel 2A của Cơ quan Vũ trụ châu Âu chụp ngày 13/8. Ảnh do tác giả cung cấp

– Đại diện của lớp Zhaojun (Type 718B) là 35111, 45111, 37111 và 33111. Với chiều dài 100 mét và lượng giãn nước 2.700 tấn, tàu này được cho là phát triển từ thiết kế thân tàu hộ tống lớp 056 nhưng với kích cỡ lớn hơn và cũng được trang bị pháo chính 76 mm H/PJ-26 [7].

Cho đến đầu năm 2019 có 9 tàu thuộc lớp này được hạ thủy hoặc biên chế, gồm 45111, 46111, 46112, 46113, 35111, 33111, 21111, 37111 và 44111 [8].

Trong số các tàu hải cảnh được ghi nhận bằng dữ liệu tàu biển đã và đang tham gia chiến dịch vi phạm vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa Việt Nam chỉ có 3 tàu không trang bị pháo 76 mm là tàu 3308 (lớp Shucha II, 98 mét, 3980 tấn), 3402 (Zhaolai class, 100 mét, 4896 tấn) và 3501 (lớp Shuoshi II, 129 mét, 5.000 tấn) [9]. Tuy nhiên, những tàu này đều có lượng giãn nước xấp xỉ 4.000 tấn trở lên.

Chiến dịch hiệp đồng

Zhaotou, Zhaoduan và Zhaojun – ba lớp tàu được xem là chủ lực trong chiến lược xây dựng hải cảnh biển xa với mục đích chủ yếu có thể là để là uy hiếp và bắt nạt lực lượng các nước láng giềng – phần lớn đều được hạ thủy và biên chế từ năm 2016 trở đi, nghĩa là chưa từng có tàu nào trong số này từng tham gia sự kiện giàn khoan Hải Dương 981 được hạ đặt trong vùng biển Việt Nam từ tháng 5 đến tháng 7/2014.

Sự hiện diện của các tàu kể trên cho thấy xấp xỉ phân nửa số tàu nòng cốt, hiện đại nhất và uy lực nhất của hải cảnh Trung Quốc đã được điều đến tham gia chiến dịch hộ tống Hải Dương Địa Chất 8 và quấy phá giàn khoan HAKURYU 5 (1/2 tàu lớp Zhaotou; 3/6 tàu lớp Zhaoduan và 4/9 tàu lớp Zhaojun).

Tàu hải cảnh 46301 của Trung Quốc (dưới tên giả Chinacoastguard5303) và tàu Crest Argus 5 hỗ trợ hoạt động giàn khoan HAKURYU 5 đang ở cách nhau chưa đầy 2 hải lý, với vận tốc cả hai tàu là 1 knot, theo dữ liệu vệ tinh được ghi nhận vào lúc 18h57′ ngày 15/8/2019. Nguồn: Dự án Đại Sự Ký Biển Đông/Marine Traffic.

Việc các tàu hải cảnh thường xuyên lui tới Đá Chữ Thập và Đá Xu Bi cho thấy sau vài năm được bồi đắp và quân sự hóa, hai đảo nhân tạo này hiện đã có thể đóng vai trò căn cứ tiền phương cho các hoạt động của tàu hải cảnh ở khu vực nam và đông nam Biển Đông, từ đó mở rộng tầm hoạt động của chúng để phục vụ các chiến dịch dài kỳ.

Tương tự chiến dịch giàn khoan Hải Dương 981, lực lượng hải cảnh phụ trách các khu vực biển khác cũng được điều động và triển khai xuống nam Biển Đông lần này.

Chẳng hạn, trong đợt vi phạm lần đầu, các tàu ở Sơn Đông (37111) và Phúc Kiến (35111) đã có mặt và nay đến lượt các tàu ở Thượng Hải (31302) và Chiết Giang (33111) xuất binh.

Với cơ cấu của lực lượng hải cảnh hiện tại, vốn trực thuộc lực lượng cảnh sát vũ trang dưới quyền của Quân ủy Trung ương Trung Quốc từ tháng 7/2018 [10], việc điều động tàu từ khu vực khác chắc chắn phải được tiến hành bởi Cục Hải cảnh Trung Quốc, với sự chấp thuận của Quân ủy Trung ương.

Điều này gợi ý chiến dịch triển khai tàu khảo sát Hải Dương Địa Chất 8 vi phạm vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa Việt Nam là một chiến dịch đồng bộ được phê chuẩn bởi dàn lãnh đạo cao nhất của Trung Quốc, đứng đầu là ông Tập Cận Bình, Tổng bí thư, Chủ tịch nước và Chủ tịch Quân ủy Trung ương.

ĐẶNG SƠN DUÂN

Chú thích :

[1] “Tàu cá Bình Định yêu cầu Hải quân hỗ trợ vì bị tàu Trung Quốc truy đuổi,” Báo Nông nghiệp Việt Nam 13/8/2019: https://nongnghiep.vn/tau-ca-binh-dinh-yeu-cau-hai-quan-ho-tro-vi-bi-tau-trung-quoc-truy-duoi-post247395.html (truy cập ngày 15/8/2019)

[2] Erickson, Andrew S.; Hickey, Joshua; and Holst, Henry (2019) “Surging Second Sea Force: China’s Maritime Law-Enforcement Forces, Capabilities, and Future in the Gray Zone and Beyond,” Naval War College Review Vol. 72 (2) , Article 4.

[3] Erickson, Andrew S. cùng cộng sự, đã dẫn.

[4] Erickson, Andrew S. cùng cộng sự, đã dẫn.

[5] “2 Chinese ships enter Phl waters off Subic,” The Philippines Star 16/5/2019:  https://www.philstar.com/headlines/2019/05/16/1918243/2-chinese-ships-enter-phl-waters-subic#l2Ixr4ScVVDSU65A.99 (truy cập ngày 15/8/2019).

[6] “一座油井现身南康暗沙，大批海警船赶到亮出舰炮，该国灰溜溜撤离,” 30/6/2019: https://k.sina.com.cn/article_6423027068_17ed79d7c00100ginb.html (truy cập ngày 15/8/2019).

Đặng Sơn Duân là một nhà quan sát sống tại TP. Hồ Chí Minh. Bài viết được thực hiện dưới sự hỗ trợ về dữ liệu tàu biển từ Dự án Đại sự ký Biển Đông.