Mai Bá Kiếm - Slot là quyền hạ cánh tại một phi trường

Cách đây mấy năm, tôi đã viết bài lạm bàn về việc báo Việt Nam hay dùng thuật ngữ hàng không là slot, mà không chú thích slot nghĩa là gì? Như tựa “Sân bay quốc tế San Francisco (SFO) đã cấp slot cho Bamboo Airways để khai thác các chuyến bay thẳng từ Việt Nam đến Hoa Kỳ” và rất nhiều tựa khác.

Tôi đã so sánh hình tượng rằng: Cụm cảng hàng không giống như Bến xe, và Hãng hàng không giống Hãng xe khách. Cụm cảng hàng không cấp slot cho hãng hàng không giống như Bến xe cấp tài cho hãng xe khách.

Thí dụ, Bến xe Miền Đông cấp tài cho hãng Phương Trang được vào bến và xuất bến vào các khung giờ nào trong ngày, Cụm Cảng hàng không Tân Sơn Nhất cấp slot cho Vietnam Airlines được hạ cánh và cất cánh vào các khung giờ nào trong ngày. Nói ngắn gọn "Tài là Xe được phép vào bến" (vì vô bến thì phải xuất bến), "Slot là Máy bay được phép hạ cánh" (được hạ cánh thì được cất cánh).

Nhưng các báo không tin tôi, vì chữ slot theo tự điển là chỗ chứ có liên quan gì "được phép hạ cánh"?

Ngày 11/02/2025, các báo đưa tin "Thủ tướng yêu cầu cấp ngay slot đến sân bay Đà Nẵng cho một hãng hàng không", ngày hôm sau lại đưa "Cục Hàng không xác nhận cấp slot cho Emirates tại sân bay Đà Nẵng". Chưa nói việc không giải nghĩa slot, nó còn cho thấy quy trình cấp slot của Việt Nam đi ngược!

Theo thông lệ quốc tế, hãng hàng không nước A muốn được quyền đáp xuống phi trường nước B thì phải xin phép Bộ Giao thông nước A trước, nếu OK hãng hàng không mới xin Bộ Giao thông nước B. Bộ Giao thông giao cho Cụm cảng hàng không xem xét và cấp, không cần thủ tướng yêu cầu mới cấp.

Gần đây, tôi đọc The Business Times mới biết có chuyện hai hãng hàng không đấu thầu để giành một slot. Ngày 03/01/2025, tờ này đăng bài “Các hãng hàng không đấu thầu để giành vị trí tại phi trường Tokyo từ Delta Airlines” (Airlines bid to take Tokyo airport slot from Delta Airlines).

Nội dung cho biết, từ năm 2014, phi trường Haneda của Tokyo cấp slot cho hai hãng Delta Airline và United Airlines của Hoa Kỳ. Trong hai năm 2020 và 2021, phi trường Haneda được xếp thứ hai trong bảng xếp hạng các phi trường tốt nhất thế giới. Hai hãng American Airlines và Hawaiian Airlines của Hoa Kỳ cũng muốn khẳng định thương hiệu của mình tại phi trường nổi tiếng này, nhưng Haneda không có dư slot để cấp thêm.

Vì vậy, American và Hawaiian đã vận động (have lobbied) Bộ Giao thông Hoa Kỳ trong nhiều tháng để hủy bỏ quyền hạ cánh của Delta tại sân bay này, trong một trong bốn khung giờ hàng ngày (to rescind Delta's right to land at the airport in one of four daily times) hoặc khung giờ được phân bổ cho các hãng hàng không Hoa Kỳ theo một thỏa thuận quốc tế giữa Hoa Kỳ và Nhật Bản.

Tháng trước, cơ quan quản lý đã đồng ý xem xét lại tình hình, chỉ định ngày 05/01 là thời hạn cuối cùng để các hãng hàng không chính thức đấu thầu vị trí (slot) này".

Vận động để hủy bỏ quyền hạ cánh của Delta trong một phần tư khung giờ hàng ngày, để American và Hawaiian đấu thầu để lấy quyền hạ cánh vào một phần tư khung giờ mà Delta bị hủy. Tôi càng tin slot là quyền hạ cánh, giống tài là quyền vào bến xe.

MAI BÁ KIẾM 12.02.2025