Mạnh Kim - “Tôi không thể”

Nửa đời người sống ở Việt Nam, cái gốc của tôi vẫn ở đó, dù tôi đang ở đâu. Tôi không có cảm giác nước Mỹ là “quê hương” mình. Những gì tôi viết về Mỹ là những quan sát và ghi chép. Không như tôi, nhiều bạn bè của tôi đã ở Mỹ từ thập niên 1980. Họ xem nước Mỹ thật sự là quê hương thứ hai.

Viết về Mỹ từ thời Bill Clinton, dù có một chút kiến thức về chính trị Mỹ và đọc nhiều như thế nào, tôi không thể “hiểu hết” về nước Mỹ như những người sống hàng chục năm ở đây. Không sống ở Mỹ hoặc ở Mỹ không đủ lâu thì chỉ là “ếch ngồi đáy giếng” khi so với họ nếu xét về những nhận thức và đánh giá các giá trị đời sống chính trị Mỹ mà họ có được từ hồi còn học tiểu học ở đất nước này.

Tôi không có, và có thể không bao giờ, có được cảm xúc như họ, không thể cảm nhận đầy đủ và sâu sắc như họ về sự mất mát và sụp đổ những giá trị Mỹ mà họ từng rất quen thuộc và tự hào.

Mỗi dịp lễ Tạ ơn, tôi thấy họ luôn cám ơn nước Mỹ, nơi cưu mang họ từ những ngày đầu họ vượt biên sống sót đến đây. Bây giờ, nhiều người trong số họ cảm thấy xấu hổ. Họ nhắc lại lời của cố Ngoại trưởng Colin Powell – một người Cộng hòa đáng kính: Trump là “nỗi nhục quốc thể” (“national disgrace”).

Họ nói với tôi, họ không “chống Trump”. Nhiều người trong số họ từng bầu cho Trump trong cuộc bầu cử 2016. Họ chỉ chống lại bất kỳ tổng thống Mỹ nào chà đạp Hiến pháp, phản đối bất cứ kẻ nào có khuynh hướng độc tài phản dân chủ. Biden, Obama hoặc bất kỳ ai xé nát Hiến pháp, họ cũng sẽ chống quyết liệt tương tự. Cộng hòa hay Dân chủ với họ không quan trọng. Vấn đề cần quan tâm là ai biến những thứ từng được tôn trọng trở thành những thứ đang bị phỉ nhổ. Trong một bài viết gần đây (ngày 2-2-2025), cô Nina HB Lê (con gái của nhà văn Nhã Ca), chủ bút tờ Việt Báo, viết:

“Sáng Chủ Nhật, lướt mạng xã hội, lời viết trên trang Facebook của anh Nguyễn Đức Tùng khiến tôi suy nghĩ. Đăng đoạn YouTube với bài phát biểu của Thủ tướng Canada Justin Trudeau về việc Trump áp thuế 25 % lên đất nước mình, anh Nguyễn Đức Tùng viết: ‘I love Canada and I support Trudeau’… Câu này thật ra chả có gì khác lạ nếu không nói đây là chuyện đương nhiên, ai không yêu đất nước mình đang sống, ai không muốn hỗ trợ tổng thống của mình, hay ‘phe mình’.

Vậy mà, cái điều hiển nhiên ấy, cái điều mà lẽ ra tôi không cần phải suy nghĩ gì mà cũng như anh được nói câu ‘tôi yêu đất nước tôi và tôi ủng hộ tổng thống của tôi’ bây giờ bỗng dưng trở thành chuyện không thể… Tôi chỉ ước muốn được viết như anh: ‘Tôi yêu đất nước tôi và tôi ủng hộ tổng thống của tôi.’ Nhưng tôi không thể”.

…Tại khu vực tôi sống, những ngày trước bầu cử, nhiều ngôi nhà cắm bảng ở sân trước để bày tỏ ủng hộ ứng cử viên mà họ chọn. Đó là một phần của sinh hoạt chính trị dân chủ quen thuộc ở Mỹ. Vùng này là “đất” của Dân chủ. Bảng Kamala Harris cắm khắp nơi. Tất nhiên có không ít ngôi nhà cắm bảng Trump, trong đó có một căn chơi nổi hơn hết. Họ không chỉ cắm một bảng mà là một “rừng”. Họ treo cờ Mỹ, nhiều cờ MAGA đủ kích cỡ và cả cờ Ukraine. Sự thể hiện đặc biệt của họ đập vào mắt bất cứ ai đi ngang.

Chiến thắng của Trump chắc chắn khiến chủ nhà hài lòng. Sau khi có kết quả, dù những ngôi nhà ủng hộ Trump lẫn Kamala đã tháo bảng nhưng ngôi nhà kia vẫn để. Rừng cờ MAGA, cờ Mỹ và cờ Ukraine tiếp tục bay. Sáng chở con đi học ngang qua tôi thấy tất cả vẫn còn y như những ngày trước bầu cử trước đó vài tháng. Không biết họ sẽ để như vậy thêm bao lâu.

Cách đây vài ngày, bãi cỏ trước nhà họ đã dọn sạch trống trơn. Tôi lờ mờ có cảm giác họ có tâm trạng như một số người khác. “… Bây giờ thì tôi không thể”. 

- Một câu nói của Tổng thống Roosevelt (chụp tại Franklin Delano Roosevelt Memorial, Washington DC): “They (who) seek to establish systems of government based on the regimentation of all human beings by a handful of individual rulers... call this a new order. It is not new and it is not order.” (Ảnh: MK)

“Những kẻ tìm cách thiết lập các hệ thống chính quyền dựa trên sự cai trị tất cả quần chúng bởi một nhóm nhỏ cầm quyền… gọi điều này là trật tự mới. Thật ra, nó không hề mới và cũng chẳng trật tự gì cả” (Bản dịch của anh Thận Nhiên)

“Những kẻ tìm cách lập ra một hệ thống chính quyền của một nhóm người cai trị dựa trên sự áp đặt toàn trị lên tất cả quần chúng và gọi hệ thống này là một trật tự mới. Nhưng hệ thống này không những không mới mà nó cũng chẳng là trật tự” (Bản dịch của anh Sydney Tran)

“Những kẻ tìm cách kiến tạo các hệ thống chính trị dựa trên sự đè đầu cưỡi cổ con người ta thích gọi đó là trật tự mới. Nhưng thật ra nó chẳng có gì mới, và cũng chẳng là trật tự” (Bản dịch của anh Nghĩa Bùi)

MẠNH KIM 24.02.2025