Hoàng Quốc Dũng - Cuộc bầu cử không giống ai

Như các bạn đã biết, kết quả cuộc bầu cử các đại biểu Nghị viện Châu Âu đã cho thấy đảng của tổng thống Macron mất uy tín trầm trọng, đồng thời cũng cho thấy làn sóng cực hữu dâng cao ở Pháp. Không hài lòng với kết quả này, tổng thống Macron đã giận (dỗi), giải tán quốc hội Pháp để cho dân bầu lại.

Các hoạt động của chính trường Pháp tương đối phức tạp. Để hiểu rõ, chúng ta cần phải biết qua về một số khái niệm và quy định của các hoạt động này.

1. Tổng thống chỉ định thủ tướng, nhưng thủ tướng phải là người nằm trong đảng (hay liên minh các đảng) chiếm đa số ghế trong quốc hội (trên 50 % ghế = ít nhất 289 ghế). Sau đó, thủ tướng sẽ thành lập chính phủ, tức là chỉ định các bộ trưởng để tổng thống duyệt.

2. Quốc hội được bầu 5 năm một lần. Các đại biểu quốc hội được bầu qua 2 vòng. Nếu đại biểu nào đạt trên 50 % số phiếu bầu ở một đơn vị bầu cử thì đại biểu đó trúng cử luôn và sẽ không có vòng hai. Tuy nhiên, đa số các trường hợp, không phải như vậy.

Do vậy, tất cả các đại biểu nào đạt được 12,5 % trở lên thì sẽ được là ứng viên cho vòng hai. Ở một đơn vị bẩu cử, thường có nhiều các đại biểu của các đảng khác nhau chỉ để tranh một ghế. Như vậy, ở vòng hai có thể có từ 2 đến 5 ứng cử viên (đã có một lần duy nhất 5 ứng viên, năm 1973. Về mặt toán học mà nói thì có thể có đến 7).

3. Tổng thống có quyền giải tán quốc hội trước thời hạn để bầu lại.

4. Trường hợp tổng thống là người của đảng này, nhưng thủ tướng lại là người của đảng khác thì gọi là chung sống.

5. Nói một cách tóm tắt nhất, cánh tả là các đảng ngồi ở bên trái ở quốc hội. Các đảng này có xu hướng xã hội nhiều hơn (ủng hộ người nghèo…), thí dụ như các đảng cộng sản, xã hội, đảng xanh… Cánh hữu ngồi ở bên phải và có xu hướng ngược lại. Cực hữu là những đảng theo đuổi ý tưởng hẹp hòi quốc gia, bài ngoại, thậm chí phát xít.

Tóm tắt nêu trên về xu hướng chính trị Tả-Hữu là rất đơn giản và không đầy đủ, để các bạn có một khái niệm chung thôi. Thực tế thì tôi nghĩ rằng cho đến nay, các đảng lãnh đạo đều mong muốn phát triển đất nước. Cánh tả thì cho rằng phải ủng hộ người nghèo, tăng lương giảm giờ làm…, nhưng cánh hữu thì cho rằng như vậy sẽ làm cho nước Pháp không cạnh tranh được, người giầu bỏ đi…

Muốn nói gì thì nói, nói chung nước Pháp từ xưa đến nay vẫn là nước bao dung, hào phóng, nhân đạo. Trong mấy chục năm, người Pháp vẫn nghĩ đến những người yếu thế, họ vẫn bỏ phiếu cho đảng cánh tả hoặc hữu ôn hòa.

Nhưng mấy chục năm qua, tất cả các đảng Tả-Hữu của Pháp đều không giải quyết được các vấn đề cơ bản của Pháp, nói tóm tắt là phát triển kinh tế, nạn thất nghiệp và dân nhập cư. Tất nhiên nguyên nhân không phải chỉ có vấn đề lãnh đạo, nó còn có rất nhiều yếu tố khác về hoàn cảnh quốc tế.

Ở một nước dân chủ, khi mọi cái không như ý muốn thì “trăm tội đổ đầu tằm”. Bãi công, biểu tình đập phá khắp nơi làm cho tình hình càng trầm trọng hơn. Không như ở ta, các đảng đối lập ở các nước dân chủ có nhiệm vụ chính của họ là “chọc gậy bánh xe”. Đảng cầm quyền làm đúng cũng “chọc”, làm sai cũng “chọc” và khái niệm đúng-sai ở đây là vô cùng tương đối nên lúc nào cũng “chọc”. Người Pháp cũng đã mệt mỏi và thất vọng với giới lãnh đạo nên muốn có một sự thay đổi.

Nước Pháp từ trước tới nay rất dị ứng với cực hữu, trước đây là đảng Mặt trận Quốc gia (FN) của ông Le Pen, và bây giờ là đảng Tập Hợp Quốc Gia (RN) của con gái ông ta, bà Marine Le Pen. Bà này cũng có công lớn là làm cho đảng bớt cực đoan, và đúng vào lúc này khi mà phong trào cực hữu đang rất phát triển ở Châu Âu nên đảng RN càng có nhiều cơ để phát triển.

Một trong những con bài của các đảng dân túy cả tả lẫn hữu là họ luôn luôn buôn bán một cái ảo tưởng “Giải quyết một vấn đề vô cùng phức tạp bằng một giải pháp vô cùng đơn giản”, thí dụ như khẩu hiệu mà chúng ta đều biết “Người cày có ruộng”. Và ở bên Pháp hiện nay thì “trăm tội” là tại người nước ngoài.

Vòng một của cuộc bầu cử quốc hội Pháp đã mang lại thắng lợi lớn cho đảng cực hữu RN. Theo dự báo ước tính thì RN có thể đạt tới tối đa 295 ghế ở vòng hai, tức là vượt quá bán. Nhưng để đơn giản hóa vấn đề, các bạn cần hiểu rằng bầu cử 2 vòng cũng giống hệt bóng đá có 2 hiệp hay bóng đá có trận lượt đi và lượt về. Thắng trước đậm vẫn có thể thua sau. Đó là tất cả những gì đã xẩy ra tối hôm qua, khi có kết quả vòng hai. Đa số dân Pháp thở phào nhẹ nhõm, giống như Fernandez đá quả penalty cuối cùng vào lưới của đội Bồ Đào Nha, đưa đội Pháp vào bán kết.

Kết quả chung cuộc, đảng Mặt trận Bình dân Mới 181 ghế, đảng Cùng Nhau của Macron 165 ghế, đảng cực hữu và liên minh của họ chỉ về thứ ba với 143 ghế, đảng Cộng Hòa và liên minh 66 ghế, các đảng nhỏ cánh tả khác 12 ghế, linh tinh khác nữa 10 ghế (Xem hình).

Tại sao cực hữu RN lại thất bại ở hiệp hai (hay trận lượt về):

1. Số người tham gia bầu cử vòng hai, ý thức được trách nhiệm đã đi bầu đông hơn hẳn so với các kỳ bầu cử trước đây, đạt gần 67 %.

 2. Nước Pháp vẫn còn là nước Pháp truyền thống, vẫn chưa hẳn muốn trao quyền cho cực hữu.

3. Một điều rất quan trọng là, sau vòng một, hầu như tất cả các đảng cả Tả lẫn Hữu đều quyết tâm đánh chặn đảng cực hữu RN, kể cả với cái giá chấp nhận cực Tả và hy sinh bản thân. Cụ thể là các đảng phải nghiên cứu tình hình cụ thể của từng đơn vị bầu cử để hy sinh các ứng cử viên của mình, dồn phiếu cho đảng khác để đảng đó thắng cực Hữu RN.

Thí dụ như ở một đơn vị bầu cử X, vào vòng hai còn 3 đấu thủ, trong đó có cực hữu RN, thì 2 đảng còn lại đàm phán với nhau rút lui 1 ứng cử viên để dồn phiếu cho người kia thắng RN. Tương tự như vậy, họ đã đàm phán để rút lui các ứng cử viên ở cả những nơi còn 4 ứng cử viên…Tổng cộng đã có khoảng 214 ứng cử viên của các đảng đã phải hy sinh thân mình để chặn cực hữu RN.

Cũng lạ là chưa bao giờ thấy họ lại đoàn kết nhất trí như thế, kể cả phải chấp nhận cho Mặt trận Bình dân Mới (NFP) thắng ở một số nơi, mặc dù trong NPF có đảng cực tả của Mélenchon, đảng Nước Pháp Bất Khuất mà nhiều người rất ghét.

Các đảng đã làm vậy để chặn cực hữu. Rất nhiều cử tri cũng phải làm tương tự, tức là bầu không phải để bầu cho người của mình, mà bầu cho thằng mình không thích nhưng lại chặn được thằng mình quá ghét. Chính vì vậy, tôi mới nói là một cuộc bầu cử không giống ai.

Như vậy, điều tồi tệ nhất đã không xẩy ra, sẽ không có thủ tướng cực hữu Bardella 29 tuổi, chưa bao giờ lãnh đạo gì (trừ đảng RN). Không có chung sống Macron-Bardella. Ít nhất không có mấy ông cực tả nhẩy ra đốt phá linh tinh, tối hôm qua. Cực tả hay cực hữu đều rất cực.

Tóm lại, hiện tại có ba nhóm lớn trong quốc hội mà chẳng có nhóm nào chiếm đa số. Vậy các cuộc đàm phán lại tiếp tục để tạo một liên minh có đa số ghế. Nhưng bây giờ đàm phán rất khó khăn vì ngay trong nhóm lớn nhất, Mặt trận Bình dân Mới NFP đã rất ỏm tỏi rồi. Tuy nhiên, nhìn cục diện, tôi có cảm giác là NPF sẽ liên minh với đảng Cùng Nhau của Macron.

Hiện tại Macron, vẫn yêu cầu thủ tướng cũ Gabriel Attal tại vị để đảm bảo sự ổn định của nhà nước, trong khi chờ đợi bổ nhiệm một thủ tướng mới.

Chính trị ở xứ giẫy chết này hoàn toàn khác ở ta. Phiếu bầu của người dân có tính quyết định. Ngày hôm qua, bằng lá phiếu của mình , người dân Pháp đã lật đổ chính phủ, một điều tối kỵ ở xứ Việt - nơi mà chỉ có một đảng và họ đánh nhau rất dữ dội bằng cách văn minh hơn nhiều.

Dân chủ muôn năm, hay độc tài muôn năm?

HOÀNG QUỐC DŨNG 08.07.2024