Kim Văn Chính - Viết nhân chuyện kỷ luật mấy cán bộ có sổ tiết kiệm mấy trăm triệu không kê khai

 

Tài sản cá nhân và kiểm soát tài sản cá nhân của xã hội là một bộ phận rất quan trọng của hệ thống quản lý tài sản - tài chính của một xã hội. Tài chính của xã hội còn có các hệ thống tài chính công và tài chính của các pháp nhân – doanh nghiệp rất lớn và rất phức tạp, tôi không nói ở đây.

Trong một nền kinh tế thị trường phát triển (tức là gắn với tiêu chí văn minh) như Đức, Anh, Mỹ… hệ thống quản lý tài sản - tài chính là cả một rừng thể chế. Và việc thi hành chúng trong thực tế trơn tru, rộng khắp, triệt để, công tâm, không có chỗ trống. Tất nhiên thực tế vẫn còn có những kẽ hở, nhưng các cơ quan công quyền liên tục và thường xuyên cố gắng bịt các kẽ hở đó, không cho phép ai lợi dụng chúng để trục lợi cá nhân.

Do vậy, người Việt khi làm ăn ở các nước phát triển, ít người trở thành giàu nhanh bất thường được.

Ai giàu thì cũng là giàu chính đáng do tài năng hoặc may mắn, làm ăn, kinh doanh gặp thời phất mạnh. Ai làm công ăn lương thì è cổ ra đóng thuế - càng nhiều tiền nhiều tài sản đóng thuế càng cao - đến mức hết đời ăn lương về hưu cũng chỉ kịp tích lũy một đôi triệu đô đã là người ở đỉnh cao của thang bậc lương rồi. Đủ mua một cái biệt thự hạng xoàng, và mua vài tài sản cá nhân hạng vừa như xe cộ.

Đất nước Việt Nam xưa theo cơ chế bao cấp. Tưởng như thế là công bằng, nhưng hóa ra (theo kinh nghiệm của các nước đi trước tiên phong như Nga, Trung Quốc…) nó chỉ là một xã hội cào bằng giả tạo theo tầng lớp (xã hội này giờ vẫn phát triển mạnh ở Bắc Triều Tiên, Nga, Trung Quốc …).

Theo đó tầng lớp thượng đỉnh là các ủy viên lãnh đạo Bộ Chính trị sống như các ông hoàng. Thấp hơn là lớp trung gian đại thần chen chúc nhau hưởng bổng lộc, với tài sản phải same same nhau. Dưới nữa, lớp cùng đinh thì ai cũng nghèo khổ như ai (chia đều sự nghèo khó). Vì tài sản tập trung hết ở các tầng lớp trên họ hưởng rồi, xã hội mất động lực làm việc, không tạo ra bánh lấy đâu bánh ăn?

Cuộc cách mạng “đổi mới” chuyển sang cơ chế thị trường đã cứu dân tộc và chế độ đương thời của Việt nam không sụp đổ. Dân có tài sản, người giàu nhiều lên, thu nhập xã hội tăng nhanh…

Và Việt Nam mong muốn có một hệ thống tài chính đạt chuẩn thị trường (học theo được như Mỹ, Đức, Anh…). Nó là 1 trong 5 tiêu chí của một nền kinh tế thị trường (điều mà các lãnh đạo nước ta đi đâu cũng đề nghị các nước họ công nhận).

Tiêu chí đó là: hệ thống tài chính phải thông suốt, minh bạch, công khai, giám sát được bởi các định chế xã hội.

Tại sao Quốc hội, dân chúng phải giám sát và phải giám sát được tài chính công, chi tiêu ngân sách nhà nước (kể cả chi tiêu cho quốc phòng) là vậy. Chuyện một ông thủ tướng đi công cán mà cho trực thăng công ghé thăm nhà, dân họ biết được là có quyề kiện, thủ tướng sai là mất chức ngay.

Trong mảng tài chính tài sản cá nhân, mọi người rất tôn trọng quyền sở hữu cá nhân, nhưng Nhà nước phải giám sát mọi biến động của tài chính, tài sản cá nhân chặt chẽ. Chặt đến mức không con ruồi nào thoát khỏi tầm mắt của các cơ quan quản lý giám sát tài chính cá nhân. Một tổng thống, thủ tướng nhận tiền nhuận bút xuất bản sách hoặc tham gia thảo luận ở nước ngoài, khi về nước “quên" khai báo và đóng thế thu nhập là bị khởi tố về thuế liền.

Tôi có quen nhiều người Việt sống bên Đức lâu năm, nhiều khi đến ở chỗ họ sống hàng tháng, nên được nghe rất nhiều chuyện về giám sát tài chính bên đó… Tôi rất lạ là hàng ngàn người Việt Nam bên đó sống mấy chục năm, nhiều người cũng có tiền, nhưng rất ít người xây nhà, mua nhà biệt thự lớn! Hóa ra là hầu hết họ là những người kiếm tiền bươn chải nhiều năm, cơ hội và rủi ro đan xen nên rất ngại va chạm với hệ thống giám sát tài chính Đức. Có chút tiền kha khá thì gửi về Việt Nam mua cái nhà để đó cho thuê. Bên Đức chỉ khai báo thu nhập vừa đủ sống hàng năm.

Hệ quả là: Ai mà làm ăn có tiền, dư dả thu nhập, không bao giờ dám công khai những thu nhập đó, thậm chí không dám gửi vào tài khoản ngân hàng mà phải giữ bằng tiền mặt. Vậy mới có nhiều chuyện bọn cướp bên Âu hay tấn công cướp của ngừời Việt vì họ hay giữ tiền mặt có khi rất lớn trong người và trong nhà.

Nhiều người có nhiều tiền nhưng không dám mua xe mới đắt tiền (khoảng trên 50.000 euro – hơn 1 tỉ đồng Việt Nam bên đó được coi là xe đắt tiền). Vì nếu chỉ cần mua xe đắt tiền, hóa đơn mua hàng lộ ra, thanh tra tài chính có thể đến hỏi thăm liền về nguồn thu nhập; Đi chợ mua hàng mà mua nhiều hàng hiệu cũng có thể bị thanh tra nguồn thu nhập (tại sao không tương xứng, không khớp với khai báo thu nhập - thuế). Ai có nhà to, nhiều nhà, chắc chắn sẽ phải nộp thuế nhiều hơn, về già không được hưởng trợ cấp tiền thuê nhà dành cho người già ít thu nhập…).

Tóm lại, hệ thống quản lý, giám sát tài chính cá nhân ở các nước phát triển là công việc thường xuyên, liên tục, chặt chẽ, công bằng, nghiệp vụ cao. Nó không cần bất kỳ một cơ quan kiểu Thanh tra Chính phủ hay Ủy ban Kiểm tra Đảng các cấp như ở Việt Nam. Trên nó là luật pháp và hệ thống tư pháp - tòa án.

Nó tự động làm việc 24/24 không ngơi nghỉ.

Nó không cần các mệnh lệnh, hô hào phong trào kiểu học tập tấm gương ai đó rồi mới lại làm, hết phong trào rồi thôi, nghỉ đã.

Nó công bằng cho mọi người, dân thường cũng như quan chức chứ không có chuyện dân thường xử theo luật, quan chức xử lý nội bộ trong đảng.

KẾT

- Giám sát tài chính quá cần nhưng phải làm bài bản. Làm xôi đỗ, theo phong trào hoặc làm kiểu lạm dụng sẽ chỉ làm cho câu chuyện phức tạp hơn.

- Giám sát tài sản – tài chính cán bộ nhưng cũng cần giám sát cả tư nhân, chống trốn thuế rửa tiền tư nhân mới là lỗ hổng rất lớn trong quản lý tài chính ở Việt Nam.

KIM VĂN CHÍNH 20.08.2023